Contoh pemakaian songkok dalam kalangan negarawan rantau Nusantara
Songkok (Jawi: سوڠكوق) ialah sejenis penutup kepala tradisional lelaki yang sinonim dengan masyarakat Melayu dan Islam di Asia Tenggara. Ia diperbuat daripada kain baldu atau kapas keras, berbentuk silinder rendah tanpa lingkaran di tepi, dan biasanya berwarna hitam. Songkok melambangkan kesopanan, keimanan dan identiti Melayu-Islam yang mendalam dalam konteks budaya dan agama.
Dalam tradisi Islam, pemakaian songkok menandakan sifat tawaduk (rendah diri), kesopanan dan rasa hormat terhadap Allah. Ia sering dipakai ketika solat, solat Jumaat, kenduri keagamaan, perayaan Aidilfitri dan Aidiladha, serta majlis keagamaan lain. Walaupun pemakaiannya tidak diwajibkan, ia dianggap sebagai sunnah atau amalan yang digalakkan dalam kalangan lelaki Muslim Melayu. Songkok berfungsi sebagai simbol iman dan ta'dzim (penghormatan) kepada Tuhan serta lambang kesediaan individu untuk berkhidmat kepada agama dan masyarakat.[1]
Asal usul songkok dipercayai berkait rapat dengan perkembangan awal Islam di Kepulauan Melayu. Ia mungkin berevolusi daripada fez atau tarboosh Turki, serta topi India yang dibawa oleh pedagang dan ulama Islam dari Gujarat, Hadhramaut dan Aceh antara abad ke-13 hingga ke-16.[2] Reka bentuknya kemudian diolah oleh tukang tempatan supaya sesuai dengan iklim tropika.
Perkataan songkok pertama kali direkodkan dalam teks Melayu abad ke-19 dan menjadi sebahagian daripada pakaian rasmi lelaki di Tanah Melayu, Sumatera dan Borneo. Di Indonesia, ia dikenali sebagai peci dan popular melalui tokoh nasionalis seperti Sukarno yang menjadikannya simbol nasionalisme Islamik dan anti-kolonialisme.[3]
Pada zaman Tanah Melayu British, songkok menjadi sebahagian daripada pakaian rasmi penjawat awam, guru dan anggota tentera Melayu. Ia memperkukuh imej Melayu Islam sebagai kelompok berdaulat dan berdisiplin dalam struktur sosial kolonial.[4] Selepas Kemerdekaan Tanah Melayu pada tahun 1957, songkok diangkat sebagai lambang rasmi negara dan sering dipakai dalam:
