Mahathir Mohamad

Yang Amat Berbahagia Tun Dr.
Mahathir Mohamad
DK I (Johor); DK (Kedah); DK (Perlis); DKNS (NS); DUK (Kedah); SMN; SPMJ (Johor); SPCM (Perak); SSDK (Kedah); SSAP (Pahang); SSMT (Terengganu); SPNS (NS); DUPN (PP); SPDK (Sabah); DUNM (Melaka); SBS (Sarawak); SUMW (WP); DP (Sarawak); PIS (I) (Johor); PPM (Perak)
Yang Amat Berbahagia Tun Dr. Mahathir Mohamad DK I (Johor); DK (Kedah); DK (Perlis); DKNS (NS); DUK (Kedah); SMN; SPMJ (Johor); SPCM (Perak); SSDK (Kedah); SSAP (Pahang); SSMT (Terengganu); SPNS (NS); DUPN (PP); SPDK (Sabah); DUNM (Melaka); SBS (Sarawak); SUMW (WP); DP (Sarawak); PIS (I) (Johor); PPM (Perak)
محاضير محمد‎
	Mahathir pada 2025
Perdana Menteri Malaysia ke-4 dan ke-7
Digelar sebagai; Bapa Pemodenan; باڤ ڤمودنن‎
	Dalam jawatan; 10 Mei 2018 – 24 Februari 2020; (Interim: 24 Februari 2020 – 1 Mac 2020)
Raja	Sultan Muhammad V; Al-Sultan Abdullah
Timbalan	Dato Seri Dr. Wan Azizah Wan Ismail
Didahului oleh	Najib Razak
Digantikan oleh	Tan Sri Muhyiddin Yassin
	Dalam jawatan; 16 Julai 1981 – 31 Oktober 2003 ; (22 tahun, 3 bulan dan 15 hari)
Raja	Sultan Ahmad Shah; Sultan Iskandar; Sultan Azlan Shah; Tuanku Ja'afar Almarhum Abdul Rahman; Sultan Salahuddin Abdul Aziz; Tuanku Syed Sirajuddin
Timbalan	Musa Hitam; Ghafar Baba; Anwar Ibrahim; Abdullah Ahmad Badawi;
Didahului oleh	Hussein Onn
Digantikan oleh	Abdullah Ahmad Badawi
Pengerusi Pakatan Harapan
	Dalam jawatan; 14 Julai 2017 – 24 Februari 2020
Didahului oleh	Jawatan diwujudkan
Digantikan oleh	Anwar Ibrahim
Pengerusi Parti Pribumi Bersatu Malaysia
	Dalam jawatan; 7 September 2016 – 29 Februari 2020
Presiden	Muhyiddin Yassin
Didahului oleh	Jawatan ditubuhkan
Digantikan oleh	Tan Sri Muhyiddin Yassin
Setiausaha Agung; Pergerakan Negara-negara Berkecuali ke-21
	Dalam jawatan; 20 Februari 2003 – 31 Oktober 2003
Didahului oleh	Thabo Mbeki
Digantikan oleh	Abdullah Ahmad Badawi
Timbalan Perdana Menteri Malaysia ke-4
	Dalam jawatan; 5 Mac 1976 – 16 Julai 1981
Raja	Yahya Petra; Ahmad Shah;
Perdana Menteri	Hussein Onn
Didahului oleh	Hussein Onn
Digantikan oleh	Musa Hitam
Menteri Kewangan
	Dalam jawatan; 5 Jun 2001 – 31 Oktober 2003
Raja	Salahuddin; Sirajuddin;
Didahului oleh	Daim Zainuddin
Digantikan oleh	Abdullah Ahmad Badawi
	Dalam jawatan; 7 September 1998 – 7 Januari 1999
Raja	Ja'afar
Didahului oleh	Anwar Ibrahim
Digantikan oleh	Daim Zainuddin
Menteri Dalam Negeri
	Dalam jawatan; 8 Mei 1986 – 8 Januari 1999
Raja	Iskandar; Azlan Shah; Ja'afar;
Didahului oleh	Musa Hitam
Digantikan oleh	Abdullah Ahmad Badawi
Menteri Pertahanan
	Dalam jawatan; 18 Julai 1981 – 6 Mei 1986
Raja	Ahmad Shah; Iskandar;
Didahului oleh	Abdul Taib Mahmud
Digantikan oleh	Abdullah Ahmad Badawi
Menteri Perdagangan dan Industri Malaysia
	Dalam jawatan; 1 Januari 1978 – 16 Julai 1981
Raja	Yahya Petra; Ahmad Shah;
Perdana Menteri	Hussein Onn
Didahului oleh	Hamzah Abu Samah
Digantikan oleh	Ahmad Rithaudden Tengku Ismail
Menteri Pendidikan
	Dalam jawatan; 3 Januari 2020; Pemangku – 24 Februari 2020; Pemangku
Raja	Abdullah;
Perdana Menteri	dirinya;
Didahului oleh	Maszlee Malik
Digantikan oleh	Mohd Radzi Md Jidin
	Dalam jawatan; 5 September 1974 – 31 Disember 1977
Raja	Abdul Halim; Yahya Petra;
Perdana Menteri	Abdul Razak Hussein; Hussein Onn;
Didahului oleh	Mohamed Yaacob
Digantikan oleh	Musa Hitam
Ahli Parlimen Malaysia; bagi Langkawi, Kedah
	Dalam jawatan; 10 Mei 2018 – 10 Oktober 2022
Didahului oleh	Ir Nawawi Ahmad
Digantikan oleh	Mohd Suhaimi Abdullah
Majoriti	8,893 (2018)
Ahli Parlimen Malaysia; bagi Kubang Pasu
	Dalam jawatan; 24 Ogos 1974 – 21 Mac 2004
Didahului oleh	Kawasan ditubuhkan
Digantikan oleh	Mohd Johari Baharum
Ahli Dewan Negara Malaysia
Dipilih oleh Dewan Undangan Negeri Kedah
	Dalam jawatan; 30 Disember 1972 – 23 Ogos 1974
Maklumat peribadi
Pronunciation	maˈhaðɪr bɪn moˈhamad
Lahir	Mahathir bin Mohamad; 10 Julai 1925 (umur 100); Alor Setar, Kedah, British Malaya (sekarang Malaysia)
Parti politik	UMNO (1946–1969, 1972–2008, 2009–2016); BERSATU (2016–2020); PEJUANG (2020–2023); PUTRA (2023–kini)
Gabungan politik; lain	Barisan Nasional (1946–1969, 1972–2008, 2009–2016); Pakatan Harapan (2016–2020); Gerakan Tanah Air (2020–2023)
Tinggi	1.70 m (5 ka 7 in)
Pasangan	Siti Hasmah Mohd Ali (k. 1956)
Anak	7 (termasuk Marina, Mirzan, Mokhzani dan Mukhriz)
Ibu bapa	Mohamad Iskandar (bapa) ; Wan Tempawan Wan Hanapi (ibu)
Saudara	Ismail Mohamed Ali (abang ipar) ; Saleha Mohd Ali (kakak ipar) ; Mohamed Hashim Mohamed Ali (abang ipar) ; Ahmad Razali Mohamed Ali (adik ipar)
Pendidikan	Kolej Sultan Abdul Hamid
Tempat belajar	Kolej Perubatan King Edward VII (MBBS)
Anugerah awam	Anugerah dan pengiktirafan
Laman web	thechedet.com
	Mahathir Mohamad di Parlimen Malaysia

Tun Dr. Mahathir bin Mohamad (Jawi: ‏محاضير بن محمد‎‎, IPA: [maˈhaðɪr bɪn moˈhamad]; dilahirkan pada 10 Julai 1925)^[2]^[3]^[4] atau juga dikenali sebagai Tun M ialah seorang doktor dan ahli politik Malaysia yang berkhidmat sebagai Perdana Menteri Malaysia ke-4 (1981-2003) dan ke-7 (2018-2020). Perkhidmatan beliau sebanyak 2 kali dan 24 tahun menjadikan beliau sebagai Perdana Menteri yang paling lama berkhidmat dan yang pertama menyandang jawatan itu 2 kali. Dalam buku A Doctor in the House, Mahathir menyatakan tarikh lahir sebenarnya ialah 10 Julai 1925, tetapi bapanya mendaftarkan tarikh lahir dalam sijil kelahiran sebagai 20 Disember untuk memudahkan urusan pendaftaran persekolahan. Menggunakan nama timangannya sendiri, "Che Det" sebagai nama pena, beliau banyak menulis dengan artikel pertamanya disiarkan oleh akhbar The Straits Times Singapura pada 20 Julai 1947 bertajuk “Malay Women Make Their Own Freedom” (Wanita Melayu Mencipta Kebebasan Sendiri).^[5] Semasa pentadbirannya dari 16 Julai 1981 sehingga 31 Oktober 2003, beliau berjaya membawa pembangunan melalui dasar-dasar dan perancangan yang diilhamkan daripada kejayaan negara-negara luar sehingga mengangkat Malaysia ke pentas dunia sebagai salah sebuah negara yang berdaya maju di Asia Tenggara.^[6]

Mahathir dilahirkan pada 10 Julai 1925 di Kampung Seberang Perak, Alor Setar, Kedah. Beliau mendapat pendidikan awal di Sekolah Melayu Seberang Perak selama dua tahun sebelum memasuki sekolah Inggeris kerajaan yang kemudian bertukar nama kepada Kolej Sultan Abdul Hamid, di mana ayahnya adalah guru besar. Sebagai pelajar, Mahathir aktif berdebat dan dikenali dengan ntuk kemahiran bahasa Inggerisnya. Beliau dilantik sebagai editor majalah sekolah dan bermain untuk pasukan ragbi sekolah.

Semasa di kolej, Mahathir telah bertemu dengan Siti Hasmah Mohd Ali, juga seorang pelajar perubatan. Pada tahun 1956, mereka berkahwin dalam satu majlis di Jalan Imbi di Kuala Lumpur. Mereka mempunyai tujuh anak, iaitu Marina, Mirzan, Melinda, Mokhzani, Mukhriz, Maizura dan Mazhar.

Pada 1965, beliau dipilih sebagai Ahli Majlis Tertinggi UMNO dan pada PRU 1969, Mahathir bertanding PRU, tetapi ditewaskan oleh wakil PAS. Pada 1972, permohonan Mahathir untuk menyertai semula UMNO telah diterima dan beliau dilantik sebagai Senator pada 1973 serta ahli mahkamah universiti dan Majlis Universiti Malaya. Pada tahun berikutnya, beliau memenangi kerusi Kubang Pasu tanpa bertanding pada PRU tahun berkenaan sebelum dilantik sebagai Menteri Pendidikan dan menutup Klinik Maha di Alor Setar.

Pada tahun 1976, Mahathir dilantik sebagai Timbalan Perdana Menteri dan dua tahun kemudian, beliau mengambil alih jawatan Menteri Perdagangan dan Industri di mana beliau memimpin beberapa misi mempromosi pelaburan. Beliau pernah menjadi Perdana Menteri keempat Malaysia pada 16 Julai 1981, menyandang jawatan itu untuk tempoh yang paling lama dalam sejarah Malaysia dan Asia Tenggara, iaitu 22 tahun.

Antara projek-projek berprofil tinggi (juga digelar 'projek mega') yang dibangunkan pada zaman pentadbirannya termasuk Jambatan Pulau Pinang, Menara Berkembar Petronas, Lapangan Terbang Antarabangsa Kuala Lumpur (KLIA), Koridor Raya Multimedia (MSC), Pusat Pentadbiran Putrajaya dan Litar Antarabangsa Sepang. Mahathir juga menyatakan hasrat beliau untuk Malaysia melalui Wawasan 2020, iaitu visi negara untuk mencapai status ekonomi maju (developed nation) pada tahun 2020, bukan hanya dari segi pertumbuhan ekonomi tetapi juga dari segi pendidikan, kematangan masyarakat, dan tadbir urus. Malah beliau adalah satu-satunya pemimpin yang berjaya meletakkan Malaysia di peta dunia sebagai sebuah negara industri baru yang berpotensi dan berkembang maju. Namun beliau juga tidak terlepas dengan ujian dalam pentadbirannya apabila berdepan krisis kewangan Asia sekitar 1997-1998 namun berjaya melepasi tempoh mencabar itu. Pada tahun 1997, majalah Asiaweek telah menamakan Mahathir sebagai antara 50 individu yang paling berkuasa di Asia, di mana beliau menduduki tempat kedua dalam senarai yang dikeluarkan oleh majalah tersebut.^[7]

Bersara pada Oktober 2003, Mahathir dianugerahkan Darjah Kebesaran Seri Maharaja Mangku Negara yang membawa gelaran Tun.^[8] Beliau turut dinobatkan sebagai "Bapa Pemodenan Malaysia" kerana berjaya membangunkan Malaysia menjadi sebuah Negara industri baru yang disegani di kalangan negara-negara membangun. Tempoh 22 tahun sebagai Perdana Menteri menjadikan beliau sebagai pemimpin ketiga paling lama yang memegang jawatan tersebut di Asia Tenggara selepas Perdana Menteri Singapura pertama, Lee Kuan Yew dan diktator Suharto dari Indonesia. Beliau juga berkhidmat sebagai Canselor Universiti Teknologi Petronas (UTP) dari tahun 2004 hingga 2016.

Mahathir kekal sebagai tokoh politik aktif selepas bersara. Beliau menjadi pengkritik tinggi terhadap penggantinya yang dipilih Abdullah Ahmad Badawi pada tahun 2006 dan kemudiannya, Najib Razak pada 2015.^[9] Anaknya Mukhriz Mahathir adalah Menteri Besar Kedah sehingga awal 2016. Pada 29 Februari 2016, Mahathir keluar dari UMNO memandangkan sokongan UMNO terhadap tindakan Perdana Menteri Najib Razak. Antara sebab lain ialah isu RM2.6bil dan 1Malaysia Development Berhad (1MDB).^[10] Pada 9 September 2016, Pendaftar Pertubuhan (RoS) telah memberikan kelulusan terakhirnya untuk Parti Pribumi Bersatu Malaysia (PPBM) baru Mahathir, menjadikannya parti politik rasmi. Mahathir menjadi pengerusi parti itu.^[11] Pada 8 Januari 2018, Mahathir diumumkan sebagai calon Pakatan Harapan untuk Perdana Menteri untuk pilihan raya 2018, dalam rancangan untuk mengampuni Anwar Ibrahim dan menyerahkan peranan kepadanya jika berjaya. Sehingga peletakan jawatannya pada 2020, beliau merupakan Perdana Menteri Malaysia yang tertua dan ketua negara atau kerajaan tertua di dunia.^[12]

Pada 31 Ogos 2022, Mahathir disahkan positif Covid-19 dan dirawat di Institut Jantung Negara (IJN).^[13]^[14]^[15] Selepas Pilihan Raya Umum ke-15, beliau mengumumkan akan menumpukan sepenuh perhatiannya untuk menulis mengenai sejarah Malaysia dan peristiwa semasa.^[16] Pada 10 Julai 2025, Mahathir berusia 100 tahun.^[17]

Latar belakang dan keluarga

Beliau dilahirkan di No. 18, Lorong Kilang Ais, Seberang Perak, Alor Setar, Kedah pada hari Jumaat, 10 Julai 1925.^[18] Beliau merupakan anak bongsu daripada 10 adik-beradik (5 lelaki, 5 perempuan) kepada pasangan Mohamad Iskandar dan Wan Tempawan binti Wan Hanapi.^[19] Tarikh lahir beliau yang didaftarkan pada 20 Disember 1925 (kesemua adik-beradik beliau didaftarkan lahir pada Disember) oleh bapanya ialah untuk memudahkan urusan pendaftaran persekolahan.^[4]

Bapa Mahathir, Mohamad bin Iskandar berasal dari Pulau Pinang,^[20] seorang Melayu dengan nenek moyang India dari negeri selatan India Kerala, manakala ibunya Wan Tempawan, berasal dari Kedah, masing-masing berketurunan Melayu. Satu aspek kelahiran Mahathir telah membawanya: beliau tidak dilahirkan ke dalam golongan bangsawan atau keluarga agama atau politik yang menonjol, bapa Mahathir ialah seorang pengetua sekolah rendah status sosio-ekonomi yang bermakna anak-anak perempuannya tidak dapat mendaftar di sekolah menengah, manakala Wan Tempawan hanya mempunyai hubungan yang jauh dengan kerabat Kedah. Kedua-dua ibu bapanya telah berkahwin sebelum ini; Mahathir mempunyai empat orang adik-beradik tiri dan lima orang adik-beradik kandung.^[21]

Pendidikan

Beliau mendapat pendidikan awal di Sekolah Melayu Seberang Perak, Alor Setar, Kedah. Selepas lulus, beliau kemudiannya melanjutkan pelajaran di Government English School (GES) (kini Kolej Sultan Abdul Hamid), Alor Setar pada tahun 1932. Sewaktu semua sekolah ditutup di era Pendudukan Jepun di Tanah Melayu, beliau telah membuka kedai kopi secara kecil-kecilan dan kemudiannya berniaga pisang goreng. Selepas tamat Perang Dunia II, beliau menyambung pelajarannya di sekolah yang sama pada tahun 1945 sehingga peringkat Sijil Tinggi Pelajaran Malaysia (STPM). Pada dasarnya, Mahathir ingin melanjutkan pelajaran dalam bidang undang-undang, namun beliau harus melupakan hasratnya kerana tidak mendapat biasiswa dalam bidang yang diminatinya. Sebaliknya, beliau mendapat biasiswa untuk menyambung pelajaran dalam bidang perubatan.

Beliau seterusnya menuntut di Kolej Perubatan King Edward VII, Universiti Malaya, Singapura, dan dianugerahkan Ijazah Sarjana Muda Perubatan dan Pembedahan (MBBS) pada tahun 1953. Selepas mendapat ijazah, beliau ditugaskan sebagai doktor pelatih di Hospital Besar Pulau Pinang.

Sekolah Melayu, Seberang Perak, Alor Setar
Goverment English School, Alor Setar
Kolej Perubatan King Edward VII, Singapura
Ijazah Sarjana Muda Perubatan dan Pembedahan, Universiti Malaya

Kerjaya awal

Pada tahun 1954, Mahathir berkhidmat sebagai pegawai perubatan di Alor Setar, Jitra, Langkawi dan Perlis sehingga tahun 1957.^[23]^[24] Beliau kemudian melangsungkan perkahwinan dengan Siti Hasmah Mohamad Ali pada 5 Ogos 1956^[25] dan dikurniakan empat orang cahaya mata, iaitu tiga orang lelaki dan seorang perempuan manakala beliau mempunyai 3 orang anak angkat. Anak-anak beliau ialah Marina, Mirzan, Mokhzani, Mukhriz, Melinda, Maizura dan Mazhar.^{[N 1]}

Pada tahun 1957, beliau berhenti daripada perkhidmatan kerajaan untuk membuka kliniknya sendiri iaitu MAHA Klinik yang terletak di Jalan Tunku Ibrahim. Ketika itu, beliau merupakan anak Melayu pertama yang membuka klinik persendirian di Alor Setar yang pada ketika itu terdapat lima buah klinik sahaja. Selepas memenangi pilihan raya pada 1974, Mahathir dilantik menyertai Kabinet sebagai menteri pendidikan yang pada ketika itu Abdul Razak Hussein merupakan perdana menteri. Ketika itulah Mahathir membuat keputusan untuk berhenti daripada bidang perubatan. Klinik itu kemudian berpindah ke pusat bandar pada 1980, kira-kira setahun sebelum Mahathir dilantik sebagai perdana menteri keempat.^[27] Pada 30 Jun 2025, Mahathir merasmikan sebuah klinik sempena ‘namanya’ sendiri di Selangor.^[28] Namun kata Mahathir, beliau tidak ada apa-apa kepentingan di dalam Maha Klinik.^[28] Malah katanya, banyak klinik lain yang menggunakan nama ‘Maha’ itu sendiri.^[28]

Kerjaya politik awal

Mahathir telah bergiat aktif dalam politik sejak 1945 selepas tamatnya pendudukan Jepun di Tanah Melayu yang mana beliau mengambil bahagian dalam kempen menentang Malayan Union.^[29] Apabila UMNO ditubuhkan pada 1946, beliau merupakan salah seorang yang pertama mendaftarkan diri sebagai ahli. Sebagai Pengerusi Parti Negeri Kedah, dan Pengerusi Jawatankuasa Politik, beliau dengan tidak sengajanya menimbulkan perasaan marah di kalangan golongan yang mempunyai perkaitan dengan Perdana Menteri Tunku Abdul Rahman apabila beliau membentangkan kriteria-kriteria kelayakan dalam pemilihan calon untuk pilihan raya umum 1959. Berasa sakit hati atas penuduhan bahawa beliau hendak memilihkan calon-calon yang rapat dengannya, Mahathir enggan mengambil bahagian dalam pilihan raya tersebut.

