Hanfu - Wikipedia Bahasa Melayu, ensiklopedia bebas

Hanfu

Seorang wanita memakai Aoqun, gaya popular semasa dinasti Ming dan Qing

Sebahagian lukisan The Night Revels of Han Xizai, abad ke-10 M.

Pemuzik istana memakai Qixiong Ruqun; ukiran batu hiasan, Lima Dinasti.

Maharaja Wanli dalam pakaian Mianfu, lewat abad ke-16

Hanfu (Cina ringkas: 汉服; Cina tradisional: 漢服; pinyin: Hànfú, lit. "Pakaian Han") juga dikenali sebagai Hanzhuang (Cina ringkas: 汉装; Cina tradisional: 漢裝; pinyin: Hànzhuāng) ialah pakaian tradisional yang dikenakan oleh orang Han China sejak milenium ke-2 SM. Terdapat beberapa gaya utama hanfu, seperti ruqun (baju atas dengan kain luar panjang), aoqun (baju atas dengan kain dalam panjang), beizi, shenyi, dan shanku (baju atas dengan seluar ku).^[1]

Secara tradisional, hanfu terdiri daripada jubah paofu, atau jaket ru sebagai pakaian bahagian atas dengan kain qun sebagai pakaian bawah. Selain pakaian, hanfu juga merangkumi pelbagai aksesori seperti penutup kepala, kasut tradisional, tali pinggang, perhiasan, yupei dan kipas tangan.

Kini, hanfu semakin dikenali sebagai pakaian tradisional etnik Han dan mengalami kebangkitan semula sebagai fesyen, khususnya dalam kalangan belia Han di China dan diaspora Cina di luar negara.^[1]^[2]^[3]

Selepas Dinasti Han, hanfu berkembang menjadi pelbagai gaya menggunakan fabrik dan teknik tekstil yang semakin kompleks, khususnya dengan kemajuan dalam serikultur. Hanfu turut mempengaruhi pakaian tradisional budaya jiran termasuk:

Hanbok (Korea),
Kimono / wafuku (Jepun),
Ryusou (Kepulauan Ryukyu),
dan Áo giao lĩnh (Vietnam).

Elemen reka bentuk hanfu juga mempengaruhi fesyen Barat, terutamanya melalui gaya Chinoiserie yang mendapat tempat di Eropah dan Amerika sejak abad ke-17.^[4]

Sejarah

Hanfu merangkumi semua klasifikasi pakaian tradisional masyarakat Han China dengan sejarah yang direkodkan selama lebih tiga milenia.^[5]^[6] Setiap dinasti berikutnya menghasilkan kod pakaian tersendiri yang mencerminkan persekitaran sosio-budaya ketika itu.^[7]^[8]

Pakaian yang diperbuat daripada sutera pada mulanya digunakan untuk tujuan hiasan dan upacara. Namun, penanaman sutera membawa kepada perkembangan teknik tenunan, dan menjelang zaman Dinasti Han, fabrik seperti brokad, damask, satin, dan gauze telah pun wujud.^[9]

Ukiran makam Dinasti Han yang menggambarkan Maharaja Kuning, yang dikatakan hidup pada milenium ke-3 SM.

Sejak awal sejarahnya, hanfu (terutamanya dalam kalangan bangsawan) tidak dapat dipisahkan daripada sutera dan seni serikultur, yang kononnya ditemui oleh permaisuri Leizu, isteri kepada Maharaja Kuning. Leizu juga dihormati sebagai Dewi serikultur.^[10]^[11] Terdapat juga pepatah dalam Kitab Perubahan (Book of Changes) yang menyatakan:

"Huang Di, Yao, dan Shun (hanya) memakai pakaian atas dan bawah mereka [衣裳; yī cháng] sebagai teladan kepada rakyat, dan ketenteraman dicapai di bawah langit."

Hanfu telah berubah dan berkembang mengikut fesyen semasa sejak era awalnya pada zaman Dinasti Shang. Reka bentuk awalnya lebih ringkas dan bersifat uniseks. Kemudian, pakaian menjadi lebih berlapis, dengan lelaki biasanya memakai seluar dan wanita memakai skirt. Pakaian wanita selalunya menyerlahkan bentuk badan melalui lilitan lapel dan ikatan tali di pinggang.

Sejak zaman kuno, pakaian atas ru dalam hanfu biasanya dililit di bahagian hadapan dalam gaya yang dikenali sebagai jiaoling youren lapel kiri menutupi sebelah kanan dan menjulur ke pinggang kanan pemakai. Pada mulanya, gaya ini timbul kerana kebiasaan pemakai tangan kanan yang melilit sebelah kanan dahulu. Lama-kelamaan, masyarakat Zhongyuan (Dataran Tengah China) menganggap pengguna tangan kiri sebagai tidak normal, biadab, dan malang. Gaya youren ini mengikuti falsafah yin dan yang, di mana lapel kiri (yang melambangkan yang atau kehidupan) menindih sebelah kanan (yin atau kematian). Oleh itu, gaya youren melambangkan pakaian orang hidup, manakala gaya sebaliknya, zuoren, dianggap pakaian pengebumian dan pantang larang.^[8] Gaya zuoren juga digunakan oleh beberapa etnik minoriti di China.^[12]^[13]

Banyak faktor mempengaruhi evolusi fesyen China purba: kepercayaan, agama, peperangan, dan citarasa maharaja.^[14] Selepas Dinasti Qin, warna dalam undang-undang pakaian orang Han melambangkan falsafah seperti Lima Unsur Taoisme dan teori yin-yang; setiap dinasti mempunyai warna kegemaran tersendiri.^[15]

Beberapa elemen hanfu juga dipengaruhi oleh budaya jiran, terutamanya kaum nomad di utara dan budaya Asia Tengah melalui Jalan Sutera.^[16]^[17]^[18]

Dinasti Shang, Milenium ke-2 SM

Di China, struktur sistematik pakaian mula dibangunkan semasa Dinasti Shang, di mana warna, reka bentuk, dan peraturan penggunaannya dilaksanakan mengikut strata sosial.^[19] Hanya warna primer (iaitu merah, biru, dan kuning) serta hijau digunakan ketika itu kerana keterbatasan teknologi pada zaman tersebut.^[20]

Asas kepada hanfu mula berkembang dalam era ini; gabungan pakaian atas dan bawah, yang dikenali sebagai yichang, biasanya dipadankan dengan bixi.^[21]^[22]^[20] Gaya pakaian atas jiaoling youren yi juga mula diperkenalkan dalam tempoh ini.^[23]

Ketika musim sejuk, jaket tebal dipakai.^[20] Pakaian seperti ku atau jingyi, iaitu seluar separas lutut yang diikat pada betis tetapi membiarkan paha terbuka dipakai di bawah chang (skirt).^[24] Gaya pakaian ini bersifat uniseks pada masa itu.^[20]

Hanya golongan kaya memakai sutera, manakala rakyat biasa masih memakai baju longgar dan ku yang diperbuat daripada rami atau hemp.^[20] Contoh pakaian dari Dinasti Shang dapat dilihat pada patung jed berbentuk manusia yang ditemui dari Makam Fu Hao di Anyang, yang menggambarkan seorang individu memakai yi berlengan sempit yang panjang dengan jalur lebar di pinggang serta skirt di bahagian bawah.^[25]^[26]^[27] Pakaian yichang ini tampaknya direka khas untuk golongan bangsawan.^[25]

Dinasti Zhou, 1046 – 256 SM

Lukisan sutera dari Zhou Timur menampilkan lelaki memakai shenyi dan guan dengan naga.

Wanita memakai shenyi (pandangan sisi), dari lukisan sutera yang menampilkan corak naga dan burung phoenix

Selepas Dinasti Shang, Dinasti Zhou Barat telah menetapkan sistem etiket dan ritual baharu dalam pemakaian pakaian, dengan memberikan makna politik, budaya, dan upacara kepada pakaian. Ini mengaitkan fesyen dengan budaya dan adat rakyatnya, yang menjadi asas kepada ortodoksi Li (禮) dalam Konfusianisme dan mempengaruhi budaya Sinosfera selama 2000 tahun. Merujuk kepada hal ini, karya Ruist seperti karya Kong Yingda “Maksud Sebenar Annals Musim Semi dan Musim Luruh - Zuo zhuan” mencadangkan bahawa istilah Huaxia (華夏) merujuk kepada kedua-dua adat istiadat dan pakaian yang dipakai oleh orang-orang di negeri tengah.^[28]