Pada Pilihan Raya Umum Ketiga dalam tahun 1964, Mahathir dipilih sebagai Ahli Parlimen Kota Setar selepas menewaskan calon Parti Islam Se-Malaysia (PAS) dengan majoriti sebanyak 60.2%. Beliau menjadi ahli Majlis Tertinggi UMNO pada tahun 1965. Dalam Pilihan Raya 1969, beliau ditewaskan oleh calon PAS, Haji Yusoff Rawa, dengan cuma 989 undi sahaja, selepas beliau mengumumkan bahawa beliau tidak memerlukan undi-undi orang Cina untuk mencapai kerusinya.^[30]

Berikutan peristiwa 13 Mei 1969, Mahathir dipecat daripada keahliannya dalam Majlis Tertinggi UMNO pada 12 Julai, selepas pengedaran umum suratnya kepada Tunku Abdul Rahman. Dalam suratnya, beliau telah mengkritik cara pentadbiran Tunku. Pada 26 September 1969, Mahathir juga dipecat keahliannya dalam UMNO.

Semasa di luar parti, Mahathir mengarang buku Dilema Melayu (The Malay Dilemma). Buku yang mendedah dan menganalisis perwatakan orang Melayu telah diharamkan pada tahun 1970 dan pengharamannya hanya ditarik balik selepas Mahathir menjadi Perdana Menteri 18 tahun kemudiannya.^[31]

Apabila Abdul Razak Hussein menjadi Perdana Menteri, Mahathir masuk semula ke dalam UMNO pada 7 Mac 1972 dan dilantik sebagai senator pada tahun 1973. Beliau bertanding di Kubang Pasu pada pilihan raya umum 1974, yang mana beliau menang tanpa bertanding. Selepas pilihan raya, Mahathir dilantik sebagai Menteri Pelajaran dalam kabinet Abdul Razak. Beliau memenangi salah satu daripada tiga kerusi naib presiden UMNO pada tahun 1975. Pada tahun 1978, Mahathir menjadi Menteri Perdagangan dan Perindustrian.

Pada 16 Julai 1981, Mahathir menjadi Perdana Menteri Malaysia yang keempat, dan lapan hari selepas itu sebagai Menteri Pertahanan. Pada 31 Oktober 2003, Mahathir bersara dan menamakan timbalannya, Abdullah Ahmad Badawi sebagai penggantinya.

Mahathir mengisytiharkan keluar daripada UMNO pada 19 Mei 2008 dalam satu ceramah di Alor Setar kerana hilang keyakinan terhadap kepimpinan Abdullah.^[32] Bagaimanapun dalam Perhimpunan Agung UMNO 2008 pada Mac 2009, Mahathir menghadiri hari terakhir perhimpunan itu sebagai jemputan.^[33] Mahathir kembali menyertai UMNO. Nombor ahli 0000001 dikekalkan.^[34]

Kembali ke politik dan pendakian ke jawatan perdana

Tunku Abdul Rahman meletak jawatan pada tahun 1970 dan telah digantikan oleh Abdul Razak Hussein. Razak menggalakkan Mahathir kembali ke parti itu, lalu beliau dilantik sebagai Senator pada tahun 1973.^[35] Beliau bangkit dengan cepat dalam kerajaan Razak, kembali kepada Majlis Tertinggi UMNO pada 1973 dan dilantik ke Kabinet pada tahun 1974 sebagai Menteri Pendidikan. Beliau juga kembali ke Dewan Rakyat, memenangi kerusi yang berpangkalan di Kedah Kubang Pasu tanpa bertanding dalam pilihan raya 1974.^[30]

Pada tahun 1975, Mahathir mencalonkan diri untuk salah satu daripada tiga naib presiden UMNO. Pertandingan tersebut telah dianggap sebagai pertempuran untuk penggantian kepimpinan parti itu, dengan Razak dalam keadaan kesihatan yang merosot. Setiap calon pilihan Razak telah dilantik: bekas Ketua Menteri Melaka, Abdul Ghafar Baba; Tengku Razaleigh Hamzah, seorang ahli perniagaan kaya dan ahli keluarga diraja Kelantan; dan Mahathir. Apabila Razak meninggal dunia pada tahun berikutnya, Mahathir dilantik sebagai Timbalan Perdana Menteri. Pelantikan itu bermakna bahawa Mahathir adalah pengganti diurapi untuk jawatan perdana menteri.^[36]^[37]

Mahathir dianggap sebagai menjadi Menteri Pendidikan paling berjaya dan kemudian Menteri Perdagangan dan Industri (1978-1981).^[38] Dalam jawatan yang kedua, beliau telah melaksanakan "dasar industri berat", mewujudkan HICOM, sebuah syarikat yang dikawal oleh kerajaan, untuk melabur dalam pembangunan jangka panjang sektor pembuatan seperti industri kereta asli.^[39] Beliau menghabiskan banyak masa dengan Kementerian mempromosikan Malaysia melalui lawatan ke luar negara.^[40]

Pada 16 Julai 1981, Mahathir mengangkat sumpah sebagai Perdana Menteri Malaysia yang keempat.^[41]^[38]

Perdana Menteri (1981–2003)

Hal ehwal domestik

Mahathir mengangkat sumpah sebagai Perdana Menteri pada 16 Julai 1981, pada usia 56 tahun.^[42] Salah satu tindakan beliau ialah membebaskan 21 banduan di bawah Akta Keselamatan Dalam Negeri, termasuk wartawan Abdul Samad Ismail dan bekas timbalan menteri Abdullah Ahmad, yang disyaki menjadi komunis bawah tanah.^[43] Beliau melantik Musa Hitam sebagai Timbalan Perdana Menteri.^[44]

Pada 1 Januari 1982, Mahathir mengarahkan waktu di Semenanjung dianjak 30 minit untuk menyamai waktu di Sabah dan Sarawak. Singapura yang keluar Malaysia pada 1965, pun mengikut langkah Malaysia pada hari sama.^[45]

Tahun terawal (1981–87)

Mahathir telah mengingatkan dalam tempoh dua tahun pertama pemerintahannya, menyatukan kepimpinan beliau terhadap UMNO dan, dengan kemenangan pada pilihan raya umum 1982, kerajaan.^[46]^[47] Pada tahun 1983, Mahathir memulakan beberapa pertempuran yang beliau akan mempunyai dengan royalti Malaysia semasa jawatannya sebagai Perdana Menteri. Kedudukan Yang di-Pertuan Agong, ketua negara Malaysia, adalah disebabkan oleh berputar dalam sama ada Sultan Idris Shah II Perak atau kontroversi Iskandar Johor. Mahathir mempunyai tempahan kubur mengenai dua Sultan. Kedua-dua mereka raja-raja aktivis negara mereka sendiri dan Iskandar hanya mempunyai beberapa tahun sebelum ini disabitkan dengan pembunuhan.^[48]^[49]

Mahathir cuba untuk pra-awalan membataskan kuasa bahawa Agong baru boleh menggunaan alih kerajaan beliau, memperkenalkan kepada pindaan parlimen kepada Perlembagaan untuk menyifatkan Agong untuk bersetuju dengan mana-mana undang-undang yang telah tidak diperkenankan dalam tempoh 15 hari laluan oleh Parlimen. Cadangan ini juga akan menghapuskan kuasa untuk mengisytiharkan darurat dari Agong dan meletakkannya dengan Perdana Menteri. Agong pada masa itu, Sultan Ahmad Shah Pahang, bersetuju dengan cadangan pada dasarnya tetapi terbongkang apabila beliau sedar bahawa cadangan itu juga akan difikirkan Sultan untuk bersetuju dengan undang-undang yang diluluskan oleh Dewan Undangan Negeri. Disokong oleh Sultan, Agong enggan untuk bersetuju dengan pindaan perlembagaan, yang ketika itu lulus kedua-dua dewan Parlimen dengan majoriti yang selesa.^[50]^[51]

Apabila orang ramai menyedari kebuntuan, dan Sultan enggan berkompromi dengan kerajaan, Mahathir mengambil jalan-jalan untuk menunjukkan sokongan rakyat terhadap kedudukannya dalam perhimpunan besar-besaran. Akhbar telah mengambil bahagian kerajaan, walaupun minoriti ramai orang Melayu, termasuk ahli-ahli politik UMNO konservatif, dan bahagian yang lebih besar daripada masyarakat Cina, menyokong sultan. Selepas lima bulan, krisis ini diselesaikan, kerana Mahathir dan Sultan bersetuju untuk kompromi. Agong akan mengekalkan kuasa untuk mengisytiharkan darurat, tetapi jika dia enggan untuk bersetuju dengan rang undang-undang, rang undang-undang itu akan kembali ke Parlimen, yang kemudiannya boleh mengatasi kuasa veto Agong.^[52]

Dari segi ekonomi, Mahathir mewarisi Dasar Ekonomi Baru dari pendahulunya, yang direka untuk meningkatkan kedudukan ekonomi bumiputera (Melayu Malaysia dan orang asli) melalui sasaran dan tindakan afirmatif dalam bidang seperti pemilikan korporat dan kemasukan universiti.^[53] Mahathir juga telah secara aktif melaksanakan penswastaan perusahaan kerajaan dari awal tahun 1980, kedua-dua sebab-sebab ekonomi liberal ia sedang dikejar oleh sezaman seperti Perdana Menteri Britain Margaret Thatcher, dan kerana beliau merasakan bahawa menggabungkan dengan tindakan afirmatif untuk bumiputera ia boleh menyediakan peluang ekonomi untuk perniagaan bumiputera.^[54] kerajaannya menswastakan syarikat penerbangan, utiliti dan syarikat telekomunikasi, mempercepatkan untuk kadar kira-kira 50 penswastaan setahun menjelang pertengahan 1990-an.^[55] Penswastaan umumnya baik keadaan kerja rakyat Malaysia dalam industri diswastakan dan dibesarkan hasil yang ketara bagi kerajaan.

Salah satu daripada projek-projek infrastruktur yang paling ketara pada masa itu adalah pembinaan Lebuhraya Utara-Selatan, lebuh raya yang bermula dari sempadan Thailand ke Singapura; kontrak untuk membina lebuh raya telah dianugerahkan kepada usahasama perniagaan dengan UMNO.^[56] Mahathir turut menyelia penubuhan pengeluar kereta Proton sebagai usaha sama antara kerajaan dan Mitsubishi Malaysia. Pada akhir tahun 1980-an, Proton telah mengatasi permintaan dan kerugian miskin untuk menjadi, dengan sokongan tarif perlindungan, pembuat kereta terbesar di Asia Tenggara dan perusahaan yang menguntungkan.^[57] Pada ulang tahun ke-40 Proton pada tahun 2023, Perdana Menteri ketika itu, Anwar Ibrahim menyatakan penghargaan kerajaan terhadap sumbangan Mahathir dalam penubuhan dan pembangunan syarikat kereta nasional tersebut.^[58]

Pada 19 Februari 1983, Mahathir mengisytiharkan dadah sebagai musuh nombor 1 Negara dan telah melancarakn kempen antidadah peringkat kebangsaan untuk julung kalinya.^[59] Sejajar dengan hasrat untuk memerangi dan membasmi ancaman serta masalah dadah, Kerajaan mengambil berbagai langkah semenjak beberapa tahun untuk memperbaiki dan memperkukuhkan usaha-usahanya dalam bidang pencegahan, penguat-kuasaan dan pemulihan. Salah satu langkah utama yang telah diambil ialah menyemak dan meminda Akta Dadah Berbahaya, 1952 untuk mewujudkan penalti yang lebih berat bagi kesalahan-kesalahan dadah. Di samping itu, adalah diperhatikan bahawa semenjak Akta Dadah Berbahaya, 1952 dipinda dalam tahun 1983 dan 1984 untuk mewujudkan penalti yang lebih berat bagi kesalahan memiliki 5 gram atau lebih heroin atau morfin, atau 250 gram atau lebih candu mentah dan candu masak, pengedar-pengedar dadah telah mengubah corak pergerakan mereka. Ramai daripada mereka yang ditangkap didapati memiliki dadah kurang daripada jumlah yang ditetapkan itu untuk mengelak daripada hukuman yang terdapat sekarang.^[60]

Pada 12 Mei 1984, Mahathir mengumumkan Kerajaan British bersetuju menyerahkan kembali Bukit Carcosa kepada Kerajaan Malaysia. Bukit Carcosa yang berkeluasan 7.2 hektar dan terletak berhampiran Taman Tasik Perdana, Kuala Lumpur, telah diserahkan kepada Kerajaan British pada 12 September 1956 sebagai tanda penghargaan kerana telah memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu pada tahun 1957.^[61]

Mahathir secara komprehensif menewaskan calon PAS dalam pilihan raya pada tahun 1986, memenangi 83 kerusi daripada 84 kerusi yang ditandinginya, meninggalkan PAS dengan hanya satu MP.^[62]

Mengukuhkan kuasa (1987–90)

Sebarang ilusi bahawa pilihan raya 1986 mungkin telah mewujudkan kira-kira dominasi politik Mahathir tidak kekal lama. Pada tahun 1987, beliau telah dicabar untuk jawatan presiden UMNO, dan jawatan perdana menteri serta-merta, oleh Tengku Razaleigh Hamzah. Kerjaya Razaleigh telah pergi ke belakang di bawah Mahathir, yang diturunkan dari Kementerian Kewangan kepada Kementerian Perdagangan dan Industri. Razaleigh disokong oleh Musa, yang telah meletak jawatan sebagai Timbalan Perdana Menteri pada tahun sebelumnya. Ketika Musa dan Mahathir adalah sekutu asalnya rapat, kedua-dua telah jatuh daripada ketika pemerintahan Mahathir, dengan Musa mendakwa bahawa Mahathir tidak lagi mempercayai beliau. Razaleigh dan Musa bertanding untuk jawatan Presiden UMNO dan Timbalan Presiden atas tiket bersama terhadap Mahathir dan pilihan baru untuk timbalan, Ghafar Baba. Tiket dikenali sebagai masing-masing pasukan B dan Pasukan A. Pasukan A Mahathir mendapat sokongan akhbar, orang kuat parti besar, dan juga Iskandar, kini Agong, walaupun beberapa tokoh penting, seperti Abdullah Ahmad Badawi, menyokong pasukan B. Pada pilihan raya itu, yang diadakan pada 24 April 1987, Pasukan A menang. Mahathir telah dipilih semula dengan margin yang sempit, menerima undi daripada 761 perwakilan parti Razaleigh 718. Ghafar mengalahkan Musa dengan margin yang lebih besar. Mahathir bertindak balas dengan mencucikannya tujuh penyokong Pasukan B dari kementeriannya, manakala Pasukan B enggan menerima kekalahan dan memulakan tindakan undang-undang. Dalam keputusan yang tidak dijangka pada Februari 1988, Mahkamah Tinggi memutuskan bahawa UMNO adalah sebuah pertubuhan haram kerana beberapa cawangannya tidak didaftarkan secara sah.^[63]^[64] Setiap puak berlumba-lumba untuk mendaftar sebuah parti baru di bawah nama UMNO. sebelah Mahathir berjaya didaftarkan nama "UMNO Baru", manakala permohonan Pasukan B untuk mendaftar "UMNO Malaysia" telah ditolak. UMNO Malaysia, di bawah pimpinan Tengku Razaleigh Hamzah dan dengan sokongan kedua-Malaysia yang masih hidup bekas Perdana Menteri Abdul Rahman dan Hussein, yang berdaftar dengan parti Semangat 46 sebaliknya.^[65]

Mahathir mengalami serangan jantung pada bulan Januari 1989,^[66] tetapi kembali untuk memimpin Barisan Nasional untuk kemenangan dalam pilihan raya 1990. Semangat 46 gagal untuk membuat apa-apa kemajuan di luar negeri Razaleigh Kelantan (Musa telah sejak menyertai semula UMNO).^[67]

Pembangunan ekonomi ke krisis kewangan (1990–98)

Penamat Dasar Ekonomi Baru (DEB) pada tahun 1990 memberi Mahathir peluang untuk menggariskan wawasan ekonomi beliau untuk Malaysia. Pada tahun 1991, beliau mengumumkan Wawasan 2020, di mana Malaysia akan berusaha untuk menjadi sebuah negara maju sepenuhnya dalam tempoh 30 tahun.^[68] Sasaran itu akan memerlukan pertumbuhan ekonomi purata kira-kira tujuh peratus daripada keluaran dalam negara kasar setahun.^[69] Salah satu ciri Wawasan 2020 akan menjadi secara beransur-ansur menghapuskan halangan etnik. Wawasan 2020 telah disertai oleh penggantian DEB, Dasar Pembangunan Nasional (DPN), di mana beberapa program kerajaan yang direka untuk memberi manfaat kepada bumiputera semata-mata telah dibuka sehingga etnik lain.^[70] DPN mencapai kejayaan di salah satu daripada matlamat utamanya, pengurangan kemiskinan. Menjelang tahun 1995, kurang daripada sembilan peratus rakyat Malaysia hidup dalam kemiskinan dan ketidaksamaan pendapatan telah mengecil.^[71] Kerajaan Mahathir mengurangkan cukai korporat dan meliberalisasikan peraturan kewangan untuk menarik pelaburan asing. ekonomi berkembang lebih sembilan peratus setahun sehingga tahun 1997 menyebabkan negara-negara membangun yang lain untuk cuba mencontohi dasar Mahathir.^[72] Kerajaan menunggang gelombang ekonomi dan memenangi pilihan raya 1995 dengan majoriti yang lebih tinggi.^[73]

Mahathir memulakan satu siri projek-projek infrastruktur utama pada 1990-an. Salah satu yang terbesar ialah Koridor Raya Multimedia, kawasan selatan Kuala Lumpur, dalam acuan Lembah Silikon, yang direka untuk menampung industri teknologi maklumat.^[74] Putrajaya lahir daripada impian Mahathir untuk membangunkan sebuah pusat pentadbiran yang lebih tersusun dan efisien, menggantikan Kuala Lumpur yang semakin padat. Dengan keluasan 4,931 hektar, Putrajaya dirancang sebagai sebuah bandar pintar yang menggabungkan teknologi moden, infrastruktur lengkap serta persekitaran hijau.^[75] KLCC dibina dengan gurauan Mahathir yang berseloroh kepada Azizan yang ingin membina bangunan di Kuala Lumpur “Mengapa tidak jadikan ia bangunan tertinggi di dunia.” Pada tahun 1993 KLCC dibina dan pada tahun 1999, KLCC telah siap dan menjadi bangunan tertinggi di dunia.^[76]

Walaupun namanya paling kerap dikaitkan dengan kepimpinan politik dan pembangunan negara, impaknya terhadap sukan permotoran Malaysia adalah sama mendalam dan meluas. Perjalanan sukan permotoran Malaysia di bawah Mahathir bermula sebelum pembinaan Litar Antarabangsa Sepang. Pada tahun 1997, di bawah kepimpinannya, kerajaan Malaysia mengambil langkah berani dengan menaja pasukan Stewart Grand Prix Formula 1, menandakan penampilan pertama negara di grid Formula Satu. Perkongsian penting ini, dengan kerajaan Malaysia yang menyokong pasukan melalui penjenamaan nasional, merupakan petunjuk awal rancangan strategik Mahathir untuk mempromosikan Malaysia melalui sukan permotoran berprofil tinggi. Berikutan langkah awal ke Formula 1 ini, Mahathir mempercepatkan visinya dengan penciptaan Litar Antarabangsa Sepang, yang menjadi salah satu projek utamanya di bawah Wawasan 2020 agenda negara. Dibuka secara rasmi pada tahun 1999, litar ini telah direka oleh Hermann Tilke dan menetapkan piawaian baharu untuk infrastruktur perlumbaan di Asia. Litar Antarabangsa Sepang menjadi rumah kepada Grand Prix Malaysia, menjadikan Malaysia negara Asia Tenggara pertama yang menganjurkan perlumbaan Formula Satu. Grand Prix Malaysia Formula 1 sulung berlangsung pada Oktober 1999 dan kekal sebagai perlawanan dalam kalendar F1 sehingga 2017.^[77] Pada tahun 2019, Mahathir penghormatan sebagai penerima Anugerah Pencapaian Sepanjang Hayat atas sumbangan bernilai dan sokongan yang berkekalan kepada industri sukan permotoran negara pada Anugerah Sukan Permotoran Petronas Sepang International Circuit (SIC)-Persatuan Permotoran Malaysia (MAM) 2018.^[78]

Krisis kewangan mengancam untuk membinasakan Malaysia. Nilai ringgit menjunam akibat spekulasi mata wang, pelaburan asing melarikan diri, dan indeks bursa saham utama jatuh sebanyak lebih 75 peratus. Dalam dorongan Tabung Kewangan Antarabangsa (IMF), kerajaan mengurangkan perbelanjaan kerajaan dan menaikkan kadar faedah, yang hanya berkhidmat untuk memburukkan lagi keadaan ekonomi. Pada tahun 1998, Mahathir berpatah balik polisi ini dengan tidak ada alasan yang IMF dan timbalannya sendiri, Anwar Ibrahim. Beliau meningkatkan perbelanjaan kerajaan dan tetap ringgit kepada dolar AS. Hasilnya membingungkan pengkritik antarabangsa dan IMF. Malaysia pulih daripada krisis lebih cepat daripada negara jiran di Asia Tenggara. Dalam ruang domestik, ia adalah satu kemenangan politik. Di tengah-tengah aktiviti ekonomi pada 1998, Mahathir telah menolak Anwar sebagai Menteri Kewangan dan Timbalan Perdana Menteri, dan beliau kini boleh mendakwa telah menyelamatkan ekonomi walaupun dasar-dasar Anwar.^[79]

Pada dekad kedua beliau memegang jawatan, Mahathir sekali lagi mendapati dirinya berjuang dengan royalti Malaysia. Pada tahun 1992, putera Sultan Iskandar, pemain hoki wakil, digantung daripada pertandingan selama lima tahun kerana menyerang lawan. Iskandar membalas dengan menarik semua pasukan hoki Johor daripada pertandingan peringkat kebangsaan. Apabila keputusannya dicela oleh jurulatih tempatan, Iskandar mengarahkan beliau ke istananya dan memukulnya. Parlimen Persekutuan sebulat suara mengecam Iskandar, dan Mahathir melompat pada peluang untuk menghapuskan imuniti perlembagaan sultan-sultan dari kes sivil dan jenayah. Akhbar menyokong Mahathir dan, dalam pembangunan yang tidak disangka, mula menyiarkan dakwaan salah laku oleh ahli-ahli keluarga diraja Malaysia.