Prinsip utamanya ialah pemakaian sistematik gaya pakaian yang dikenali sebagai Shangyi Xiachang (上衣下裳; "baju atas, kain bawah", iaitu pemisahan pakaian atas dan bawah).^[29] Walaupun gaya ini akhirnya berkembang kepada bentuk seperti shenyi, sistem Shangyi Xiachang masih digunakan untuk pakaian rasmi seperti mianfu dan chaofu.^[30]

Masyarakat menjadi sangat berhierarki, di mana pakaian mencerminkan status. Jenis upacara yang dihadiri juga mempengaruhi gaya pakaian. Ini menjadi asas kepada sistem pakaian kompleks dinasti-dinasti berikutnya.^[12]

Kepentingan juga diberikan kepada item seperti guan dan mianfu, seperti yang direkodkan dalam Rites of Zhou dan Book of Rites.^[31] Guan digunakan untuk membezakan status sosial; hanya lelaki yang telah menjalani upacara kedewasaan Guan Li dibenarkan memakainya.^[22]

Faktor lain yang menentukan status termasuk bahan kain, saiz, warna, corak, panjang kain, lebar lengan dan perhiasan. Terdapat peraturan ketat untuk pakaian maharaja, bangsawan, pegawai, tentera, pengantin, dan orang berkabung.^[32]^{(pp255–261)}

Mianfu ialah pakaian formal tertinggi, dipakai untuk upacara penyembahan dan peringatan; ia mempunyai struktur kompleks dan hiasan simbolik; terdapat enam darjat berbeza berdasarkan status pemakai.^[22]

Maharaja juga memakai pienfu semasa urusan rasmi, dan xuanduan semasa di luar istana.^[32]^{(pp255–261)} Pakaian ini terdiri daripada empat komponen: kain dalam, jubah tengah, bixi dan tali pinggang dadai (大带).^[22]

Pada masa ini, hanfu harian menjadi sedikit lebih longgar namun masih mengekalkan bentuk asas dari Dinasti Shang seperti yichang.^[33] Lengan sempit dan lebar digunakan serentak. Bahagian atas diikat dengan tali di pinggang dan kadangkala dihias dengan batu jed.^[12]^[34]

Panjang skirt dan ku bervariasi dari lutut ke lantai. Golongan biasa termasuk kumpulan etnik minoriti di barat daya China memakai pakaian berasaskan rami.^[9]

Dinasti Zhou juga memperkenalkan pemakaian cucuk sanggul ji bagi wanita melalui upacara dewasa dipanggil Ji Li; pemakaiannya menandakan pertunangan.^[35] Lelaki juga boleh memakai ji, biasanya bersama guan untuk menyokong penutup kepala.^[36]

Zaman Musim Bunga dan Luruh, Zaman Negara-Negara Berperang

Semasa Zaman Musim Bunga dan Luruh serta Zaman Negara-Negara Berperang, pelbagai aliran pemikiran muncul di China, termasuk Konfusianisme; dan ini secara semula jadi mempengaruhi perkembangan pakaian.^[34] Selain itu, akibat perang yang berterusan, banyak etiket dan sistem berpakaian dari dinasti Zhou semakin ditinggalkan.^[37] Kod pakaian rasmi Dinasti Zhou Timur mula merosot pada pertengahan zaman Negara-Negara Berperang.^[25] Kemudian, banyak negeri mula meninggalkan sistem Zhou; pakaian mula berbeza antara tujuh negeri utama (Chu, Han, Qin, Wei, Yan, Qi, dan Zhao).^[19]^[32]^{(pp255–261)}

Pada tahun 307 SM, Raja Wuling dari Zhao memulakan pembaharuan pakaian tentera, yang dikenali sebagai Hufuqishe. Pembaharuan ini mengarahkan semua tentera Zhao memakai pakaian gaya Hufu yang diinspirasikan daripada orang Donghu, Linhu dan Loufan untuk meningkatkan keupayaan pertempuran.^[22]^[32]^(p257) Dengan itu, seluar hedangku yang lebih longgar juga diperkenalkan.^[22]^[24]

Ruqun

Pahlawan memakai quju youren shanqun, Makam Marquis Yi dari Zeng, abad ke-6 SM

Shaman memakai jiaoling youren ruqun, budaya Chu, abad ke-4–3 SM

Berdasarkan artifak arkeologi dari Dinasti Zhou Timur, lelaki biasa dan petani memakai baju panjang youren yi berlengan sempit, diikat di pinggang dengan tali sutera kecil dipanggil sitao (丝套).^[25]^[33] Baju ini juga dipakai bersama ku dalam gaya yang dikenali sebagai shanku dan biasanya dibuat daripada kain biasa, bukan sutera.^[25] Gaya shanku juga mempengaruhi pakaian Hufu.^[25]

Golongan bangsawan tidak memakai gaya ini; sebaliknya, mereka memakai paofu berlengan lebar yang diikat di pinggang seperti yang dilihat pada patung kayu dari makam era perang di Xingyang.^[25]^[33] Penutupan gaya youren juga hadir dalam bentuk seperti jiaoling youren dan quju youren.^[25]

Kain skirt juga dipakai semasa era ini, sama ada sebagai shanqun (baju atas menutupi skirt) atau ruqun (skirt menutupi baju atas).^[38] Contoh arkeologi termasuk patung gangsa yang memakai shanqun dari Makam Marquis Yi dari Zeng dan skirt kuning gelap dari makam di Jiangling, Wilayah Hubei.^[39]^[40]

Shenyi

Pengiring memakai qujupao shenyi, pakaian tipikal zaman itu

Lelaki dan wanita memakai shenyi, Makam Jingmen, Negeri Chu

Penyangga pelita minyak gangsa berbentuk lelaki dalam pakaian shenyi

Semasa Zaman Negara-Negara Berperang, pakaian shenyi turut berkembang.^[41]^(pp9–14) Satu variasi dikenali sebagai qujupao, iaitu gaya balutan spiral dengan lengan lebar, didapati pada patung-patung makam dari era tersebut.^[42]^(p24)

Pakaian shenyi juga dipakai oleh bangsawan negeri Chu menurut artifak yang digali. Kegunaan meluas pakaian ini mungkin dipengaruhi oleh Konfusianisme.^[12] Gaya shenyi kekal menjadi bentuk dominan dalam pakaian Han dari Dinasti Zhou ke Dinasti Qin dan seterusnya ke Dinasti Han.^[43]^[32]^{(pp255–261)}

Dinasti Qin

Walaupun Dinasti Qin hanya bertahan singkat, ia menetapkan sistem-sistem penting yang memberi kesan mendalam kepada generasi seterusnya. Selepas penyatuan tujuh negeri, Maharaja Qin Shihuang mengarahkan seluruh rakyat, tanpa mengira jarak atau kelas, untuk mematuhi satu siri peraturan dalam semua aspek budaya, termasuk pakaian.^[32] Maka, gaya pakaian di zaman Qin adalah seragam.^[44]

Dinasti Qin mengamalkan sistem pakaian berwarna, di mana pegawai berpangkat tinggi (daripada pangkat ketiga ke atas) memakai shenyi berwarna hijau, manakala rakyat biasa memakai shenyi berwarna putih biasa.^[45]^:{{{1}}}^[22] Masyarakat Han memakai shenyi sebagai pakaian rasmi bersama guan dan kasut.^[22]^:{{{1}}}

Dinasti Qin juga memansuhkan sistem pangkat pakaian mianfu dari dinasti Zhou, dan menggantikannya dengan satu jenis shenyi hitam seragam dikenali sebagai junxuan (袀玄).^{[後漢書 1]} Bagi Maharaja, mereka memakai tongtianguan dan bukan lagi mianguan.^[46]^[47] Para pegawai juga mengikut gaya yang sama dengan memakai jubah hitam seragam.^[42]^:{{{1}}}^[45]^:{{{1}}}

Di istana, para pegawai memakai topi, jubah longgar dengan pisau kecil tergantung di pinggang, memegang hu, dan menyelit berus dakwat di antara kepala dan telinga.^[42]^:{{{1}}}^[45]^:{{{1}}} Gaya jubah berlengan besar dengan tali di pergelangan juga menjadi semakin popular dalam kalangan lelaki.^[42]^:{{{1}}}^[45]^:{{{1}}}