Apabila akhbar mendedahkan contoh kekayaan mewah raja-raja, Mahathir memutuskan untuk memutuskan bantuan kewangan kepada isi rumah diraja. Dengan akhbar dan kerajaan berbintik-tompok terhadap mereka, sultan-sultan menyerah kepada cadangan kerajaan. kuasa mereka untuk menafikan persetujuan untuk bil terhad oleh pindaan perlembagaan lagi diluluskan pada tahun 1994.

Tahun terakhir dan kejayaan (1998–2003)

Menjelang pertengahan tahun 1990-an ia telah menjadi jelas bahawa ancaman yang paling serius kepada kuasa Mahathir ialah cita-cita kepimpinan timbalannya, Anwar Ibrahim. Anwar mula menjauhkan dirinya dari Mahathir, secara terang-terangan mempromosikan kelayakan agama atasannya dan muncul untuk mencadangkan sedemikian, hingga ia melonggarkan sekatan ke atas kebebasan awam yang telah menjadi lambang pemerintahan Mahathir.^[80] Walau bagaimanapun, Mahathir terus menyokong Anwar sebagai penggantinya sehinggalah hubungan mereka runtuh secara mendadak semasa krisis kewangan Asia. kedudukan mereka secara beransur-ansur menyimpang, dengan Mahathir meninggalkan dasar kewangan dan fiskal yang ketat didesak oleh IMF. Pada 2 September 1998, Anwar telah dipecat sebagai Timbalan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan, dan segera diusir keluar dari UMNO. Tiada alasan segera diberikan bagi pemecatan itu, walaupun media membuat spekulasi bahawa ia berkaitan dengan yang mendebarkan dakwaan salah laku seks yang diedarkan di dalam "surat layang" pada perhimpunan agung.^[81] Pada 20 September, beliau telah ditangkap dan diletakkan dalam tahanan di bawah Akta Keselamatan Dalam Negeri.^[82]

Pada Perhimpunan Agung UMNO pada 22 Jun 2002, Mahathir mengumumkan bahawa beliau akan meletakkan jawatan sebagai perdana menteri, hanya untuk penyokong tergesa-gesa untuk pentas dan meyakinkan beliau nada sedih dikekalkan. Beliau kemudiannya tetap bersara pada bulan Oktober 2003, memberinya masa untuk memastikan peralihan yang teratur dan tidak berkontroversi kepada penggantinya diurapi, Abdullah Ahmad Badawi.^[83] Setelah menghabiskan lebih 22 tahun di pejabat, Mahathir ialah pemimpin paling lama berkhidmat dipilih di dunia apabila beliau bersara.^[84] Beliau kekal Perdana Menteri Malaysia paling lama berkhidmat.^[85]

Perhubungan asing

Sepanjang tempoh jawatan Mahathir, hubungan Malaysia dengan Barat pada umumnya baik walaupun dikenali sebagai pengkritik lantang ke arah itu.^[86] Awal semasa tempoh perkhidmatan beliau, perselisihan kecil dengan United Kingdom atas yuran pengajian universiti mencetuskan memboikot semua barangan British yang diketuai oleh Mahathir, dalam apa yang dikenali sebagai kempen "Buy British Last". Ia juga membawa kepada pencarian model pembangunan di Asia, terutamanya Jepun. Ini ialah permulaan "Dasar Pandang ke Timur" yang terkenal.^[87] Walaupun Malaysia merupakan bekas koloni British, kepentingan ekonomi Jepun telah menyumbang kepada perubahan dasar luar negara dari Dasar Pro-Barat semasa zaman kolonial dan pasca-kolonial menjadi Dasar Pandang Ke Timur semasa pentadbiran Mahathir.^[88] Walaupun pertikaian itu kemudian diselesaikan oleh Perdana Menteri Margaret Thatcher, Mahathir terus menekankan model pembangunan Asia ke atas orang-orang Barat kontemporari. Beliau terutamanya mengkritik piawai berganda bangsa-bangsa Barat.^[89]

Amerika Syarikat

Mahathir sentiasa mengkritik Dasar Luar Amerika Syarikat^[90] dan lagi hubungan antara kedua-dua negara masih positif dan Amerika Syarikat adalah sumber pelaburan asing terbesar, dan merupakan pelanggan terbesar Malaysia semasa pemerintahan Mahathir. Tambahan pula, pegawai tentera Malaysia terus berlatih di Amerika Syarikat di bawah program Latihan dan Pendidikan Ketenteraan Antarabangsa (International Military Education & Training; IMET).

Pada tahun 1998, apabila Naib Presiden Amerika Syarikat Al Gore dinyatakan pada persidangan Kerjasama Ekonomi Asia-Pasifik (APEC) yang dihoskan oleh Malaysia:

Demokrasi memberikan satu tanda kesahihan bahawa pembaharuan mesti mempunyai untuk menjadi berkesan. Dan sebagainya, antara negara-negara yang mengalami krisis ekonomi, kita masih mendengar panggilan untuk demokrasi, panggilan untuk pembaharuan, dalam pelbagai bahasa - People Power, doi moi, reformasi. Kita mendengar mereka hari ini - di sini, sekarang - di kalangan rakyat Malaysia yang berani.

Gore dan Amerika Syarikat mengkritik perbicaraan kes bekas timbalan Mahathir Anwar Ibrahim, pergi setakat untuk melabelkannya sebagai "menunjukkan percubaan". U.S. News & World Report memanggil perbicaraan yang "cermin mata menonjol."^[91] Juga, Anwar adalah jurucakap Malaysia yang cemerlang untuk dasar-dasar ekonomi yang digemari oleh IMF, yang termasuk kenaikan kadar faedah. Sebuah artikel di Malaysia Today mengulas bahawa "komen Gore merupakan serangan tidak-terlalu-halus ke atas Perdana Menteri Mahathir dan lebih umum pada kerajaan, termasuk Jepun, yang menentang AS menuntut pembaharuan pasaran selanjutnya."^[92] Pengendorsan Gore bagi reformasi meminta (antara lain) penyingkiran Mahathir, adalah laknat kepada Mahathir, dan beliau berkata bahawa "Saya tidak pernah melihat sesiapa jadi kurang ajar". Ini juga merumuskan jangkaan satu Malaysia yang tetamu tidak perlu menunjukkan kekasaran itu kepada tuan rumah.^[93]

Pada tahun 1997, Mahathir membuat ucapan mengutuk Deklarasi Hak Asasi Manusia Sejagat, memanggil ia satu instrumen menindas yang mana Amerika Syarikat dan negara-negara lain cuba mengenakan nilai-nilai mereka di Asia. Beliau menambah bahawa orang Asia memerlukan kestabilan dan pertumbuhan ekonomi lebih daripada kebebasan awam.

Pencerbohoan Iraq 2003 disebabkan geseran tambahan antara kedua-dua negara; Mahathir sangat mengkritik Presiden George W. Bush untuk bertindak tanpa mandat PBB. Di sebalik semua ini, hubungan Malaysia dengan Amerika Syarikat telah kukuh. Satu Jawatankuasa kecil rumah pendengaran 2003 (No. Siri 108-21) dasar AS terhadap Asia Tenggara merumuskannya sebagai "Walaupun kenyataan awam kadang-kala tumpul dan keterlaluan oleh Perdana Menteri Mahathir, kerjasama AS-Malaysia mempunyai rekod pejal di kawasan yang pelbagai seperti pendidikan, perdagangan, hubungan ketenteraan, dan memerangi keganasan."

Singapura

Mahathir adalah alumni Kolej Perubatan di Universiti Malaya pada masa itu terletak di Singapura di bawah British Malaya (kampus Universiti Malaya di Singapura telah dinamakan semula Universiti Kebangsaan Singapura manakala kampus di Kuala Lumpur kekal sebagai Universiti Malaya). Beliau lulus sebagai doktor selepas Kolej Perubatan King Edward VII pada tahun 1953, semasa pemerintahan British.

Walau bagaimanapun, hubungan dengan Singapura di bawah tempoh Mahathir bergelora. Banyak isu-isu yang dipertikaikan dibangkitkan semasa pentadbirannya belum diselesaikan. Banyak isu-isu antarabangsa telah dibangkitkan di bawah istilah Kepimpinan Mahathir, tetapi tiada kemajuan yang ketara telah dibuat kemudian untuk menyelesaikannya secara dua hala. Isu yang termasuk:

Harga yang rendah daripada air mentah yang dibayar oleh Singapura ke Malaysia (3 sen Malaysia (AS $ 0,008) bagi setiap 1000 gelen);
Penggantian cadangan Seberang Tambak dengan jambatan gantung untuk meningkatkan aliran air melalui Selat Johor (kemudian dibatalkan oleh pengganti Mahathir, Abdullah Ahmad Badawi);
Kerja-kerja penambakan tanah Singapura, menjejaskan penghantaran ke Pelabuhan Tanjung Pelepas;
Penggunaan ruang udara Malaysia oleh jet Angkatan Udara Republik Singapura;
Status Pulau Pedra Branca (juga dikenali sebagai "Pulau Batu Putih"), telah dibawa ke Mahkamah Keadilan Antarabangsa dan kini milik Singapura;
Kedaulatan laluan kereta api melintas Singapura dan Tempat Perjanjian mengenai perkara itu.
Menggantung sepenuhnya kaunter perdagangan CLOB (Central Limit Order Book), semasa Krisis Kewangan Asia 1997 selama-lamanya beku kira-kira AS $ 4.47 bilion saham dan menjejaskan 172,000 pelabur, sebahagian besar daripada mereka warga Singapura.^[94]^[95]^[96]

Dalam perkembangan yang lebih positif:

Singapura-Malaysia mencapai perjanjian pada tahun 1988 dan Mahathir membina Empangan Linggui di Sungai Johor dan bekalan air mentah ke bandar yang terhad air (Singapura).^[97]
Lee dan Mahathir mengumumkan rancangan untuk saluran paip gas asli dari Terengganu ke Singapura. Ia telah siap 10 tahun kemudian pada bulan Januari 1992.^[98]

Atas kematian Lee Kuan Yew: Mahathir menulis dalam blognya chedet.cc "Kuan Yew dan Saya". Beliau melahirkan rasa dukacita dan kesedihannya pada kehilangan Lee. Beliau mengatakan bahawa beliau sering silang pedang dengan pemimpin Singapura yang veteran tetapi ia tiada permusuhan tetapi perbezaan pendapat untuk apa yang baik untuk negara yang baru lahir untuk berkembang maju ke hadapan. Beliau kemudian menulis bahawa dengan kematian Lee, ASEAN telah kehilangan kepimpinan yang kuat selepas Lee Kuan Yew dan Presiden Suharto.^[99]

Ramai penganalisis politik percaya bahawa dengan pemergian Lee, Mahathir adalah "Penjaga Tertua" Asia Tenggara terakhir.^[100]

Pada April 2016, Ulang Tahun pertama kematian Lee Kuan Yew. Mahathir memberitahu media bahawa rakyat Singapura mesti menghargai jasa dan pengorbanan untuk Lee ialah penting kepada kejayaan Singapura hari ini. Mahathir berkata Lee bertanggungjawab menjadikan Singapura sebagai sebuah pusat kewangan dengan sebuah pelabuhan bertaraf dunia, dan menjadi hab penerbangan. Beliau berkata, itu satu pencapaian yang kita semua perlu diiktiraf. Mahathir lagi mengatakan bahawa Lee mempunyai pendirian sendiri tidak sama dengan pendirian Malaysia.^[101]

Bosnia-Herzegovina

Di Bosnia-Herzegovina, Mahathir telah menyatakan sebagai sekutu yang ketara khususnya negara itu. Malaysia dan Pakistan tidak mengendahkan larangan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) dengan menghantar bekalan senjata, tentera dan peluru berpandu anti-kereta kebal kepada pejuang Islam Bosnia. Mahathir pada mulanya teragak-agak untuk memberi bantuan pada Bosnia sebab Malaysia bukanlah negara besar. Tapi atas dasar perikemanusiaan, Mahathir mengambil inisiatif untuk membantu dari segi diplomasi, bantuan kewangan, kemanusiaan dan moral, penghantaran tentera Malaysia yang menganggotai pasukan pengaman PBB dan pengambilan pelarian Bosnia ke Malaysia.^[102]

Beliau melawat Sarajevo pada Jun 2005 untuk membuka jambatan berhampiran Pusat Bandar Bosmal menandakan persahabatan antara rakyat Malaysia dan Bosnia.

Beliau membuat lawatan tiga hari ke Visoko untuk melihat Piramid Matahari Bosnia pada Julai 2006. Beliau membuat satu lagi lawatan beberapa bulan kemudian.

Pada Februari 2007, empat pertubuhan bukan kerajaan: Sarajevo Sekolah Sains dan Teknologi, Kongres Intelektual Bosniak, dan dua pertubuhan Kristian: Majlis Civil Serb dan Majlis Kebangsaan Croat, dicalonkan Mahathir untuk Hadiah Keamanan Nobel 2007 untuk kerjanya semasa konflik.^[103]

Pada 22 Jun 2007, beliau membuat satu lagi lawatan ke Sarajevo dengan sekumpulan ahli perniagaan Malaysia untuk meneroka peluang pelaburan di negara ini.

Pada 11 November 2009, beliau juga mempengerusikan mesyuarat tertutup pelabur terkemuka di Malaysia Forum Perniagaan Global-Bosnia, yang turut dihadiri oleh presiden Haris Silajdzic.

Membangunkan dunia

Antara negara-negara membangun dan Islam, Mahathir umumnya dihormati,^[86] terutamanya bagi pertumbuhan ekonomi yang agak tinggi di Malaysia dan juga untuk sokongan beliau terhadap nilai-nilai Islam liberal.^[104] Pemimpin seperti Presiden Kazakhstan Nursultan Nazarbayev, memujinya dan telah cuba untuk mencontohi formula pembangunan Mahathir. Beliau ialah salah satu jurucakap besar ke atas isu-isu untuk membangunkan dunia dan sangat menyokong merapatkan jurang Utara-Selatan, serta menegur pembangunan negara-negara Islam.

Persaraan (2003–2018)

Selepas bersara, Mahathir telah dipilih sebagai Seri Maharaja Mangku Negara, membenarkan beliau untuk menerima pakai gelaran "Tun".^[105] Beliau berjanji untuk "benar-benar" meninggalkan politik, menolak peranan emeritus dalam kabinet Abdullah.^[106] Abdullah segera menunjukkan tanda sebagai Perdana Menteri yang lebih tenang dan kurang pertentangan. Dengan kelayakan agama lebih kuat daripada Mahathir, beliau mampu untuk menewaskan lonjakan PAS dalam pilihan raya tahun 1999, dan memimpin Barisan Nasional dalam pilihan raya tahun 2004 kepada kemenangan yang sangat besar, mengambil 199 daripada 219 kerusi Parlimen.^[107] Mahathir adalah Ketua Pegawai Eksekutif, Pengerusi dan dengan itu penasihat kanan kepada banyak syarikat Malaysia perdana, seperti Proton, Yayasan Kepimpinan Perdana dan syarikat minyak dan gas milik kerajaan Malaysia, Petronas, dan lain-lain.^[108]

Mahathir dan Abdullah mempunyai kejatuhan besar ke atas Proton pada tahun 2005. Ketua Eksekutif Proton, sekutu Mahathir, telah dipecat oleh lembaga pengarah syarikat tersebut. Dengan berkat Abdullah, syarikat itu kemudiannya menjual salah satu aset hadiah syarikat, syarikat motosikal MV Agusta yang telah dibeli atas nasihat Mahathir.^[109] Mahathir juga mengkritik pemberian permit import untuk kereta asing, yang dikatakan telah menyebabkan jualan domestik Proton menderita,^[110] dan menyerang Abdullah kerana membatalkan pembinaan tambak kedua antara Malaysia dan Singapura.^[111]

Mahathir mengadu bahawa pandangan beliau tidak mendapat siaran yang mencukupi oleh akhbar Malaysia.^[112] Beliau berpaling kepada perhatian dunia blog sebagai tindak balas, menulis kolum untuk Malaysiakini, laman web yang bersimpati kepada pembangkang, dan memulakan blog sendiri.^[113] Beliau tidak berjaya mendapatkan pilihan raya daripada bahagian parti tempatan untuk menjadi perwakilan ke Perhimpunan Agung UMNO pada tahun 2006, di mana beliau merancang untuk memulakan pemberontakan terhadap kepimpinan Abdullah bagi parti.^[114] Selepas pilihan raya 2008, di mana UMNO kehilangan majoriti dua pertiga di Parlimen, Mahathir meletak jawatan daripada parti. Abdullah telah digantikan oleh timbalannya, Najib Razak, pada tahun 2009, satu langkah yang mendorong Mahathir untuk menyertai semula parti.^[115] Beliau juga menafikan tanggapan beliau akan menjadi penasihat kerajaan.^[116]

Mahathir melancarkan Inisiatif Kuala Lumpur untuk Forum Menjenayahkan Perang pada tahun 2005 yang membawa kepada penubuhan Pertubuhan Keamanan Perdana Global pada tahun 2006. Forum ini diakhiri dengan sokongan utama daripada para peserta bahawa perjuangan aktif dan berterusan serius diperlukan untuk mengharamkan peperangan dan menggalakkan keamanan global Pada tahun 2010, Perdana Global Peace Foundation (PGPF) telah didaftarkan sebagai sebuah pertubuhan bukan kerajaan di mana Mahathir merupakan Presiden. Usaha yang telah diambil oleh PGPF adalah penubuhan PGPF Kerusi Tun Mahathir untuk Keamanan Global di Universiti Islam Antarabangsa Malaysia, program Mahathir Peace School Global, PGPF Club, Break the Siege, Projek Permata di Gaza dan Musim Sejuk Hangat dan Kempen Ramadhan. Seperti yang dibayangkan oleh Mahathir, PGPF amat menyokong keamanan sejagat melalui persidangan antarabangsa, ceramah dan program capaian luar di sekolah-sekolah, universiti dan forum awam. Mahathir menjalani pembedahan pintasan jantung pada tahun 2007, berikutan dua serangan jantung dalam tempoh dua tahun sebelumnya. Beliau telah menjalani operasi yang sama selepas serangan jantung pada tahun 1989. Selepas pembedahan 2007, beliau mengalami jangkitan dada. Beliau dimasukkan ke hospital untuk rawatan jangkitan dada lain pada tahun 2010.^[114]^[117]

Pada 10 May 2014, Mahathir berkata keupayaan Umno mengekalkan reputasi sebagai parti Melayu yang unggul merupakan satu pencapaian besar bagi parti itu.^[118] Beliau berkata walaupun Umno masih diterima, namun sokongan terhadapnya kelihatan berkurangan dan parti itu perlu mengambil iktibar daripada keadaan itu.^[118] Berikutan skandal 1Malaysia Development Berhad pada tahun 2015, Mahathir menjadi seorang pengkritik kerajaan Najib Razak, lebih-lebih lagi daripada Abdullah.^[119] Beliau telah berulang kali menggesa Najib untuk meletakkan jawatan.^[120] Pada 30 Ogos 2015, beliau dan isterinya, Siti Hasmah, menghadiri perhimpunan Bersih 4 yang menyaksikan puluhan ribu menunjukkan perletakan jawatan Najib.^[121]

Pada 2016, Mahathir mencetuskan beberapa protes yang memuncak dalam Perisytiharan Warga Malaysia dengan sendiri dengan bantuan Pakatan Harapan dan NGO untuk menggulingkan Najib.^[122]^[123] Respon Najib kepada tuduhan rasuah telah mengetatkan cengkaman kuasa dengan menggantikan Timbalan Perdana Menteri, menggantung dua akhbar dan menolak melalui parlimen Rang Undang-undang Majlis Keselamatan Negara kontroversi yang menyediakan Perdana Menteri dengan kuasa belum pernah terjadi sebelumnya.^[124]^[125] Pada bulan Jun 2016, Mahathir juga secara aktif berkempen untuk calon AMANAH dari Pakatan Harapan untuk pemilihan kecil Sungai Besar 2016 dan pilihan raya umum Kuala Kangsar 2016.

Menjelang 2017, Mahathir telah mendaftarkan parti politik baru dan menyertai Pakatan Harapan. Beliau telah dicadangkan sebagai calon pengerusi dan calon perdana menteri Pakatan Harapan.^[126]

Kembali sebagai Perdana Menteri (2018–2020)

Pada 8 Januari 2018, Mahathir telah diumumkan sebagai calon perdana menteri bagi perikatan Pakatan Harapan untuk pilihan raya yang diadakan pada 9 Mei 2018, cubaan untuk menggulingkan bekas sekutunya, Najib Razak. Wan Azizah Wan Ismail, isteri kepada bekas musuh politiknya, Anwar Ibrahim, akan bertanding sebagai timbalannya.^[127] Beliau telah bertanding atas kerusi Parlimen Langkawi menentang penyandangnya, Ir Nawawi Ahmad dan telah menang. Seperti yang dipersepakati, pada usia 92 tahun, Mahathir menjadi seorang ketua kerajaan yang tertua di dunia apabila mengangkat sumpah jawatan sebagai Perdana Menteri Malaysia ke-7 pada 10 Mei 2018 di hadapan Yang di-Pertuan Agong, Sultan Muhammad V.^[128]^[129]

Pada 12 Mei 2018, Mahathir menyatakan beliau mengeluarkan larangan keluar negara terhadap Najib dan isteri Rosmah Mansor. Mahathir berkata, ini selepas kerajaan banyak menerima aduan berkaitan salah guna kuasa yang dilakukan oleh Najib sebelum ini.^[130] Pada sidang media sama, Mahathir berkata beliau sudah mengarahkan Polis Diraja Malaysia (PDRM) untuk menghapuskan larangan pendedahan laporan 1MDB, yang kini diletakkan di bawah Akta Rahsia Rasmi (OSA).^[131]

Pada bulan April 2019, majalah Time menyenaraikan Mahathir antara 100 individu paling berpengaruh di dunia tahun 2019.^[132]^[133]

Hal ehwal domestik

Pada 16 September 2018, Mahathir berkata Kerajaan Persekutuan pimpinan PH memberi jaminan akan mengembalikan status ‘rakan sekutu’ kepada Sabah dan Sarawak

Pada 31 Disember 2018, Mahathir menghadiri majlis bagi menyempurnakan arca “PUTRAJAYA” di Dataran Putra, Presint 1, Putrajaya

Kabinet

Pada 12 Mei 2018, Mahathir mengumumkan tiga Menteri dalam Kabinet baharu pentadbiran beliau di satu sidang media khas di ibu pejabat Pakatan Harapan di Bangunan Yayasan Selangor di Petaling. Lim Guan Eng dari DAP dilantik sebagai Menteri Kewangan, Muhyiddin Yassin dari PPBM sebagai Menteri Hal Ehwal Dalam Negeri dan Mohamad Sabu (AMANAH) sebagai Menteri Pertahanan.^[134]^[135]

Pada 18 Mei 2018, Mahathir menghadap Yang di-Pertuan Agong, Sultan Muhammad V di Istana Negara dan menyerahkan senarai nama Ahli Parlimen untuk dilantik sebagai Menteri Persekutuan yang baharu.^[136]

Pada 21 Mei 2018, Timbalan Perdana Menteri Wan Azizah Wan Ismail mengetuai barisan 13 anggota Kabinet mengangkat sumpah jawatan dan setia serta sumpah simpan rahsia di hadapan Sultan Muhammad V di Istana Negara. Istiadat itu yang berlangsung di Singgahsana Kecil turut disaksikan Mahathir dan isteri Siti Hasmah Mohd Ali.^[137]^[138]

Pada 23 Mei 2018, Mahathir mempengerusikan mesyuarat kabinet yang pertama di Perdana Putra. Mesyuarat yang bermula pada pukul 9.25 pagi itu dihadiri kesemua 13 Menteri. Hadir sama ialah Ketua Setiausaha Negara Ali Hamsa dan Timbalan Ketua Setiausaha Kabinet Mazidah Abdul Majid.^[139]^[140] Mesyuarat Kabinet itu memutuskan untuk memotong 10 peratus gaji semua menteri.^[141]^[142] Mahathir juga mengumumkan Majlis Profesor Negara (MPN), Jabatan Hal Ehwal Khas (JASA), Suruhanjaya Pengangkutan Awam Darat (SPAD) dan Jawatankuasa Kemajuan dan Keselamatan Kampung Persekutuan (JKKP) dibubarkan.^[143]

Pada 26 Jun 2018, Mahathir berkata baki senarai menteri telah dimuktamadkan dan akan mengangkat sumpah dalam masa terdekat. Pada hari yang sama, Datuk Pengelola Bijaya Diraja, Istana Negara Wan Ahmad Dahlan Abdul Aziz berkata Sultan Muhammad V telah menerima senarai nama menteri dan timbalan menteri tersebut daripada Pejabat Perdana Menteri pada 20 Jun lalu. Istiadat Mengangkat Sumpah Jawatan Menteri dan Timbalan Menteri akan diadakan di Istana Negara pada 2 Julai ini.^[144]^[145]

Pada 2 Julai 2018, seramai 13 lagi menteri Kabinet dan 23 timbalan menteri mengangkat sumpah jawatan dan setia serta sumpah simpan rahsia di hadapan Yang di-Pertuan Agong Sultan Muhammad V di Istana Negara. Istiadat yang berlangsung di Balairong Seri itu turut disaksikan Mahathir bersama isteri, Siti Hasmah Mohamad Ali selain Timbalan Perdana Menteri, Wan Azizah Wan Ismail.^[146]^[147]

Pada 18 Oktober 2018, Mahathir menafikan berlaku rombakan Kabinet dalam masa terdekat.^[148]^[149]

Menyiasat kes rasuah

Dua hari selepas Pakatan Harapan (PH) menawan Putrajaya menerusi Pilihan Raya Umum ke-14 pada 9 Mei 2018, Mahathir lantas menegaskan tindakan utama kerajaan baharu ialah membanteras habis-habisan amalan rasuah di negara ini. Beliau berkata PH sedar bahawa rasuah terutamanya rasuah politik telah menjejas teruk proses demokrasi dan pembangunan hinggakan ada penjawat awam terikut-ikut turut bertindak membelakangi kepentingan rakyat.^[150]

Pada 12 Mei 2018, Jabatan Imigresen Malaysia memberi pengesahan mereka menyenarai hitam nama Najib dan isterinya Rosmah Mansor. Dengan keputusan itu Najib terbabit serta isterinya tidak boleh meninggalkan negara ini untuk apa-apa urusan pun, termasuk bercuti.^[151]^[152]^[153] Mahathir berkata, ini selepas kerajaan banyak menerima aduan berkaitan salah guna kuasa yang dilakukan oleh Najib sebelum ini.^[154]

Pada 21 Mei 2018, Pejabat Perdana Menteri memaklumkan kerajaan menubuhkan Pasukan Khas Siasatan 1MDB bagi menjalankan siasatan terperinci berkaitan kes 1MDB, pengesanan dan rampasan aset serta pendakwaan terhadap individu yang melakukan kesalahan jenayah dalam pengurusan syarikat berkenaan.^[155]

Pada 19 Jun 2018, Mahathir berkata Najib bakal didakwa atas pertuduhan penyelewengan harta dan dana kerajaan yang dikendalikan syarikat pelaburan strategik 1MDB. Beliau menegaskan, kes yang sedang disiasat pihak berkuasa hampir lengkap dan Najib adalah suspek utama yang terbabit dalam penipuan, penyelewengan dan penyalahgunaan membabitkan dana awam berjumlah berbilion ringgit.^[156]^[157]

Pada 3 Julai 2018, Najib ditahan oleh Pasukan Petugas Khas 1MDB di kediamannya di Jalan Langgak Duta, di Kuala Lumpur. Penahanan beliau itu berhubung siasatan terhadap SRC International Sdn Bhd, sebuah anak syarikat 1MDB.^[158]^[159] Sehari selepas itu, Najib didakwa di Kompleks Mahkamah Kuala Lumpur Jalan Duta, di sini, berhubung pemindahan RM42 juta ke dalam akaun peribadi beliau daripada SRC International.^[160]^[161] Daripada kalangan enam bekas perdana menteri Malaysia, Najib merupakan yang pertama menghadapi dakwaan jenayah.^[162]

Pada 13 November 2018, Mahathir berkata Jabatan Keadilan Amerika Syarikat (DoJ) akan mengembalikan wang yang diseleweng daripada 1MDB. Beliau berkata, ia membabitkan jumlah kira-kira AS$4.5 bilion (RM18.8 bilion), merangkumi wang yang diperoleh bank pelaburan Amerika Syarikat (AS), Goldman Sachs menerusi penerbitan bon.^[163]^[164]

Pada 9 April 2019, Mahathir dan rakan sejawatan beliau dari Singapura, Lee Hsien Loong menggalakkan pihak berkuasa dari Malaysia serta Singapura supaya mengekalkan hubungan kerja cemerlang mereka dalam siasatan membabitkan 1MDB. Dalam kenyataan bersama yang dikeluarkan bersempena Pemukiman Pemimpin Malaysia-Singapura ke-9, kedua-dua pemimpin mengambil maklum kerjasama yang sedang terjalin antara agensi dan institusi kedua-dua negara, secara dua hala, serta dalam kerjasama dengan Amerika Syarikat dan Switzerland.^[165]

Pada 3 Mei 2019, Mahathir berkata kerajaan menjangkakan memperoleh kembali dana AS$7 bilion (RM29 bilion) yang didakwa wang 1MDB yang disalah guna dari pelbagai negara. Beliau berkata, Malaysia mahu mendapatkan semula wang berkenaan seperti diumumkan Amerika Syarikat dan Singapura.^[166]

Kebebasan media

Mahathir menegaskan bahawa kerajaan baru Pakatan Harapan mahu agar wujud kebebasan media di negara ini. Dalam sidang media khas bersama media PH di Yayasan Albukhary, Mahathir berkata:“Saya tidak boleh menggunakan kuasa yang ada pada saya menahan sesiapa atau seumpamanya.”^[167]

Pada bulan April 2019, Kebebasan media di Malaysia menerima nafas baru menurut laporan tahunan badan pemantau media antarabangasa Wartawan Tanpa Sempadan (RSF) dalam Indeks Kebebasan Media Dunia apabila negara itu melonjak sebanyak 22 tangga sekaligus menempatkannya di tangga ke-123 dari 180 buah negara yang dinilai. Menurut RSF, peningkatan kedudukan Malaysia itu disebabkan kejayaan Pakatan Harapan yang diterajui oleh Mahathir yang berjaya menewaskan kerajaan Barisan Nasional pada Pilihan Raya Umum Ke-14.^[168]

Pembunuhan Altantuya Shaariibuu

Pada 20 Jun 2018, Mahathir menerima kunjungan Setev Shaariibuu, bapa kepada model Mongolia Altantuya Shaariibuu di Perdana Putra.^[169] Mahathir setuju bahawa siasatan berhubung kes pembunuhan Altantuya dibuka semula jika terdapat bukti baharu.^[170] Polis Kuala Lumpur juga mengesahkan ada menerima satu laporan polis dibuat pengadu bernama Setev Shariibuu di Balai Polis Dang Wangi, KL.^[171]

Teknologi 5G

Pada 18 April 2019, berucap pada majlis pelancaran 5G Malaysia di Kompleks Perbadanan Putrajaya, Mahathir yakin bahawa Malaysia mampu memanfaatkan teknologi 5G dalam tiga tahun akan datang. Beliau berkata Inilah di mana kerajaan menyasarkan untuk mewujudkan satu persekitaran yang kondusif untuk pertumbuhan dengan memastikan kesalinghubungan yang sentiasa ada, menerusi Pelan Gentian Optik dan Kesalinghubungan Negara (NFCP) dan menubuhkan Pasukan Petugas 5G Kebangsaan pada November 2018 untuk mengenal pasti potensi kegunaan 5G, membincangkan halangan untuk menggunakan teknologi baharu ini dan menyediakan idea dan penyelesaian untuk pelaksanaan 5G di dalam negara ini.^[172]

Pada 19 Januari 2020, menyampaikan ucapan pada perasmian Projek Demonstrasi 5G Malaysia di Pusat Konvensyen Antarabangsa Langkawi (LICC), Mahathir berkata 5G bakal menjadi komponen penting kepada Malaysia dalam mencapai status negara maju. Beliau berkata ia mampu memperkenal perkhidmatan baharu, mempertingkat keberkesanan pengeluaran serta menggalak inovasi pada masa hadapan. Mahathir berkata sejak April 2019, persiapan bagi menyediakan teknologi 5G giat dilakukan dan negara dijangka dapat memulakan operasi komersialnya pada suku ketiga tahun ini. Katanya, penggunaan 5G adalah permulaan kepada usaha negara memperkukuh ekonomi bagi mencapai pertumbuhan mapan dengan sasaran setiap rakyat dapat hidup lebih selesa menjelang 2030.^[173] Mahathir juga mahu rakyat Malaysia terutamanya mereka yang berada di alam pekerjaan untuk menambah ilmu berkaitan teknologi bagi menghadapi revolusi industri.^[174]

Dasar asing dan lawatan negara

Memulakan langkahnya pada 11 dan 12 Jun 2018, Mahathir telah berucap pada Persidangan Antarabangsa Masa Hadapan Asia ke-24 di Jepun dan ini adalah lawatan rasmi pertamanya ke luar negara sejak kembali ke jawatan Perdana Menteri. Antara intipati lawatan itu adalah Malaysia, melalui Mahathir, telah memohon pinjaman Yen dari Jepun sebagai langkah menurunkan hutang Kerajaan Persekutuan yang mencecah RM1 trilion.^[175]^[176]

Tujuh belas hari kemudian, Mahathir membuat lawatan rasmi dua hari ke Indonesia, kunjungan pertama ke negara Asia Tenggara itu selepas menjadi Perdana Menteri bagi kali kedua dengan Kuala Lumpur dan Jakarta bersepakat untuk menangkis kempen negatif Eropah terhadap industri minyak sawit.^[177]

Pada bulan September 2018, Mahathir menjenguk Bandar Seri Begawan di Brunei sekaligus menjadi lawatan rasmi keduanya ke negara Asia Tenggara selepas Indonesia yang juga sebahagian daripada siri lawatan pengenalan beliau sejurus menyandang kembali jawatan Perdana Menteri.^[178]^[179]^[180]

pada bulan Oktober 2018, Mahathir melawat Thailand,^[181] jiran rapat Malaysia dan menjanjikan bahawa Kuala Lumpur akan memberikan bantuan “apa saja yang termampu” bagi menghentikan kitaran keganasan di wilayah selatan negara itu.^[182]

Usai beberapa hari kemudian, Mahathir kembali ke Jepun dan dikurniakan darjah kebesaran ‘The Grand Cordon of the Order of the Paulownia Flowers’ oleh Maharaja Jepun, satu penganugerahan darjah kebesaran tertinggi negara Jepun oleh Maharaja Akihito itu berikutan sumbangan besar Perdana Menteri dalam memperkukuhkan hubungan dua hala. Beliau adalah pemimpin ketiga Asia yang menerima anugerah berprestij ini selepas bekas Perdana Menteri Singapura mendiang Lee Kuan Yew dan bekas Perdana Menteri India Manmohan Singh.^[183]^[184]

Pada awal November 2018, Mahathir dan delegasi kerajaan menghadiri Sidang Kemuncak Asean Ke-33 di Singapura yang turut dihadiri pelbagai lapisan pemimpin dunia.^[185]^[186] Kemudian beliau turut menghadiri Sidang Kemuncak Kerjasama Ekonomi Asia Pasifik di Papua New Guinea.^[187]

Korea Utara

Mahathir mengalu-alukan Sidang Kemuncak Korea Utara-Amerika Syarikat 2018. Beliau berkata "dunia tidak boleh memperlakukan pemimpin Korea Utara Kim Jong-un dengan keraguan dan sebaliknya belajar dari sikap barunya untuk membawa damai".^[188] Dalam satu sidang akhbar bersama di Tokyo dengan Jepun, Mahathir berkata: "Kami mengharapkan hasil yang berjaya dari pertemuan bersejarah",^[189] sambil menambah bahawa "Malaysia akan membuka semula kedutaan mereka di Korea Utara sebagai penghujung garis diplomatik atas pembunuhan Kim Jong-nam tahun lepas".^[190]

Garis masa 100 Hari Pertama Kepimpinan Mahathir

10 Mei 2018:
- Mahathir mengangkat sumpah sebagai Perdana Menteri ketujuh
12 Mei 2018:
- Majlis Orang Penting telah dibentuk sebagai lembaga penasihat kerajaan, ahli lembaga pengarah
- # Daim Zainuddin, bekas Menteri Kewangan Malaysia
- # Zeti Akhtar Aziz, bekas Gabenor Bank Negara Malaysia (BNM)
- # Hassan Marican, bekas presiden dan Ketua Pegawai Eksekutif Petronas
- # Robert Kuok, jutawan Malaysia berpangkalan di Hong Kong
- # Jomo Kwame Sundaram, ahli ekonomi terkemuka
- Lim Guan Eng, Muhyiddin Yassin, dan Mohamad Sabu dinamakan tiga jawatan kabinet tertinggi
- Najib dan Rosmah dilarang meninggalkan negara
- Najib meletak jawatan sebagai Presiden UMNO dan Pengerusi BN
13 Mei 2018
- Mahathir mengarahkan Lembaga Hasil Dalam Negeri untuk memulangkan cukai yang dikutip 'secara haram'
14 Mei 2018
- Peguam Negara Mohamed Apandi Ali meneruskan cuti tanpa rekod, tugas yang diambil alih oleh pendakwa raya
- Ketua SPRM Dzulkifli Ahmad meletakkan jawatan
- Kontrak Ketua Setiausaha Perbendaharaan Irwan Serigar Abdullah telah dipendekkan, dipindahkan ke Jabatan Perkhidmatan Awam
- Mahathir berkata undang-undang mengenai berita palsu akan ditakrifkan dengan jelas
- Mahathir berkata pelantikan politik dalam syarikat berkaitan kerajaan akan dikaji semula
15 Mei 2018
- Jabatan Audit mengumumkan laporan 1MDBnya
- Majlis Orang Penting Menubuhkan sebuah jawatankuasa mengenai pembaharuan institusi, jawatankuasa termasuk:
- # Hakim Mahkamah Rayuan yang diputuskan Datuk KC Vohrah;
- # Hakim Mahkamah Rayuan dan Suruhanjaya Hak Asasi Manusia Malaysia (Suhakam) Mah Weng Kwai;
- # Presiden Persatuan Patriot Nasional Brigadier Jeneral (Rtd) Datuk Mohamed Arshad Raji;
- # Profesor Undang-undang Emeritus Universiti Malaya Tunku Abdul Rahman Profesor Shad Saleem Faruqi;
- Presiden Hakim dan Presiden Majlis Peguam, bekas Presiden Ambiga Sreenevasan
- Apandi Ali, Irwan Serigar, Dzulkifli dan bekas KPN Khalid Abu Bakar dihalang meninggalkan negara
16 Mei 2018
- Anwar Ibrahim dibebaskan dari penjara setelah menerima pengampunan penuh
- Presiden 1MDB Arul Kanda Kandasamy juga dihalang daripada meninggalkan negara ini
- Polis mencari rumah Najib
- Kerajaan mengumumkan GST akan berkadar sifar berkuat kuasa pada 1 Jun 2018
- Mahathir memecat 17,000 pelantik politik dari perkhidmatan awam
- Pendaftar Pertubuhan meluluskan pendaftaran Pakatan Harapan.
- Kementerian diarahkan untuk menghentikan penggunaan slogan 1Malaysia
- Program Kedai Rakyat 1Malaysia 2.0 (KR1M) telah dihentikan
- Mesyuarat Lembaga Suruhanjaya Koperasi Malaysia dan jawatankuasa-jawatankuasa yang dilantik secara politik ditangguhkan
17 Mei 2018
- Mahathir melantik dirinya sebagai menteri pendidikan, dan Wan Azizah Wan Ismail sebagai menteri kebajikan dan wanita
- Pencarian polis di rumah Najib berterusan
- Kementerian Kewangan memulakan pembaharuan fiskal
18 Mei 2018
- Mengundurkan pelantikannya sebagai menteri pendidikan berdasarkan janjinya dengan perlembagaan
20 Mei 2018
- Bekas eksekutif petugas kebangsaan PetroSaudi, Xavier Andre Justo bertemu Mahathir^[191]
21 Mei 2018
- Pasukan petugas khas yang ditubuhkan untuk menyiasat skandal 1MDB serta mendakwa orang yang melakukan kesalahan dan mendapatkan aset yang berkaitan. Pasukan petugas akan diketuai bersama oleh bekas peguam negara Abdul Gani Patail, bekas ketua SPRM Abu Kassim Mohamed, ketua SPRM semasa Mohd Shukri Abdull dan bekas ketua cawangan khas Abdul Hamid Bador.
- Timbalan Perdana Menteri Wan Azizah Wan Ismail dan beberapa menteri persekutuan secara rasmi bersumpah sebagai anggota kabinet.
22 Mei 2018
- Najib dibawa masuk untuk disoal siasat di Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia (SPRM)^[192]
28 Mei 2018
- Mahathir telah membuat keputusan muktamad untuk membatalkan projek Kereta Api Berkelajuan Tinggi (HSR) antara Kuala Lumpur dan Singapura dan berkemungkinan perlu membayar pampasan sebanyak RM500 juta. Ia diumumkan sebelum perbincangan mengenainya dibuat di kabinet.^[193]
30 Mei 2018
- Mahathir mengumumkan penubuhan Tabung Harapan Malaysia
1 Jun 2018
- Mahathir memansuhkan GST.
12 Jun 2018
- Mahathir bertemu Perdana Menteri Jepun Shinzo Abe di Jepun.
10 Julai 2018
- Mahathir meraikah ulang tahun kelahirannya ke-93.^[194]^[195]
3 Ogos 2018
- Mahathir bertemu dengan Setiausaha Negara AS Mike Pompeo di Pejabat Perdana Menteri di Putrajaya.

Letak jawatan

Pada 24 Februari 2020, Mahathir mengumumkan peletakan jawatan beliau sebagai Perdana Menteri dan menghantar surat peletakan jawatan kepada Yang di-Pertuan Agong. Tambahan lagi, Mahathir juga meletak jawatan sebagai pengerusi Parti Pribumi Bersatu Malaysia (BERSATU), yang turut mengumumkan bahawa parti tersebut keluar dari gabungan Pakatan Harapan sebagai sokongan kepada pemimpin mereka. Yang di-Pertuan Agong telah menerima peletakan jawatan Mahathir, tetapi baginda melantik beliau semula untuk memegang jawatan dalam interim sehingga perdana menteri baharu dilantik.^[196]^[197]^[198]

Kesihatan

Kisah yang dikenali ramai adalah tentang Mahathir meletakkan kepercayaan ke atas doktor Malaysia bagi menjalankan pembedahan jantung beliau.^[199] Pada 24 Januari 1989, Mahathir pernah menjalani pembedahan pintasan arteri koronari di Hospital Besar Kuala Lumpur (HBKL), Kuala Lumpur.^[200]^[201] Ianya diketuai oleh seorang doktor tempatan, Yahya Awang dan pasukannya.^[199]

Pada 9 November 2006, beliau sekali lagi dimasukkan ke Institut Jantung Negara (IJN) kerana serangan jantung setelah saluran darah arteri tersumbat.

Pada 14 Mei 2007, Mahathir dimasukkan ke Unit Rawatan Rapi (ICU) di Hospital Langkawi selepas kesukaran bernafas pada jam 4:00 petang.

Pada 4 September 2007, Mahathir menjalani pembedahan pintasan arteri koronari di IJN selama 5 jam. Pembedahan diketuai pakar jantung terkemuka, Yahya Awang, Razali Wathooth, Azahari Yakub, Venugopal Balchand, Ezani Mohd. Taib dan Ketua Pakar Bedah Kardiologi Klinik Mayo di California, Amerika Syarikat, Prof. Hartzell Schaff. Ini merupakan pembedahan saluran darah arteri kali ke-2.

Pada 15 September 2007, sekali lagi beliau dimasukkan ke Unit Rawatan Rapi di IJN jam 7:00 malam. Ketika itu beliau berusia 82 tahun.^[202]

Pada 2 Oktober 2010, di Melbourne, Australia, Mahathir telah dimasukkan ke Hospital Epworth akibat sakit batuk dan selesema. Kemasukan beliau ke hospital tersebut disahkan oleh pegawai khasnya, Sufi Yusof. Mahathir pergi ke Melbourne bertujuan untuk berucap pada seminar mengenai pembangunan manusia anjuran Kelab UMNO Australia Melbourne di Universiti Melbourne.

Pada 9 Februari 2018, Mahathir dimasukkan ke IJNalam Jumaat akibat jangkitan dada berikutan batuk.^[203]

Pada 16 Disember 2021, Mahathir dimasukkan ke IJN bagi menjalani pemeriksaan kesihatan dan pemantauan selanjutnya.^[204]

Pada 7 Januari 2022, Mahathir sekali lagi dimasukkan ke IJN, hanya 16 hari selepas keluar daripada pusat perubatan itu, Disember 2021.^[205]^[206] Pada 13 Januari, beliau dibenarkan keluar daripada IJN.^[207]^[208]

Pada 22 Januari 2022, pejabat Mahathir mengesahkan beliau dirawat di Unit Rawatan Koronari (CCU) Institut Jantung Negara (IJN).^[209]^[210] Perdana Menteri Ismail Sabri Yaakob yang turut menziarahi Mahathir di petang,^[211]^[212]^[213] memaklumkan melalui Twitternya, beliau sempat bertemu Siti Hasmah dan mendoakan supaya keluarga Mahathir kekal tabah berhadapan ujian ketika ini.^[214] Pada 5 Februari, Mahathir dibenarkan keluar dari IJN selepas dirawat di CCU.^[215]^[216]

Pada 31 Ogos 2022, Mahathir disahkan positif Covid-19. Pejabatnya dalam kenyataan berkata, susulan itu Ahli Parlimen Langkawi berkenaan dirawat di Institut Jantung Negara (IJN).^[217]^[218]^[219] Beliau dibenarkan keluar hospital pada jam 9.30 pagi pada 4 September.^[220]^[221]

Pada 1 Ogos 2023, Mahathir dimasukkan ke IJN dan sedang dirawat kerana dipercayai mengalami jangkitan. Sumber rapat kepada Mahathir memberitahu, keadaan Mahathir tidak membimbangkan, bagaimanapun pihaknya masih menunggu kenyataan rasmi IJN.^[222]^[223] Pada 4 Ogos, beliau dibenarkan keluar dari IJN.^[224]^[225]

Pada 13 Februari 2024, menurut jurucakap, Mahathir sedang menerima rawatan akibat jangkitan di Institut Jantung Negara (IJN). Beliau dimasukkan ke IJN pada 26 Januari lalu.^[226]^[227] Mahathir dibenarkan keluar daripada IJN pada 18 Mac selepas 53 menjalani rawatan.^[228]^[229]

Legasi

Atas usaha-usaha beliau untuk menggalakkan pembangunan ekonomi di negara ini, Mahathir telah diberi gelaran Bapa Pemodenan.^[230] Sebagai pemimpin negara, beliau telah membawa banyak perubahan-perubahan kepada rakyat dan mengatur program untuk generasi yang membangunkan bangsa Melayu agar setanding dengan mana-mana bangsa di dunia. Banyak telah diperkenalkan dan kejayaan-kejayaan yang besar dicapai di zaman pemerintahan beliau dari segi mengubah corak pemikiran, ekonomi, pendidikan, etika sosial dan budaya hidup rakyat Malaysia khususnya orang-orang Melayu dalam menghadapi era globalisasi dan liberalisasi untuk menghadapi abad ke-21.

Mahathir telah melakukan banyak perubahan di dalam pentadbiran negara. Semenjak awal pelantikan, beliau telah menyeragamkan sistem dan cara bekerja dengan mengadakan sistem kad perakam waktu, pengenalan tag nama, sistem simpanan fail, urusan surat menyurat dan pos, panduan dan penyelarasan dalam segala urusan pejabat. Selain itu, beliau juga telah memperkenalkan slogan di dalam pentadbiran awam negara di antaranya Kepimpinan melalui Tauladan, Dasar Pandang ke Timur dan Penerapan Nilai-Nilai Islam di dalam pentadbiran. Melalui usaha ini, telah banyak perubahan telah dilaksanakan seperti etika kerja yang baik, penerapan nilai-nilai murni yang positif, rajin, efektif serta efisyen dan lain-lain. Beliau juga telah melancarkan usaha memerangi Rasuah dengan slogan “Bersih, Cekap dan Amanah” kepada semua pegawai dan kakitangan kerajaan.

Di zaman pentadbiran beliau, masalah ekonomi dunia telah dilanda kegawatan manakala krisis matawang melanda kebanyakan negara seluruh dunia terutama negara-negara Asia seperti Thailand, Filipina dan Indonesia. Beliau telah berjaya menyelesaikan masalah ini dengan menambat mata wang ringgit Malaysia kepada Dollar Amerika. Badan Kewangan Dunia seperti Bank Dunia dan Tabung Kewangan Antarabangsa (IMF) telah mengkritik tindakan beliau namun ia terbukti berjaya apabila Malaysia merupakan satu-satunya negara yang terlepas dari belenggu kegawatan dan pelbagai syarat yang ditetapkan oleh mereka. Tindakan berani dan bijak ini telah mendapat pujian daripada Horst Köhler, Pengurus Besar IMF.

Mahathir mempunyai aspirasi yang begitu tinggi untuk menyatukan setiap matlamat negara ke arah pembentukan sebuah negara yang membangun. Beliau mempunyai pandangan yang jauh untuk kesejahteraan dan kemakmuran, dan menebus maruah bangsa, memajukan negara dan meletakkannya di persada antarabangsa. Segala perancangan adalah di dalam bentuk jangka panjang menunjukkan satu titik permulaan dan penyatuan negara secara keseluruhannya. Mahathir telah berjaya merealisasikan impian dan harapan rakyat selaras dengan kehendak Wawasan 2020 ke arah kemajuan negara.Wawasan 2020 yang telah diperkenalkan oleh beliau dijadikan sebagai asas dan panduan untuk mencapai matlamat negara yang maju dan sistematik dari segi sains dan teknologi, ekonomi dan infrastruktur bertaraf dunia. Ia merupakan idea yang akan membawa negara ke arah mercu dengan mempunyai panduan hala tuju tindakan di masa hadapan.

Beliau yakin dan percaya bahawa setiap rakyat perlu memainkan peranan agar wawasan ini akan berjaya dilaksanakan menjadi sebuah negara yang berteknologi tinggi menjelang tahun 2020. Untuk mencapai segala matlamat yang dirancang, beliau telah merancang strategi untuk meghadapi beberapa dugaan dan cabaran kepada generasi-generasi yang akan datang.

Kediaman rasmi Mahathir, Seri Perdana, di mana beliau tinggal dari 23 Ogos 1983 hingga 18 Oktober 1999, telah bertukar menjadi sebuah muzium (Galeria Sri Perdana). Selaras dengan prinsip pemuliharaan warisan, reka bentuk asal dan susun atur Sri Perdana telah dipelihara.

Mahathir dilakonkan oleh Nazril Idrus dalam filem 2013, Tanda Putera arahan Shuhaimi Baba.

Keputusan pilihan raya

**Parlimen Malaysia**
Tahun	Perlembagaan		Undi	Prts		Undi	Prts	Buang undi	Majoriti	Keluar
1964	Kota Star Selatan	Mahathir Mohamad (UMNO)	12,406	60.22%	Ahmad Shukri Abdul Shukur (PAS)	8,196	39.78%	21,440	4,210	82.8%
1969	Kota Star Selatan	Mahathir Mohamad (UMNO)	12,032	48.03%	Yusof Rawa (PAS)	13,021	51.97%	25,679	989	78.6%
1974	Kubang Pasu	Mahathir Mohamad (UMNO)	Tiada	Tiada	Tiada	Tiada	Tiada	Tidak ditolak	Tiada	Tiada
1978		Mahathir Mohamad (UMNO)	18,198	64.64%	Halim Arshat (PAS)	9,953	35.36%	Tidak diketahui	8,245	78.36%
1982		Mahathir Mohamad (UMNO)	24,524	73.67%	Yusof Rawa (PAS)	8,763	26.33%	34,340	15,761	78.79%
1986		Mahathir Mohamad (UMNO)	25,452	71.48%	Azizan Ismail (PAS)	10,154	28.52%	36,409	15,298	74.21%
1990		Mahathir Mohamad (UMNO)	30,681	78.07%	Sudin Wahab (S46)	8,619	21.93%	40,570	22,062	77.51%
1995		Mahathir Mohamad (UMNO)	24,495	77.12%	Ahmad Mohd Alim (PAS)	7,269	22.88%	33,010	17,226	73.61%
1999		Mahathir Mohamad (UMNO)	22,399	63.22%	Ahmad Subki Abd. Latif (PAS)	12,261	34.61%	36,106	10,138	78.62%
2018	Langkawi	Mahathir Mohamad (PPBM)	18,954	54.90%	Nawawi bin Ahmad (UMNO)	10,061	29.14%	34,527	8,893	80.87%
2022	Langkawi	Mahathir Mohamad (PEJUANG)	4,566	9.62%	Mohd Suhaimi Abdullah (PPBM)	25,463	53.63%	48,123	13,518	71.1%

Penulisan

Buku

The Malay Dilemma (1970) ISBN 981-204-355-1
The Challenge, (1986) ISBN 967-978-091-0
Regionalism, Globalism, and Spheres of Influence: ASEAN and the Challenge of Change into the 21st century (1989) ISBN 981-3035-49-8
The Pacific Rim in the 21st century,(1995)
The Challenges of Turmoil, (1998) ISBN 967-978-652-8
The Way Forward, (1998) ISBN 0-297-84229-3
A New Deal for Asia, (1999)
Islam & The Muslim Ummah, (2001) ISBN 967-978-738-9
Globalisation and the New Realities (2002)
Reflections on Asia, (2002) ISBN 967-978-813-X
The Malaysian Currency Crisis: How and why it Happened, (2003) ISBN 967-978-756-7
Achieving True Globalization, (2004) ISBN 967-978-904-7
Islam, Knowledge, and Other Affairs, (2006) ISBN 983-3698-03-4
Principles of Public Administration: An Introduction, (2007) ISBN 978-983-195-253-5
Chedet.com Blog Merentasi Halangan (Bilingual), (2008) ISBN 967-969-589-1
A Doctor in the House: The Memoirs of Tun Dr Mahathir Mohamad, (8 Mac 2011) ISBN 978-967-599-722-8

Blog

Beliau mula menulis blog pada 1 Mei 2008 pada jam 1:27 pagi, dengan penulisan beliau "The Appointment of Judges". Pada 19 Jun, blog beliau telah berpindah ke laman baru yang lebih dipercayai dan selamat simpanannya.^[231] Kini blog beliau terletak di http://chedet.cc/.

Anugerah dan Darjah Kebesaran

Mahathir telah menerima pelbagai pingat kebesaran, anugerah dan ijazah kehormat daripada dalam dan luar negara sebagai pengiktirafan terhadap sumbangan beliau dalam pembangunan Malaysia serta peranan di peringkat antarabangsa. Sehingga tahun 2012, beliau telah dianugerahkan berpuluh-puluh darjah kebesaran negeri termasuk:

Dalam negara

Seri Maharaja Mangku Negara (SMN) yang membawa gelaran Tun (2003).
Darjah Kerabat daripada beberapa negeri, termasuk Kedah (1988), Johor (1989), Kelantan (2002) dan Selangor (2003).
Beberapa darjah kebesaran peringkat negeri seperti Dato’ Seri, Dato’ Seri Utama, Datuk Patinggi (Sarawak), Pehin (Sarawak) dan lain-lain.

Luar negara

Knight Grand Cordon (Special Class) of the Most Exalted Order of The White Elephant daripada Thailand (1981).
Grand Cordon of the Order of the Rising Sun daripada Maharaja Jepun Akihito (1991).
Order of the Aztec Eagle daripada Mexico (1991).
Jawaharlal Nehru Award daripada kerajaan India (1996).
Orden de Libertador daripada Venezuela (1990).
Anugerah Raja Faisal Antarabangsa (1997).
Anugerah keamanan antarabangsa termasuk U Thant Peace Award (1999).

Akademik

Lebih daripada 30 ijazah kehormat daripada universiti dalam dan luar negara, termasuk Universiti Malaya, Universiti Kebangsaan Malaysia, Universiti Islam Antarabangsa Malaysia, Universiti Tsinghua (China), Universiti Keio (Jepun), Universiti Meiji (Jepun), Universiti Padjadjaran (Indonesia) dan Universiti Al-Azhar (Mesir).

Selain itu, beliau turut diisytiharkan sebagai “Bapa Pemodenan Malaysia” (2003) oleh Perdana Menteri ketika itu, Abdullah Ahmad Badawi, sebagai mengiktiraf jasa beliau dalam memodenkan negara.

Garis masa

1925: Dilahirkan di Alor Setar, Kedah pada 10 Julai.
1945: Mengambil bahagian dalam penentangan Malayan Union.
1946: Menjadi ahli UMNO semasa ia ditubuhkan.
1953: Mendapat ijazah perubatan dari Kolej Perubatan King Edward (yang kemudiannya dikenali sebagai Universiti Malaya) di Singapura.
1954: Berkhidmat sebagai pegawai perubatan di Hospital Alor Star, Hospital Langkawi, Hospital Jitra dan Hospital Perlis.
1957: Berhenti dari perkhidmatan kerajaan untuk membuka kliniknya sendiri, MAHA Klinik di Alor Setar.
1964: Dipilih sebagai Ahli Parlimen Kota Setar atas tiket Parti Perikatan selepas beliau menewaskan calon PAS, Mohd Shaari Haji Abdul Shukur, dengan majoriti 4,210 undi; Mahathir mendapat 12,406 undi, sementara Mohd Shaari mendapat 8196 undi.
1965: Menjadi ahli Majlis Tertinggi UMNO.
1968: Dilantik sebagai Pengerusi Majlis Pelajaran Tinggi.
1969:
- Ditewaskan oleh calon Pas, Haji Yusof Rawa dalam Pilihanraya pada 10 Mei, dengan 989 undi di kawasan Kotar Setar; beliau dikatakan kalah kerana kehilangan "undi Cina" apabila beliau mengumumkan bahawa beliau tidak perlu undi Cina untuk memenangi dalam pilihanraya;
- Dipecat jawatan daripada Majlis Tertinggi UMNO pada 12 Julai, berikutan pengedaran suratnya kepada Tunku Abdul Rahman;
- Diberhentikan keahliannya dalam UMNO pada 26 September.
1970: Mengeluarkan buku dalam bahasa Inggeris yang bertajuk "Dilema Melayu" (The Malay Dilemma); buku ini diharamkan dengan serentak.
1972:
- Diterima kembali menjadi ahli UMNO pada 7 Mac;
- Dilantik menjadi Pengerusi Lembaga Perindustrian Makanan Malaysia (FIMA).
1973: Dilantik sebagai senator.
1974:
- Dilantik sebagai Pengerusi Majlis Universiti Nasional;
- Melepaskan jawatan sebagai senator untuk bertanding di Pilihanraya 1974, yang mana beliau menang tanpa bertanding;
- Dilantik sebagai Menteri Pelajaran pada 5 September.
1975: Menjadi salah satu daripada tiga naib presiden UMNO, selepas memenangi dengan majoriti sebanyak 47 undi.
1976: Menjadi Timbalan Presiden UMNO dan Timbalan Perdana Menteri Malaysia pada 5 Mac.
1978: Melepaskan jawatan sebagai Menteri Pelajaran untuk menjadi Menteri Perdagangan dan Perindustrian Malaysia (1 Jun 1978 - Julai 1981);
1981:
- Menjadi Presiden UMNO pada 26 Jun, dan Perdana Menteri Malaysia ke-empat pada 10 Julai;
- Menjadi Menteri Pertahanan (18 Julai, 1981 - 6 Mei, 1986) disamping memegang jawatan Perdana Menteri;
- Melancarkan slogan-slogan "Bersih, Cekap dan Amanah", "Kepimpinan Melalui Teladan", "Dasar Pandang ke Timur", "Penerapan Nilai-nilai Islam", dan polisi pemulauan barang UK ("Buy British Last");
- Mencepatkan masa sebanyak setengah jam di Semenanjung Malaysia untuk menyeleraskannya dengan Malaysia Timur;
- Menarik balik pengharaman buku Dilema Melayu (The Malay Dilemma);
- Merancangkan serangan subuh dengan pengambilan kembali Guthrie Corporation oleh Perbadanan Nasional Berhad (PNB) di Bursa Saham London pada 7 September, supaya memulangkan hakmilik lebih kurang 200,000 ekar tanah pertanian kepada rakyat Malaysia.
1983:
- Mengemaskinikan kuasa Yang di-Pertuan Agong dan Sultan-sultan, supaya rang undang-undang yang diputuskan oleh Parlimen atau Dewan Undangan Negeri dapat menjadi akta, selepas penerimaan pendapat Yang Di-Pertuan Agung ataupun Sultan-sultan negeri masing-masing;
- Menubuhkan PROTON, sebuah projek kereta nasional.
1986:
- Musa Hitam meletakkan jawatan sebagai Timbalan Perdana Menteri pada 27 Februari;
- Ghafar Baba dilantik sebagai Timbalan Perdana Menteri Malaysia;
- Menjadi Menteri Dalam Negeri pada 7 Mei di samping memegang jawatan Perdana Menteri.
1987:
- Menewaskan cabaran Tengku Razaleigh Hamzah untuk jawatan Presiden UMNO dengan majoriti yang nipis sekali pada 24 April;
- Menjadi Menteri Kehakiman di samping memegang jawatan Menteri Dalam Negeri dan Perdana Menteri Malaysia.
1990: Menjadi Menteri Hal-Ehwal Dalam Negeri (Oktober 1990 - Januari 1999) di samping memegang jawatan Perdana Menteri.
1993:
- Melantik Anwar Ibrahim sebagai Timbalan Perdana Menteri;
- Mengehadkan pengecualian Sultan-sultan daripada pendakwaan, selepas peristiwa Douglas Gomez.
1995: Kekal sebagai Perdana Menteri selepas memenangi Pilihan Raya Umum.
1997:
- Menetapkan nilai mata wang Malaysia pada 1 September supaya mengatasi Krisis Kewangan Asia 1997;
- Ke Arab Saudi untuk terima Anugerah Raja Faisal.
1998:
- Memecat Anwar Ibrahim dari semua jawatan dalam kerajaan dan dalam UMNO pada 2 September;
- Melantik Abdullah Ahmad Badawi sebagai Timbalan Perdana Menteri;
- Pembukaan rasmi Lapangan Terbang Antarabangsa Kuala Lumpur (KLIA) di Sepang, yang menelan kos sebanyak RM13 bilion;
- Penghabisan pembinaan Menara Berkembar Petronas yang mempunyai 88 tingkat, iaitu menara berkembar yang tertinggi di dunia;
- Dipilih sebagai "Asia's Newsmaker of 1998" oleh Majalah TIME.
1999:
- Menjadi Menteri Kewangan Pertama pada 8 Januari, di samping memegang jawatan Perdana Menteri ketika Malaysia masih mengalami Krisis Ekonomi 1997;
- Pembukaan rasmi Cyberjaya, sebuah bandar yang baru yang memainkan peranan yang penting dalam Koridor Raya Multimedia Malaysia.
2001: Menjadi Menteri Kewangan dan Menteri Tugas-tugas Khas (5 Jun 2001) disamping memegang jawatan Perdana Menteri.
2002:
- Mengumumkan penggunaan bahasa Inggeris untuk mengajarkan mata pelajaran Matematik dan Sains, mulai tahun 2003;
- Mengumumkan perletakan jawatannya sebagai Perdana Menteri dalam Perhimpunan Agung UMNO, tetapi telah dirayu untuk membuat penangguhan selama 18 bulan.
2003:
- Bersara sebagai Perdana Menteri Malaysia pada 31 Oktober, 2003 dan menamakan timbalannya, Abdullah Ahmad Badawi, sebagai pengganti; beliau memegang jawatan Perdana Menteri selama 22 tahun, dan terjadi salah satu daripada pemimpin-pemimpin negara Asia yang paling lama perkhidmatannya;
- Dianugerahkan sebagai Tun, pangkat kehormatan yang tertinggi di Malaysia.
2008:
- Mengumumkan keluar dari Umno berkuatkuasa serta merta;
- Dianugerahkan Seri Utama Mahkota Wilayah (S.U.M.W.) membawa gelaran "Datuk Seri Utama".
2016: Keluar Umno sekali lagi selepas mempertikaikan kes skandal Najib Razak dalam 1MDB dan menubuhkan Parti Pribumi Bersatu Malaysia sebagai Penasihat.
2017: Telah mendaftarkan parti politik baharu dan menyertai Pakatan Harapan. Beliau telah dicadangkan sebagai calon Pengerusi dan calon Perdana Menteri Malaysia.
2018: Dilantik semula sebagai Perdana Menteri Malaysia yang ke-7 selepas bertanding dan mendapat sokongan majoriti daripada Pakatan Harapan yang memenangi Pilihan Raya Umum ke-14. Ini menjadikan beliau Ketua Kerajaan yang paling tua berkhidmat di dunia.
2020:
- Mengumumkan perletakan jawatannya sebagai Perdana Menteri pada 24 Februari selepas 21 bulan mentadbir negara;
- Bersama empat lagi digugurkan keahlian mereka daripada BERSATU.
2022: Disahkan positif Covid-19.

Garis masa sebagai Ahli Parlimen

Garis masa sebagai Ahli Parlimen yang telah berkhidmat selama lebih daripada 30 tahun

Rujukan

Catatan

^ Tunku Abdul Rahman, Abdul Razak Hussein dan Hussein Onn ialah ahli-ahli kerabat diraja atau mempunyai keturunan diraja,^[21] begitu juga anak Tun Razak, Najib. Bapa dan datuk Abdullah Ahmad Badawi merupakan tokoh agama terkemuka.^[26]

Nota kaki

^ "Mahathir Mohamad Bio Height Wife Wiki & Family". Diarkibkan daripada yang asal pada 14 January 2020. Dicapai pada 9 December 2019.
^ Research on the Early Malay Doctors 1900-1957 Malaya and Singapore, By Faridah Abdul Rashid.
^ "A Doctor In The House". Diarkibkan daripada yang asal pada 2014-04-20. Dicapai pada 2013-09-04.
^ ^a ^b Snippets – Birthday, Road Transport, Blocks & M.V. Agusta Diarkibkan 2014-04-15 di Wayback Machine chedet.co.cc, Julai 2008 ^{[sumber tak boleh dipercayai?]}
^ The early years, 1947-1972, koleksi artikel Dr Mahathir di akhbar Singapura, The Straits Times
^ "Mahathir turns 85: Achievements and gallery". Diarkibkan daripada yang asal pada 2014-04-15. Dicapai pada 2012-03-18.
^ "Dr M ranked as second most powerful in Asia". New Straits Times (dalam bahasa Inggeris). 1997-05-23.
^ Abdul Rahman, Tunku (September 1969). May 13 – Before and After. Kuala Lumpur: Penerbitan Utusan Melayu. m/s. 117–121.
^ Kaos Jr., Joseph (2015-04-04). "Dr M past his quiet stage, asks Najib to step down". The Star (Malaysia) (dalam bahasa Inggeris).
^ "Dr Mahathir quits Umno, again". The Star Online (dalam bahasa Inggeris). 19 February 2016.
^ "Dr Mahathir's new party officially registered". Free Malaysia Today FMT News. 9 September 2016. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-10-15. Dicapai pada 15 October 2016.
^ CNN, Euan McKirdy, Marc Lourdes and Ushar Daniele, (2018-05-10). "Malaysia's Mahathir Mohamad is now the world's oldest leader". CNN.CS1 maint: extra punctuation (link)
^ BERNAMA (2022-08-31). "Tun M positif Covid-19". Harian Metro.
^ "Dr Mahathir dimasukkan ke IJN selepas positif Covid-19". MalaysiaNow. 2022-09-01.
^ Hafizul (2022-08-31). "Tun Dr Mahathir Positif COVID-19". Buletin TV3.
^ HASSAN, MOHD RIDZUAN ABU (2022-11-23). "Tun M mahu tumpu tulis sejarah, aktiviti negara". Sinar Harian.
^ Reporters, F. M. T. (2025-07-10). "Dr M kini berusia 100 tahun". Free Malaysia Today | FMT.
^ Rashid 2012
^ Sulaiman, Noor Atiqah (2024-07-11). "Saya dedikasikan selama hidup saya untuk negara - Dr Mahathir". Berita Harian.
^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-07-06. Dicapai pada 2016-06-10.
^ ^a ^b Wain 2010, halaman 4–5
^ Wain 2010, halaman 7–8
^ "'Di jendela sama saya lihat perubahan Langkawi' - Tun M lawat kuarters didiami 65 tahun lalu". Astro Awani. 2021-08-24.
^ LAZIM, AZMA MOHD (2025-07-11). "MC berusia 62 tahun tandatangan Tun Dr Mahathir tular, warganet terpegun tulisan tangan kemas. 'Stail betul, macam kaligrafi '". SinarPlus.
^ "Seven-year romance". The Straits Times (dalam bahasa Inggeris). 1956-08-06.
^ Perlez, Jane (2 November 2003). "New Malaysian Leader's Style Stirs Optimism". New York Times. The New York Times Company. Dicapai pada 12 Januari 2011.
^ "Kenali lelaki yang mengambil tempat Dr Mahathir". MalaysiaNow. 2021-01-02.
^ ^a ^b ^c ZAMAN, ROSLAN (2025-06-30). "Tun Mahathir rasmi Klinik Maha, kembali sebagai perawat?". Malaysia Dateline.
^ Wain 2010, halaman 9
^ ^a ^b Tan & Vasil, p. 51
^ Victor A. Pogadaev. 20 Tahun Yang Mengubah Wajah Malaysia. Berita Harian, 13. 3. 2002
^ "Dr Mahathir keluar Umno". Malaysiakini. 2008-05-19.
^ "Dr M muncul di perhimpunan Umno". Malaysiakini. 2009-03-28.
^ "Dr Mahathir kembali sertai Umno". Berita Minggu. 2009-04-05.
^ Morais 1982, halaman 27
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 27–28
^ Wain 2010, halaman 33–34
^ ^a ^b Milne & Mauzy 1999, halaman 25
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 64
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Wain 39
^ Wain 2010, halaman 38–40
^ Wain 2010, halaman 40
^ Wain 2010, halaman 38
^ "The exotic doctor calls it a day". The Economist. 3 November 2003. Dicapai pada 4 Februari 2011.
^ Jayne, Tamara (2024-02-16). "Did You Know: Malaysia Once Had 2 Different Time Zones. Here's Why". SAYS (dalam bahasa Inggeris).
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 28
^ Sankaran & Hamdan 1988, halaman 18–20
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 30–31
^ Branigin, William (29 Disember 1992). "Malaysia's Monarchs of Mayhem; Accused of Murder and More, Sultans Rule Disloyal Subjects". The Washington Post.
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 32
^ Wain 2010, halaman 203–205
^ Wain 2010, halaman 206–207
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 51–54
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 56
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 57
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 57–59
^ Wain 2010, halaman 97–98
^ "PM Anwar hargai jasa Tun Mahathir terhadap Proton". Astro Awani. 2023-05-07.
^ "Dadah - Improper Drug Usage Is Still A BIg Problem In Malaysia". Malaysia Traveller (dalam bahasa Inggeris).
^ DATO' SERI DR. MAHATHIR BIN MOHAMAD (1986-12-04). "MEMBENTANGKAN RANG UNDANG-UNDANG AKTA DADAH BERBAHAYA (PINDAAN) 1986 (BACAAN KALI YANG KEDUA)". www.pmo.gov.my.
^ "Britain return Carcosa" (PDF). New Straits Times (dalam bahasa Inggeris). 1984-05-13.
^ Sankaran & Hamdan 1988, halaman 50
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 40–43
^ Crossette, Barbara (7 Februari 1988). "Malay Party Ruled Illegal, Spurring Conflicts". New York Times. Dicapai pada 5 Februari 2011.
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 43–44
^ Cheah, Boon Keng (2002). Malaysia: the making of a nation. Institute of Southeast Asian Studies. m/s. 219. ISBN 981-230-154-2.
^ Kim Hoong Khong (1991). Malaysia's general election 1990: continuity, change, and ethnic politics. Institute of South East Asian Studies. m/s. 15–17. ISBN 981-3035-77-3.
^ Wain 2010, halaman 1–3
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 165
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 166
^ Milne & Mauzy 1999, halaman 74
^ Wain 2010, halaman 104–105
^ Hilley, John (2001). Malaysia: Mahathirism, hegemony and the new opposition. Zed Books. m/s. 256. ISBN 1-85649-918-9.
^ Wain 2010, halaman 189
^ ""Jasa Tun Besar, Buat Apa Nak Beli" – Peniaga Bazar Belanja Tun Mahathir Buat Ramai Teruja". The Rakyat Post. 2025-03-14.
^ Malek, Bukhari (2017-07-11). "Ini Jasa Tun Mahathir Pada Negara Sehingga Malaysia Dikenali Dunia". VOCKET.
^ Motorsport, Asian (2025-07-10). "Tun Dr. Mahathir Mohamad Usia 100 Tahun: Arkitek Kebangkitan Global Sukan Permotoran Malaysia". Asian Motorsport.
^ "Dr Mahathir diberi penghormatan penerima anugerah pencapaian sepanjang hayat pada majlis anugerah SIC-MAM". Astro Awani. 2019-02-12.
^ Wain 2010, halaman 105–109
^ Stewart 2003, halaman 32
^ Stewart 2003, halaman 64–86
^ Stewart 2003, halaman 106–111
^ Wain 2010, halaman 80
^ Spillius, Alex (31 Oktober 2003). "Mahathir bows out with parting shot at the Jews". The Daily Telegraph. UK. Dicapai pada 5 Februari 2011.
^ Reporters, F. M. T. (2025-07-10). "Two-time prime minister Dr M turns 100". Free Malaysia Today | FMT (dalam bahasa Inggeris).
^ ^a ^b "Mahathir to launch war crimes tribunal". The Star (Associated Press). 31 Januari 2007. Dicapai pada 14 Januari 2008.
^ "Creativity – the key to NEM's success". The Star Online. 14 Ogos 2010. Dicapai pada 4 September 2010.
^ Uqbah Iqbal, Sejarah Pemikiran Pandang Ke Timur: Kepentingan Jepun Dalam Pembangunan Sosio-Ekonomi Malaysia (1906-1980), Bangi: UKM Press, 2017.
^ see Mahathir Mohamad’s preface to Asia’s New Crisis, edited by Frank-Jürgen Richter, Pamela Mar (eds): John Wiley & Sons, Singapore, 2004, (see Amazon)
^ "Commanding Heights: Dr. Mahathir bin Mohamad". PBS.org. Dicapai pada 1 Februari 2008.
^ Butler, Steven (15 November 1998). "Turning the Tables in a Very Tawdry Trial". usnews.com. Dicapai pada 20 Mac 2009.
^ Symonds, Peter. "What Anwar Ibrahim means by "reformasi" in Malaysia" Malaysia Today
^ Shattered Summit: A high-handed speech by Al Gore started this year's APEC meeting on the wrong foot. It never recovered.
^ "INVESTMENT IN MALAYSIA". Asia Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-09-29. Dicapai pada 10 Disember 2012.
^ "INTERNATIONAL BUSINESS; Malaysia Extends Deadline in Singapore Exchange Dispute". New York Times. 1 Januari 2000. Dicapai pada 10 Disember 2012.
^ "Malaysia's stockmarket; Daylight Robbery". The Economist. 10 Julai 1999. Dicapai pada 10 Disember 2012.
^ http://infopedia.nl.sg/articles/SIP_1533_2009-06-23.html%7C"Singapore-Malaysia water agreements"
^ http://www.straitstimes.com/sites/straitstimes.com/files/20150323/ST-Special-Edition-150323.pdf%7CPlans for a natural gas pipeline from Terengganu to Singapore.
^ http://chedet.cc/?p=1620 ^{[sumber tak boleh dipercayai?]}
^ http://www.scmp.com/news/asia/article/1756234/lee-kuan-yews-death-mahathir-mohamad-last-southeast-asias-old-guard
^ http://www.straitstimes.com/asia/se-asia/lee-kuan-yew-was-pivotal-to-singapores-success-mahathir
^ "Menginsafi, mengenang derita Bosnia dan Herzegovina 30 tahun dahulu". www.dagangnews.com. 2022-04-07.
^ "Dr M nominated for Nobel Prize" Diarkibkan 2007-04-03 di Wayback Machine.
^ Bowring, Philip (23 September 1998). "Twin Shocks Will Leave Their Mark on Malaysia". International Herald Tribune. Diarkibkan daripada yang asal pada 11 Jun 2008. Dicapai pada 14 Januari 2008.
^ "Mahathir honoured as he steps down". The Age. Australia. 31 Oktober 2003. Dicapai pada 6 Februari 2011.
^ Wain 2010, halaman 307
^ Wain 2010, halaman 307–318
^ Wain 2010, halaman 322
^ Wain 2010, halaman 320
^ Backman, Michael (10 Ogos 2005). "Family ties lubricate Malaysia wheels of power". The Age. Australia. Dicapai pada 12 Februari 2011.
^ Wain 2010, halaman 321
^ Wain 2010, halaman 323–325
^ Wain 2010, halaman 325
^ ^a ^b Wain 2010, halaman 326
^ Wain 2010, halaman 329–332
^ Othman, Abdul Rahim Sabri & Jimadie Shah (2009-03-28). "Dr M nafi akan dilantik penasihat k'jaan". Malaysiakini.
^ Porter, Barry (5 Oktober 2010). "Ex-Malaysian Prime Minister Mahathir Discharged From Australian Hospital". Bloomberg L.P. Dicapai pada 12 Februari 2011.
^ ^a ^b Bernama (2014-05-10). "'Umno masih diterima tapi sokongan berkurangan'". Malaysiakini.
^ Kaos Jr., Joseph (4 April 2015). "Dr M past his quiet stage, asks Najib to step down". The Star (Malaysia).
^ "Dr M, BN men have every right to meet up, Nur Jazlan says". 14 Oktober 2015. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-07-01. Dicapai pada 14 Oktober 2015.
^ http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/dr-m-shows-up-at-bersih-4-rally
^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-07-12. Dicapai pada 2017-06-08.
^ http://www.straitstimes.com/asia/se-asia/mahathir-and-opposition-sign-declaration-to-oust-najib
^ "Malaysia's Najib looks to ride out political crisis". 11 Ogos 2015. Dicapai pada 8 Disember 2015.
^ "New bill gives Najib extensive powers". 5 Disember 2015. Dicapai pada 8 Disember 2015.
^ "Mahathir Mohamad's return shows the sorry state of Malaysian politics". The Economist. 1 Julai 2017. Dicapai pada 2 Julai 2017.
^ "Mahathir Mohamad: Ex-Malaysia PM, 92, to run for office". BBC. 8 January 2018. Dicapai pada 11 January 2018.
^ Istiadat angkat sumpah Perdana Menteri Malaysia ke-7
^ Taylor, Adam (9 January 2018). "How old is too old to be a world leader?". The Washington Post. Dicapai pada 12 January 2018.
^ "PM larang Najib, Rosmah keluar negara". Berita Harian. 2018-05-12.
^ "Laporan 1MDB bukan lagi rahsia, kata Dr Mahathir". BERITA Mediacorp. 2018-05-12.
^ "Majalah Time senarai Tun M antara 100 individu paling berpengaruh di dunia". Berita Harian. 2019-04-18.
^ "Time: Dr M antara 100 individu paling berpengaruh di dunia". Malaysiakini. 2019-04-18.
^ "TERKINI! PM umum Menteri, Guan Eng Menteri Kewangan, Mat Sabu Pertahanan, Muhyiddin KDN". www.astroawani.com. 2018-05-12.
^ "Guan Eng, Mat Sabu, Muhyiddin jadi menteri kanan". Malaysiakini. 2018-05-12.
^ "Senarai Kabinet PH". Berita Harian. 2018-05-18.
^ "Wan Azizah ketuai upacara angkat sumpah 13 menteri kabinet". Malaysiakini. 2018-05-21.
^ "Dr Wan Azizah dahului 13 anggota Kabinet angkat sumpah jawatan". www.mstar.com.my. 2018-05-21.
^ "Dr Mahathir pengerusikan mesyuarat kabinet pertama". www.astroawani.com. 2018-05-23.
^ Nurulhuda (2018-05-23). "Tun Mahathir pengerusikan mesyuarat Kabinet pertama". Air Times News Network.
^ "Gaji menteri dipotong 10 peratus serta merta". MalaysiaGazette. 2018-05-23.
^ "Gaji menteri dipotong 10 peratus". Berita Harian. 2018-05-23.
^ Mohamad, Azura Abas; Manirajan Ramsamy; Mohd Husni Mohd Noor dan Hazwan Faisal (2018-05-23). "SPAD, JASA antara agensi yang dibubar [METROTV]". Harian Metro (dalam bahasa Inggeris).
^ Bernama (2018-06-26). "Istana: Kabinet penuh angkat sumpah 2 Julai". Malaysiakini.
^ "Angkat sumpah menteri, timbalan menteri 2 Julai". Berita Harian. 2018-06-26.
^ "13 Menteri dan 23 Timbalan Menteri angkat sumpah". Berita Harian. 2018-07-02.
^ "Barisan Menteri Kabinet Malaysia 2018". www.astroawani.com. 2018-07-02.
^ "Tiada rombakan Kabinet - PM". Berita Harian. 2018-10-18.
^ "Dr Mahathir nafi rombakan Kabinet". www.themalaysianinsight.com. 2018-10-18.
^ Asri, Muhammad Afiq Mohd (2018-12-31). "Sorotan 2018: Najib bekas PM pertama diheret ke mahkamah". Malaysiakini.
^ "Najib, Rosmah dilarang ke luar negara". Malaysiakini. 2018-05-12.
^ "Former Malaysia PM Najib Razak banned from leaving country". BBC News (dalam bahasa Inggeris). 2018-05-12.
^ Leong, Trinna; Jamar, Ariffin; Soeriaatmadja, Wahyudi (2018-05-12). "Former Malaysia PM Najib and family barred from leaving country". The Straits Times (dalam bahasa Inggeris). ISSN 0585-3923.
^ "PM larang Najib, Rosmah keluar negara". Berita Harian. 2018-05-12.
^ Mutalib, Zanariah Abd (2018-05-21). "Kerajaan tubuh pasukan khas siasat kes 1MDB". Harian Metro.
^ Amran, Siti Nur Mas Erah (2018-06-19). "'Najib suspek utama skandal 1MDB, tangkapan tak lama lagi'". Harian Metro.
^ "Najib akan hadapi beberapa pertuduhan – Dr Mahathir". MalaysiaGazette. 2018-06-19.
^ "Najib ditahan SPRM". Berita Harian. 2018-07-03.
^ Bahaudin, Nurul Hidayah (2018-07-03). "Najib Razak ditahan". Harian Metro.
^ "Najib berdepan 4 pertuduhan pecah amanah, salah guna kuasa". www.astroawani.com. 2018-07-04.
^ "Najib dituduh kes pecah amanah, salah guna kuasa". www.themalaysianinsight.com. 2018-07-04.
^ "Najib bekas PM pertama didakwa di mahkamah". risalah6.rssing.com. 2018-07-04.
^ "DoJ akan pulangkan AS$4.5 bilion dana 1MDB - Dr Mahathir". Berita Harian. 2018-11-13.
^ Singh, Sharanjit (2018-11-13). "DOJ pulangkan dana 1MDB, AS$4.5 bilion - PM". Harian Metro.
^ "Dr Mahathir, Hsien Loong sanjung kerjasama dalam siasatan 1MDB". www.astroawani.com. 2019-04-09.
^ Mahmud, Hairulazim (2019-05-03). "Bawa balik RM29 bilion wang 1MDB". Harian Metro.
^ Roketkini (2018-05-18). "Kerajaan akan bebaskan media – Dr Mahathir". roketkini.com.
^ "Wartawan Tanpa Sempadan: Kebebasan Media Malaysia Terima Nafas Baru". Benar News. 2019-04-18.
^ "Bapa Altantuya jumpa Dr Mahathir berhubung kemungkinan siasatan semula". www.utusanborneo.com.my. 2018-06-21.
^ "Dr M setuju kes Altantuya dibuka semula". Berita Harian. 2018-06-20.
^ Fuad, Faris (2018-06-21). "Polis KL terima laporan bapa Altantuya". Berita Harian.
^ BERNAMA (2019-04-18). "Manfaat 5G dalam tempoh 3 tahun akan datang: PM". Sinar Harian.
^ "Malaysia sedia laksana teknologi 5G secara komersial suku ketiga - PM". Berita Harian. 2020-01-19.
^ "Malaysia sedia laksana teknologi 5G secara komersial suku ketiga - PM". www.astroawani.com. 2020-01-19.
^ "Dr Mahathir minta pinjam Yen daripada Jepun". Malaysiakini. 2018-06-12.
^ "Malaysia minta pinjaman daripada Jepun". Berita Harian. 2018-06-12.
^ "Sepakat tangkis kempen negatif Eropah terhadap minyak sawit". Berita Harian. 2018-06-29.
^ "Dr Mahathir tiba di Brunei Darusalam". Berita Harian. 2018-09-02.
^ "Dr Mahathir tiba di Brunei untuk lawatan rasmi 2 hari". www.themalaysianinsight.com. 2018-09-02.
^ "Tun Mahathir tiba di Brunei, bakal menghadap Sultan Hassanal Bolkiah". www.astroawani.com. 2018-09-02.
^ "Dr Mahathir tiba di Bangkok untuk lawatan rasmi". Berita Harian. 2018-10-24.
^ Nurulhuda (2018-10-25). "Malaysia ikrar bantu tamatkan konflik selatan Thailand". Air Times News Network.
^ Bernama (2018-11-06). "Dr M terima anugerah tertinggi dari maharaja Jepun". Malaysiakini.
^ "Tun M terima anugerah tertinggi Jepun". Harian Metro. 2018-11-06.
^ "PM hadir Sidang Kemuncak ASEAN Ke-33". Berita Harian. 2018-11-12.
^ Harapan tinggi buat Malaysia di persidangan ASEAN Ke-33
^ "Dr Mahathir tiba di PNG bagi hadiri mesyuarat APEC". Berita Harian. 2018-11-16.
^ Jonathan Loh (12 June 2018). "Malaysia PM Mahathir says the world can learn from Kim Jong Un's 'new attitude' and decision to meet Trump". Business Insider. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-11-16. Dicapai pada 15 June 2018.
^ "Malaysia, Japan hope for successful US - North Korea summit". Bernama. New Straits Times. 12 June 2018. Dicapai pada 15 June 2018.
^ Praveen Menon; Darren Schuettler (12 June 2018). "Malaysia to reopen embassy in North Korea: Mahathir". Reuters. Dicapai pada 15 June 2018.
^ "PetroSaudi bertemu dengan Dr M". Malaysiakini. Dicapai pada 21 Mei 2018.
^ "1MDB pose fresh ancaman kepada Najib". Malaysiakini. Dicapai pada 18 Mei 2018.
^ Kabinet bincang HSR esok.
^ "Prime Minister Tun Dr. Mahathir Mohamad turns 93: Happy Birthday, Sir". Din Merican. 10 Julai 2018. Dicapai pada 14 Julai 2018.
^ "Thank you for the birthday greetings: Dr M". New Straits Times. 10 Julai 2018. Dicapai pada 14 Julai 2018.
^ "Malaysia's Mahathir submits resignation, 'quits' his party". Al Jazeera. 24 February 2020. Dicapai pada 24 February 2020.
^ Teoh, Shannon (24 February 2020). "Mahathir resigns as Malaysian Prime Minister, PH loses majority after MPs leave". The Straits Times. Dicapai pada 24 February 2020.
^ Regan, Helen (24 February 2020). "Malaysia's Prime Minister Mahathir Mohamad resigns". CNN. Dicapai pada 24 February 2020.
^ ^a ^b "Sembang Santai Bersama Tun M". Smart Investor Malaysia. 2022-08-02.
^ "Perdana Menteri jalani pembedahan pintasan jantung", Berita Harian, 24 Januari 1989.
^ "Prime Minister Mahathir undergo artery bypass", New Straits Times, 24 Januari 1989.
^ Dr. Mahathir masuk semula ke ICU, Utusan Online.
^ Former Malaysian PM Mahathir hospitalised for chest infection Channel NewsAsia (10 Februari 2018). Diperoleh pada 11 Februari 2018.
^ "Dr Mahathir dimasukkan ke IJN". Berita Harian. 2021-12-16.
^ "Dr Mahathir masuk IJN hari ini". Berita Harian. 2022-01-07.
^ HUSAIN, NURUL HUDA (2022-01-07). "Tun Mahathir dimasukkan ke IJN". Sinar Harian.
^ "Dr Mahathir keluar IJN". Berita Harian. 2022-01-13.
^ "Tun Mahathir dibenar keluar IJN". www.astroawani.com. 2022-01-13.
^ "Dr Mahathir dirawat di Unit Rawatan Koronari IJN". Berita Harian. 2022-01-22.
^ YUSOF, MUHD AFIQ AL-HAFIZ MAT (2022-01-22). "Tun Mahathir dirawat di CCU, IJN". Kosmo Digital.
^ "Ismail Sabri hadir melawat Tun Mahathir". Berita Harian. 2022-01-22.
^ YUNUS, MUHAMMAD YUSAINY MOHAMAD (2022-01-22). "PM selesai melawat Tun M di IJN". Sinar Harian.
^ ADNAN, AHMAD FADHLULLAH (2022-01-22). "PM melawat Dr. Mahathir di IJN". Utusan Malaysia.
^ "Harap keluarga Dr Mahathir tabah - PM". Berita Harian. 2022-01-22.
^ "Dr M dibenarkan keluar dari IJN". Malaysiakini. 2022-02-05.
^ "Dr Mahathir dibenar keluar IJN hari ini". Sinar Harian. 2022-02-05.
^ HUSAIN, NURUL HUDA (2022-08-31). "Dr Mahathir positif Covid-19". Sinar Harian.
^ "Dr Mahathir positif COVID-19, dirawat di IJN". www.astroawani.com. 2022-08-31.
^ "Tun M positif COVID-19, dirawat di IJN". Berita Harian. 2022-08-31.
^ "COVID-19: Dr Mahathir dibenar keluar IJN". www.astroawani.com. 2022-09-04.
^ "Dr M dibenarkan keluar dari IJN". Malaysiakini. 2022-09-04.
^ KOSMO! (2023-08-03). "Tun Mahathir dirawat di IJN kerana jangkitan". Kosmo Digital.
^ SANUSI, RAIHAM MOHD (2023-08-03). "Tun M dirawat di IJN kerana alami jangkitan". Sinar Harian.
^ "Selepas 4 hari, Tun M dibenarkan keluar IJN". Harian Metro. 2023-08-04.
^ KADIR, FARHANA ABD (2023-08-04). "Tun M dibenarkan keluar IJN". Sinar Harian.
^ "Dr Mahathir terima rawatan di IJN akibat jangkitan". www.astroawani.com. 2024-02-13.
^ BERNAMA (2024-02-13). "Tun M dimasukkan ke IJN kerana jangkitan". Harian Metro.
^ "Dr M dibenar keluar IJN selepas 53 hari". Malaysiakini. 2024-03-18.
^ Osman, Muhammad Azizul (2024-03-18). "Dr Mahathir dibenarkan keluar IJN". MalaysiaGazette.
^ Chaudhuri, Pramitpal (17–18 November 2006). "Visionary, who nurtured an Asian 'tiger'". Hindustan Times. Leadership Summit (ucapan). India. Diarkibkan daripada yang asal pada 2008-03-06. Dicapai pada 15 Januari 2008.
^ http://dr-chedet.blogspot.com/, Blog lama.

Petikan teks

Dhillon, Karminder Singh (2009). Malaysian Foreign Policy in the Mahathir Era 1981–2003: Dilemmas of Development. NUS Press. ISBN 9971-69-399-2.CS1 maint: ref duplicates default (link)
Milne, R. S.; Mauzy, Diane K. (1999). Malaysian Politics under Mahathir. Routledge. ISBN 0-415-17143-1.
Morais, J. Victor (1982). Mahathir: A Profile in Courage. Eastern Universities Press. OCLC 8687329.CS1 maint: ref duplicates default (link)
Sankaran, Ramanathan; Mohd Hamdan Adnan (1988). Malaysia's 1986 General Election: the Urban-Rural Dichotomy. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 981-3035-12-9.
Stewart, Ian (2003). The Mahathir Legacy: a Nation Divided, a Region at Risk. Allen & Unwin. ISBN 1-86508-977-X.CS1 maint: ref duplicates default (link)
Wain, Barry (2010). Malaysian Maverick: Mahathir Mohamad in Turbulent Times. Palgrave Macmillan. ISBN 0-230-23873-4.CS1 maint: ref duplicates default (link)
James Chin & Joern Dosch. Malaysia Post Mahathir: A Decade of Change?. Marshall Cavendish. 2016. isbn 9814677558

Bacaan lanjut

Mahathir Mohamad. (2011). A Doctor In The House: The Memoirs of Tun Dr Mahathir Mohamad. Petaling Jaya: MPH Publication. (Inggeris)

Pautan luar

Buku: Mahathir Mohamad

(Melayu) Blog Mahathir - Che Det
(Melayu) Institut Pemikiran Tun Dr Mahathir Diarkibkan 2010-09-04 di Wayback Machine
(Melayu) Laman web rasmi
(Melayu) Laman sokongan Tun Mahathir.
(Melayu) Ensiklopedia Malaysia: Mahathir bin Mohamad
Mahathir Mohamad di Facebook
Mahathir Mohamad di Instagram
Mahathir Mohamad di X

Jawatan politik
Didahului oleh Mohamed Yaacob	Menteri Pendidikan 1974–1977	Diikuti oleh: Musa Hitam
Didahului oleh Hamzah Abu Samah	Menteri Perdagangan dan Industri 1978–1981	Diikuti oleh: Abdullah Ahmad Badawi
Didahului oleh Hussein Onn	Timbalan Perdana Menteri 1978–1981	Diikuti oleh: Musa Hitam
Didahului oleh Hussein Onn	Perdana Menteri 1981–2003	Diikuti oleh: Abdullah Ahmad Badawi
Didahului oleh Abdul Taib Mahmud	Menteri Pertahanan 1981–1986
Didahului oleh Musa Hitam	Menteri Dalam Negeri 1986–1999
Didahului oleh Anwar Ibrahim	Menteri Kewangan 1998–1999	Diikuti oleh: Daim Zainuddin
Didahului oleh Daim Zainuddin	Menteri Kewangan 2001–2003	Diikuti oleh: Abdullah Ahmad Badawi
Didahului oleh Najib Razak	Perdana Menteri 2018–2020	Diikuti oleh: Muhyiddin Yassin
Jawatan diplomatik
Didahului oleh Jean Chrétien	Pengerusi Kerjasama Ekonomi Asia-Pasifik 1998	Diikuti oleh: Jenny Shipley
Didahului oleh Thabo Mbeki	Setiausaha Agung Pergerakan Negara-Negara Berkecuali 2003	Diikuti oleh: Abdullah Ahmad Badawi
Jawatan parti politik
Didahului oleh Hussein Onn	Timbalan Presiden UMNO 1976–1981	Diikuti oleh: Musa Hitam
Didahului oleh Hussein Onn	Presiden UMNO 1981–2003	Diikuti oleh: Abdullah Ahmad Badawi
Gelaran baharu	Pengerusi Pakatan Harapan 2016–2020	Diikuti oleh: Anwar Ibrahim

[27] Tunku Abdul Rahman, Abdul Razak Hussein dan Hussein Onn ialah ahli-ahli kerabat diraja atau mempunyai keturunan diraja,^[21] begitu juga anak Tun Razak, Najib. Bapa dan datuk Abdullah Ahmad Badawi merupakan tokoh agama terkemuka.^[26]

[1] "Mahathir Mohamad Bio Height Wife Wiki & Family". Diarkibkan daripada yang asal pada 14 January 2020. Dicapai pada 9 December 2019.

[2] Research on the Early Malay Doctors 1900-1957 Malaya and Singapore, By Faridah Abdul Rashid.

[3] "A Doctor In The House". Diarkibkan daripada yang asal pada 2014-04-20. Dicapai pada 2013-09-04.

[Birthday-4] Snippets – Birthday, Road Transport, Blocks & M.V. Agusta Diarkibkan 2014-04-15 di Wayback Machine chedet.co.cc, Julai 2008 ^{[sumber tak boleh dipercayai?]}

[5] The early years, 1947-1972, koleksi artikel Dr Mahathir di akhbar Singapura, The Straits Times

[Mahathir's_greatest_achievements-6] "Mahathir turns 85: Achievements and gallery". Diarkibkan daripada yang asal pada 2014-04-15. Dicapai pada 2012-03-18.

[7] "Dr M ranked as second most powerful in Asia". New Straits Times (dalam bahasa Inggeris). 1997-05-23.

[8] Abdul Rahman, Tunku (September 1969). May 13 – Before and After. Kuala Lumpur: Penerbitan Utusan Melayu. m/s. 117–121.

[star-najib2-9] Kaos Jr., Joseph (2015-04-04). "Dr M past his quiet stage, asks Najib to step down". The Star (Malaysia) (dalam bahasa Inggeris).

[10] "Dr Mahathir quits Umno, again". The Star Online (dalam bahasa Inggeris). 19 February 2016.

[11] "Dr Mahathir's new party officially registered". Free Malaysia Today FMT News. 9 September 2016. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-10-15. Dicapai pada 15 October 2016.

[12] CNN, Euan McKirdy, Marc Lourdes and Ushar Daniele, (2018-05-10). "Malaysia's Mahathir Mohamad is now the world's oldest leader". CNN.CS1 maint: extra punctuation (link)

[13] BERNAMA (2022-08-31). "Tun M positif Covid-19". Harian Metro.

[14] "Dr Mahathir dimasukkan ke IJN selepas positif Covid-19". MalaysiaNow. 2022-09-01.

[15] Hafizul (2022-08-31). "Tun Dr Mahathir Positif COVID-19". Buletin TV3.

[16] HASSAN, MOHD RIDZUAN ABU (2022-11-23). "Tun M mahu tumpu tulis sejarah, aktiviti negara". Sinar Harian.

[17] Reporters, F. M. T. (2025-07-10). "Dr M kini berusia 100 tahun". Free Malaysia Today | FMT.

[Rashid-18] Rashid 2012

[19] Sulaiman, Noor Atiqah (2024-07-11). "Saya dedikasikan selama hidup saya untuk negara - Dr Mahathir". Berita Harian.

[20] "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-07-06. Dicapai pada 2016-06-10.

[Wain4-5-21] Wain 2010, halaman 4–5

[22] Wain 2010, halaman 7–8

[23] "'Di jendela sama saya lihat perubahan Langkawi' - Tun M lawat kuarters didiami 65 tahun lalu". Astro Awani. 2021-08-24.

[24] LAZIM, AZMA MOHD (2025-07-11). "MC berusia 62 tahun tandatangan Tun Dr Mahathir tular, warganet terpegun tulisan tangan kemas. 'Stail betul, macam kaligrafi '". SinarPlus.

[25] "Seven-year romance". The Straits Times (dalam bahasa Inggeris). 1956-08-06.

[26] Perlez, Jane (2 November 2003). "New Malaysian Leader's Style Stirs Optimism". New York Times. The New York Times Company. Dicapai pada 12 Januari 2011.

[28] "Kenali lelaki yang mengambil tempat Dr Mahathir". MalaysiaNow. 2021-01-02.

[Tun_Mahathir_rasmi_Klinik_Maha,_kembali_sebagai_perawat?-29] ZAMAN, ROSLAN (2025-06-30). "Tun Mahathir rasmi Klinik Maha, kembali sebagai perawat?". Malaysia Dateline.

[30] Wain 2010, halaman 9

[tan_51-31] Tan & Vasil, p. 51

[32] Victor A. Pogadaev. 20 Tahun Yang Mengubah Wajah Malaysia. Berita Harian, 13. 3. 2002

[33] "Dr Mahathir keluar Umno". Malaysiakini. 2008-05-19.

[34] "Dr M muncul di perhimpunan Umno". Malaysiakini. 2009-03-28.

[35] "Dr Mahathir kembali sertai Umno". Berita Minggu. 2009-04-05.

[36] Morais 1982, halaman 27

[37] Milne & Mauzy 1999, halaman 27–28

[38] Wain 2010, halaman 33–34

[Wain_25-39] Milne & Mauzy 1999, halaman 25

[40] Milne & Mauzy 1999, halaman 64

[Wain_39-41] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Wain 39

[42] Wain 2010, halaman 38–40

[Wain_40-43] Wain 2010, halaman 40

[44] Wain 2010, halaman 38

[45] "The exotic doctor calls it a day". The Economist. 3 November 2003. Dicapai pada 4 Februari 2011.

[46] Jayne, Tamara (2024-02-16). "Did You Know: Malaysia Once Had 2 Different Time Zones. Here's Why". SAYS (dalam bahasa Inggeris).

[47] Milne & Mauzy 1999, halaman 28

[48] Sankaran & Hamdan 1988, halaman 18–20

[49] Milne & Mauzy 1999, halaman 30–31

[50] Branigin, William (29 Disember 1992). "Malaysia's Monarchs of Mayhem; Accused of Murder and More, Sultans Rule Disloyal Subjects". The Washington Post.

[51] Milne & Mauzy 1999, halaman 32

[52] Wain 2010, halaman 203–205

[53] Wain 2010, halaman 206–207

[54] Milne & Mauzy 1999, halaman 51–54

[55] Milne & Mauzy 1999, halaman 56

[56] Milne & Mauzy 1999, halaman 57

[57] Milne & Mauzy 1999, halaman 57–59

[58] Wain 2010, halaman 97–98

[59] "PM Anwar hargai jasa Tun Mahathir terhadap Proton". Astro Awani. 2023-05-07.

[60] "Dadah - Improper Drug Usage Is Still A BIg Problem In Malaysia". Malaysia Traveller (dalam bahasa Inggeris).

[61] DATO' SERI DR. MAHATHIR BIN MOHAMAD (1986-12-04). "MEMBENTANGKAN RANG UNDANG-UNDANG AKTA DADAH BERBAHAYA (PINDAAN) 1986 (BACAAN KALI YANG KEDUA)". www.pmo.gov.my.

[62] "Britain return Carcosa" (PDF). New Straits Times (dalam bahasa Inggeris). 1984-05-13.

[63] Sankaran & Hamdan 1988, halaman 50

[64] Milne & Mauzy 1999, halaman 40–43

[65] Crossette, Barbara (7 Februari 1988). "Malay Party Ruled Illegal, Spurring Conflicts". New York Times. Dicapai pada 5 Februari 2011.

[66] Milne & Mauzy 1999, halaman 43–44

[67] Cheah, Boon Keng (2002). Malaysia: the making of a nation. Institute of Southeast Asian Studies. m/s. 219. ISBN 981-230-154-2.

[68] Kim Hoong Khong (1991). Malaysia's general election 1990: continuity, change, and ethnic politics. Institute of South East Asian Studies. m/s. 15–17. ISBN 981-3035-77-3.

[69] Wain 2010, halaman 1–3

[70] Milne & Mauzy 1999, halaman 165

[71] Milne & Mauzy 1999, halaman 166

[72] Milne & Mauzy 1999, halaman 74

[73] Wain 2010, halaman 104–105

[74] Hilley, John (2001). Malaysia: Mahathirism, hegemony and the new opposition. Zed Books. m/s. 256. ISBN 1-85649-918-9.

[75] Wain 2010, halaman 189

[76] ""Jasa Tun Besar, Buat Apa Nak Beli" – Peniaga Bazar Belanja Tun Mahathir Buat Ramai Teruja". The Rakyat Post. 2025-03-14.

[77] Malek, Bukhari (2017-07-11). "Ini Jasa Tun Mahathir Pada Negara Sehingga Malaysia Dikenali Dunia". VOCKET.

[78] Motorsport, Asian (2025-07-10). "Tun Dr. Mahathir Mohamad Usia 100 Tahun: Arkitek Kebangkitan Global Sukan Permotoran Malaysia". Asian Motorsport.

[79] "Dr Mahathir diberi penghormatan penerima anugerah pencapaian sepanjang hayat pada majlis anugerah SIC-MAM". Astro Awani. 2019-02-12.

[80] Wain 2010, halaman 105–109

[81] Stewart 2003, halaman 32

[82] Stewart 2003, halaman 64–86

[83] Stewart 2003, halaman 106–111

[84] Wain 2010, halaman 80

[85] Spillius, Alex (31 Oktober 2003). "Mahathir bows out with parting shot at the Jews". The Daily Telegraph. UK. Dicapai pada 5 Februari 2011.

[86] Reporters, F. M. T. (2025-07-10). "Two-time prime minister Dr M turns 100". Free Malaysia Today | FMT (dalam bahasa Inggeris).

[warcrimes-87] "Mahathir to launch war crimes tribunal". The Star (Associated Press). 31 Januari 2007. Dicapai pada 14 Januari 2008.

[88] "Creativity – the key to NEM's success". The Star Online. 14 Ogos 2010. Dicapai pada 4 September 2010.

[89] Uqbah Iqbal, Sejarah Pemikiran Pandang Ke Timur: Kepentingan Jepun Dalam Pembangunan Sosio-Ekonomi Malaysia (1906-1980), Bangi: UKM Press, 2017.

[90] see Mahathir Mohamad’s preface to Asia’s New Crisis, edited by Frank-Jürgen Richter, Pamela Mar (eds): John Wiley & Sons, Singapore, 2004, (see Amazon)

[outspoken_critic-91] "Commanding Heights: Dr. Mahathir bin Mohamad". PBS.org. Dicapai pada 1 Februari 2008.

[92] Butler, Steven (15 November 1998). "Turning the Tables in a Very Tawdry Trial". usnews.com. Dicapai pada 20 Mac 2009.

[93] Symonds, Peter. "What Anwar Ibrahim means by "reformasi" in Malaysia" Malaysia Today

[94] Shattered Summit: A high-handed speech by Al Gore started this year's APEC meeting on the wrong foot. It never recovered.

[95] "INVESTMENT IN MALAYSIA". Asia Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-09-29. Dicapai pada 10 Disember 2012.

[96] "INTERNATIONAL BUSINESS; Malaysia Extends Deadline in Singapore Exchange Dispute". New York Times. 1 Januari 2000. Dicapai pada 10 Disember 2012.

[97] "Malaysia's stockmarket; Daylight Robbery". The Economist. 10 Julai 1999. Dicapai pada 10 Disember 2012.

[98] ttp://infopedia.nl.sg/articles/SIP_1533_2009-06-23.html%7C"Singapore-Malaysia water agreements"

[99] ttp://www.straitstimes.com/sites/straitstimes.com/files/20150323/ST-Special-Edition-150323.pdf%7CPlans for a natural gas pipeline from Terengganu to Singapore.

[100] ttp://chedet.cc/?p=1620 ^{[sumber tak boleh dipercayai?]}

[101] ttp://www.scmp.com/news/asia/article/1756234/lee-kuan-yews-death-mahathir-mohamad-last-southeast-asias-old-guard

[102] ttp://www.straitstimes.com/asia/se-asia/lee-kuan-yew-was-pivotal-to-singapores-success-mahathir

[103] "Menginsafi, mengenang derita Bosnia dan Herzegovina 30 tahun dahulu". www.dagangnews.com. 2022-04-07.

[104] "Dr M nominated for Nobel Prize" Diarkibkan 2007-04-03 di Wayback Machine.

[105] Bowring, Philip (23 September 1998). "Twin Shocks Will Leave Their Mark on Malaysia". International Herald Tribune. Diarkibkan daripada yang asal pada 11 Jun 2008. Dicapai pada 14 Januari 2008.

[106] "Mahathir honoured as he steps down". The Age. Australia. 31 Oktober 2003. Dicapai pada 6 Februari 2011.

[107] Wain 2010, halaman 307

[108] Wain 2010, halaman 307–318

[109] Wain 2010, halaman 322

[110] Wain 2010, halaman 320

[111] Backman, Michael (10 Ogos 2005). "Family ties lubricate Malaysia wheels of power". The Age. Australia. Dicapai pada 12 Februari 2011.

[112] Wain 2010, halaman 321

[113] Wain 2010, halaman 323–325

[114] Wain 2010, halaman 325

[Wain_2010_326-115] Wain 2010, halaman 326

[116] Wain 2010, halaman 329–332

[117] Othman, Abdul Rahim Sabri & Jimadie Shah (2009-03-28). "Dr M nafi akan dilantik penasihat k'jaan". Malaysiakini.

[118] Porter, Barry (5 Oktober 2010). "Ex-Malaysian Prime Minister Mahathir Discharged From Australian Hospital". Bloomberg L.P. Dicapai pada 12 Februari 2011.

['Umno_masih_diterima_tapi_sokongan_berkurangan'-119] Bernama (2014-05-10). "'Umno masih diterima tapi sokongan berkurangan'". Malaysiakini.

[star-najib-120] Kaos Jr., Joseph (4 April 2015). "Dr M past his quiet stage, asks Najib to step down". The Star (Malaysia).

[121] "Dr M, BN men have every right to meet up, Nur Jazlan says". 14 Oktober 2015. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-07-01. Dicapai pada 14 Oktober 2015.

[122] ttp://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/dr-m-shows-up-at-bersih-4-rally

[123] "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-07-12. Dicapai pada 2017-06-08.

[124] ttp://www.straitstimes.com/asia/se-asia/mahathir-and-opposition-sign-declaration-to-oust-najib

[125] "Malaysia's Najib looks to ride out political crisis". 11 Ogos 2015. Dicapai pada 8 Disember 2015.

[126] "New bill gives Najib extensive powers". 5 Disember 2015. Dicapai pada 8 Disember 2015.

[127] "Mahathir Mohamad's return shows the sorry state of Malaysian politics". The Economist. 1 Julai 2017. Dicapai pada 2 Julai 2017.

[128] "Mahathir Mohamad: Ex-Malaysia PM, 92, to run for office". BBC. 8 January 2018. Dicapai pada 11 January 2018.

[129] Istiadat angkat sumpah Perdana Menteri Malaysia ke-7

[130] Taylor, Adam (9 January 2018). "How old is too old to be a world leader?". The Washington Post. Dicapai pada 12 January 2018.

[131] "PM larang Najib, Rosmah keluar negara". Berita Harian. 2018-05-12.

[132] "Laporan 1MDB bukan lagi rahsia, kata Dr Mahathir". BERITA Mediacorp. 2018-05-12.

[133] "Majalah Time senarai Tun M antara 100 individu paling berpengaruh di dunia". Berita Harian. 2019-04-18.

[134] "Time: Dr M antara 100 individu paling berpengaruh di dunia". Malaysiakini. 2019-04-18.

[135] "TERKINI! PM umum Menteri, Guan Eng Menteri Kewangan, Mat Sabu Pertahanan, Muhyiddin KDN". www.astroawani.com. 2018-05-12.

[136] "Guan Eng, Mat Sabu, Muhyiddin jadi menteri kanan". Malaysiakini. 2018-05-12.

[137] "Senarai Kabinet PH". Berita Harian. 2018-05-18.

[138] "Wan Azizah ketuai upacara angkat sumpah 13 menteri kabinet". Malaysiakini. 2018-05-21.

[139] "Dr Wan Azizah dahului 13 anggota Kabinet angkat sumpah jawatan". www.mstar.com.my. 2018-05-21.

[140] "Dr Mahathir pengerusikan mesyuarat kabinet pertama". www.astroawani.com. 2018-05-23.

[141] Nurulhuda (2018-05-23). "Tun Mahathir pengerusikan mesyuarat Kabinet pertama". Air Times News Network.

[142] "Gaji menteri dipotong 10 peratus serta merta". MalaysiaGazette. 2018-05-23.

[143] "Gaji menteri dipotong 10 peratus". Berita Harian. 2018-05-23.

[144] Mohamad, Azura Abas; Manirajan Ramsamy; Mohd Husni Mohd Noor dan Hazwan Faisal (2018-05-23). "SPAD, JASA antara agensi yang dibubar [METROTV]". Harian Metro (dalam bahasa Inggeris).

[145] Bernama (2018-06-26). "Istana: Kabinet penuh angkat sumpah 2 Julai". Malaysiakini.

[146] "Angkat sumpah menteri, timbalan menteri 2 Julai". Berita Harian. 2018-06-26.

[147] "13 Menteri dan 23 Timbalan Menteri angkat sumpah". Berita Harian. 2018-07-02.

[148] "Barisan Menteri Kabinet Malaysia 2018". www.astroawani.com. 2018-07-02.

[149] "Tiada rombakan Kabinet - PM". Berita Harian. 2018-10-18.

[150] "Dr Mahathir nafi rombakan Kabinet". www.themalaysianinsight.com. 2018-10-18.

[151] Asri, Muhammad Afiq Mohd (2018-12-31). "Sorotan 2018: Najib bekas PM pertama diheret ke mahkamah". Malaysiakini.

[152] "Najib, Rosmah dilarang ke luar negara". Malaysiakini. 2018-05-12.

[153] "Former Malaysia PM Najib Razak banned from leaving country". BBC News (dalam bahasa Inggeris). 2018-05-12.

[154] Leong, Trinna; Jamar, Ariffin; Soeriaatmadja, Wahyudi (2018-05-12). "Former Malaysia PM Najib and family barred from leaving country". The Straits Times (dalam bahasa Inggeris). ISSN 0585-3923.

[155] "PM larang Najib, Rosmah keluar negara". Berita Harian. 2018-05-12.

[156] Mutalib, Zanariah Abd (2018-05-21). "Kerajaan tubuh pasukan khas siasat kes 1MDB". Harian Metro.

[157] Amran, Siti Nur Mas Erah (2018-06-19). "'Najib suspek utama skandal 1MDB, tangkapan tak lama lagi'". Harian Metro.

[158] "Najib akan hadapi beberapa pertuduhan – Dr Mahathir". MalaysiaGazette. 2018-06-19.

[159] "Najib ditahan SPRM". Berita Harian. 2018-07-03.

[160] Bahaudin, Nurul Hidayah (2018-07-03). "Najib Razak ditahan". Harian Metro.

[161] "Najib berdepan 4 pertuduhan pecah amanah, salah guna kuasa". www.astroawani.com. 2018-07-04.

[162] "Najib dituduh kes pecah amanah, salah guna kuasa". www.themalaysianinsight.com. 2018-07-04.

[163] "Najib bekas PM pertama didakwa di mahkamah". risalah6.rssing.com. 2018-07-04.

[164] "DoJ akan pulangkan AS$4.5 bilion dana 1MDB - Dr Mahathir". Berita Harian. 2018-11-13.

[165] Singh, Sharanjit (2018-11-13). "DOJ pulangkan dana 1MDB, AS$4.5 bilion - PM". Harian Metro.

[166] "Dr Mahathir, Hsien Loong sanjung kerjasama dalam siasatan 1MDB". www.astroawani.com. 2019-04-09.

[167] Mahmud, Hairulazim (2019-05-03). "Bawa balik RM29 bilion wang 1MDB". Harian Metro.

[168] Roketkini (2018-05-18). "Kerajaan akan bebaskan media – Dr Mahathir". roketkini.com.

[169] "Wartawan Tanpa Sempadan: Kebebasan Media Malaysia Terima Nafas Baru". Benar News. 2019-04-18.

[170] "Bapa Altantuya jumpa Dr Mahathir berhubung kemungkinan siasatan semula". www.utusanborneo.com.my. 2018-06-21.

[171] "Dr M setuju kes Altantuya dibuka semula". Berita Harian. 2018-06-20.

[172] Fuad, Faris (2018-06-21). "Polis KL terima laporan bapa Altantuya". Berita Harian.

[173] BERNAMA (2019-04-18). "Manfaat 5G dalam tempoh 3 tahun akan datang: PM". Sinar Harian.

[174] "Malaysia sedia laksana teknologi 5G secara komersial suku ketiga - PM". Berita Harian. 2020-01-19.

[175] "Malaysia sedia laksana teknologi 5G secara komersial suku ketiga - PM". www.astroawani.com. 2020-01-19.

[176] "Dr Mahathir minta pinjam Yen daripada Jepun". Malaysiakini. 2018-06-12.

[177] "Malaysia minta pinjaman daripada Jepun". Berita Harian. 2018-06-12.

[178] "Sepakat tangkis kempen negatif Eropah terhadap minyak sawit". Berita Harian. 2018-06-29.

[179] "Dr Mahathir tiba di Brunei Darusalam". Berita Harian. 2018-09-02.

[180] "Dr Mahathir tiba di Brunei untuk lawatan rasmi 2 hari". www.themalaysianinsight.com. 2018-09-02.

[181] "Tun Mahathir tiba di Brunei, bakal menghadap Sultan Hassanal Bolkiah". www.astroawani.com. 2018-09-02.

[182] "Dr Mahathir tiba di Bangkok untuk lawatan rasmi". Berita Harian. 2018-10-24.

[183] Nurulhuda (2018-10-25). "Malaysia ikrar bantu tamatkan konflik selatan Thailand". Air Times News Network.

[184] Bernama (2018-11-06). "Dr M terima anugerah tertinggi dari maharaja Jepun". Malaysiakini.

[185] "Tun M terima anugerah tertinggi Jepun". Harian Metro. 2018-11-06.

[186] "PM hadir Sidang Kemuncak ASEAN Ke-33". Berita Harian. 2018-11-12.

[187] Harapan tinggi buat Malaysia di persidangan ASEAN Ke-33

[188] "Dr Mahathir tiba di PNG bagi hadiri mesyuarat APEC". Berita Harian. 2018-11-16.

[189] Jonathan Loh (12 June 2018). "Malaysia PM Mahathir says the world can learn from Kim Jong Un's 'new attitude' and decision to meet Trump". Business Insider. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-11-16. Dicapai pada 15 June 2018.

[190] "Malaysia, Japan hope for successful US - North Korea summit". Bernama. New Straits Times. 12 June 2018. Dicapai pada 15 June 2018.

[191] Praveen Menon; Darren Schuettler (12 June 2018). "Malaysia to reopen embassy in North Korea: Mahathir". Reuters. Dicapai pada 15 June 2018.

[192] "PetroSaudi bertemu dengan Dr M". Malaysiakini. Dicapai pada 21 Mei 2018.

[193] "1MDB pose fresh ancaman kepada Najib". Malaysiakini. Dicapai pada 18 Mei 2018.

[194] Kabinet bincang HSR esok.

[195] "Prime Minister Tun Dr. Mahathir Mohamad turns 93: Happy Birthday, Sir". Din Merican. 10 Julai 2018. Dicapai pada 14 Julai 2018.

[196] "Thank you for the birthday greetings: Dr M". New Straits Times. 10 Julai 2018. Dicapai pada 14 Julai 2018.

[197] "Malaysia's Mahathir submits resignation, 'quits' his party". Al Jazeera. 24 February 2020. Dicapai pada 24 February 2020.

[198] Teoh, Shannon (24 February 2020). "Mahathir resigns as Malaysian Prime Minister, PH loses majority after MPs leave". The Straits Times. Dicapai pada 24 February 2020.

[199] Regan, Helen (24 February 2020). "Malaysia's Prime Minister Mahathir Mohamad resigns". CNN. Dicapai pada 24 February 2020.

[Sembang_Santai_Bersama_Tun_M-200] "Sembang Santai Bersama Tun M". Smart Investor Malaysia. 2022-08-02.

[201] "Perdana Menteri jalani pembedahan pintasan jantung", Berita Harian, 24 Januari 1989.

[202] "Prime Minister Mahathir undergo artery bypass", New Straits Times, 24 Januari 1989.

[203] Dr. Mahathir masuk semula ke ICU, Utusan Online.

[204] Former Malaysian PM Mahathir hospitalised for chest infection Channel NewsAsia (10 Februari 2018). Diperoleh pada 11 Februari 2018.

[205] "Dr Mahathir dimasukkan ke IJN". Berita Harian. 2021-12-16.

[206] "Dr Mahathir masuk IJN hari ini". Berita Harian. 2022-01-07.

[207] HUSAIN, NURUL HUDA (2022-01-07). "Tun Mahathir dimasukkan ke IJN". Sinar Harian.

[208] "Dr Mahathir keluar IJN". Berita Harian. 2022-01-13.

[209] "Tun Mahathir dibenar keluar IJN". www.astroawani.com. 2022-01-13.

[210] "Dr Mahathir dirawat di Unit Rawatan Koronari IJN". Berita Harian. 2022-01-22.

[211] YUSOF, MUHD AFIQ AL-HAFIZ MAT (2022-01-22). "Tun Mahathir dirawat di CCU, IJN". Kosmo Digital.

[212] "Ismail Sabri hadir melawat Tun Mahathir". Berita Harian. 2022-01-22.

[213] YUNUS, MUHAMMAD YUSAINY MOHAMAD (2022-01-22). "PM selesai melawat Tun M di IJN". Sinar Harian.

[214] ADNAN, AHMAD FADHLULLAH (2022-01-22). "PM melawat Dr. Mahathir di IJN". Utusan Malaysia.

[215] "Harap keluarga Dr Mahathir tabah - PM". Berita Harian. 2022-01-22.

[216] "Dr M dibenarkan keluar dari IJN". Malaysiakini. 2022-02-05.

[217] "Dr Mahathir dibenar keluar IJN hari ini". Sinar Harian. 2022-02-05.

[218] HUSAIN, NURUL HUDA (2022-08-31). "Dr Mahathir positif Covid-19". Sinar Harian.

[219] "Dr Mahathir positif COVID-19, dirawat di IJN". www.astroawani.com. 2022-08-31.

[220] "Tun M positif COVID-19, dirawat di IJN". Berita Harian. 2022-08-31.

[221] "COVID-19: Dr Mahathir dibenar keluar IJN". www.astroawani.com. 2022-09-04.

[222] "Dr M dibenarkan keluar dari IJN". Malaysiakini. 2022-09-04.

[223] KOSMO! (2023-08-03). "Tun Mahathir dirawat di IJN kerana jangkitan". Kosmo Digital.

[224] SANUSI, RAIHAM MOHD (2023-08-03). "Tun M dirawat di IJN kerana alami jangkitan". Sinar Harian.

[225] "Selepas 4 hari, Tun M dibenarkan keluar IJN". Harian Metro. 2023-08-04.

[226] KADIR, FARHANA ABD (2023-08-04). "Tun M dibenarkan keluar IJN". Sinar Harian.

[227] "Dr Mahathir terima rawatan di IJN akibat jangkitan". www.astroawani.com. 2024-02-13.

[228] BERNAMA (2024-02-13). "Tun M dimasukkan ke IJN kerana jangkitan". Harian Metro.

[229] "Dr M dibenar keluar IJN selepas 53 hari". Malaysiakini. 2024-03-18.

[230] Osman, Muhammad Azizul (2024-03-18). "Dr Mahathir dibenarkan keluar IJN". MalaysiaGazette.

[hindustan-231] Chaudhuri, Pramitpal (17–18 November 2006). "Visionary, who nurtured an Asian 'tiger'". Hindustan Times. Leadership Summit (ucapan). India. Diarkibkan daripada yang asal pada 2008-03-06. Dicapai pada 15 Januari 2008.

[232] ttp://dr-chedet.blogspot.com/, Blog lama.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[N 1]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]

Kawalan kewibawaan
Umum	ISNI 1 VIAF 1 WorldCat (melalui VIAF)
Perpustakaan negara	Norway Perancis (data) Jerman Israel Amerika Syarikat Jepun Republik Czech Australia Korea Belanda Poland
Kamus biografi	Jerman
Pangkalan data saintifik	CiNii (Jepun)
Lain-lain	Aplikasi Berfaset Terminologi Subjek MusicBrainz (artis) RERO (Switzerland) The RERO id A009198231 is not valid. SUDOC (Perancis) 1 Trove (Australia) 1