Pemanah Tentera Terracotta sedang melutut, memakai baju, jaket berperisai, skirt pendek dan seluar serta kasut bermulut cetek, Dinasti Qin

Askar Tentera Terracotta berpakaian berwarna memakai shangru di bawah daru mereka bersama seluar ku, Dinasti Qin

Dalam kehidupan harian, lelaki memakai ruku manakala wanita memakai ruqun.^[22]^:{{{1}}} Peniaga, walau sekaya mana sekalipun, tidak dibenarkan memakai pakaian daripada sutera.^[48]

Rakyat biasa dan buruh memakai jiaolingpao berlengan sempit, bersama seluar ku dan skirt; rambut mereka dikepang atau memakai topi kecil dan kain kepala.^[42]^:{{{1}}}^[45]^:{{{1}}}^[39]

Penghasilan pelbagai jenis qun (裙; dipanggil xie (衺) pada zaman Qin), shangru (上襦; jaket atas), daru (大襦; pakaian luar), dan seluar ku dicatatkan dalam sebatang slip buluh dari Dinasti Qin bernama Zhiyi (制衣, "Membuat pakaian").^[39]^[40]

Tentera Terracotta juga menunjukkan perbezaan pakaian antara askar biasa dan pegawai; golongan elit memakai jubah panjang manakala rakyat biasa memakai jaket pendek. Penutup kepala juga berbeza dari kain kepala biasa ke topi rasmi.^[49] Penunggang kuda pula digambarkan memakai jaket panjang hingga ke pinggul dan seluar tebal berlapik.^[49]

Dinasti Han

Menjelang zaman Dinasti Han, pakaian shenyi kekal popular dan berkembang kepada dua jenis: qujupao dan zhijupao.^[41]^:{{{1}}} Potongan jubah adalah serupa untuk kedua-dua jantina – balutan depan, diikat tali pinggang atau selempang, dengan lengan lebar dirapat ke pergelangan; namun dari segi kain, warna dan hiasan ia berbeza mengikut jantina.^[50] Pada akhir Dinasti Han Timur, pemakaian shenyi menjadi sangat terbatas.^[51]

Gambar bertali qujupao dari Dinasti Han
Gambar dari Dinasti Han Barat memakai shenyi
Gambar kayu lelaki memakai changguan dan shenyi
Kain sutera Mawangdui, abad ke‑2 SM
Kain sutera bermotif bunga; Mawangdui
Fresko suami isteri Dinasti Han Timur
Fresko dua lelaki dari makam Dinasti Han Barat di Xi'an
Lukisan dinding lelaki memakai wuguan dalam makam Dinasti Han Barat
Lukisan dinding lelaki mengenakan topi jinze di Muzium Provinsi Sichuan
Salinan ukiran ilmuwan Konfusian

Pada permulaan Dinasti Han, tiada sekatan ketat terhadap pakaian rakyat.^[19] Semasa Han Barat, titah maharaja mengenai pakaian tidak diwajibkan atau dikuatkuasakan secara tegas.^[19] Pakaian berbeza mengikut musim: biru/hijau (musim bunga), merah (musim panas), kuning (musim luruh) dan hitam (musim sejuk).^[19]^[52]^[41]

Pada tahun 59 Masihi, semasa pemerintahan Maharaja Ming dari Dinasti Han Timur, kod pakaian formal disusun semula termasuk pemulihan sistem mianfu bagi upacara, menggantikan pakaian junxuan dari zaman Qin.^[32]^:{{{1}}}^{[後漢書 2]} Maharaja memakai pakaian atas hitam dan bawah kuning oren.^[32]^:{{{1}}} Kod ini berdasarkan coretan dalam Shangshu – Yiji, yang mendokumentasi 12 ornamen rasmi untuk membezakan pangkat.^[53]^[54] Peraturan juga menetapkan aksesori untuk maharaja, menteri, pangeran dan pegawai rasmi.^[32]^:{{{1}}}^[53]

Wanita Han pula kebanyakannya memakai ruqun pelbagai warna.^[19] Kombinasi pakaian atas dan bawah wanita menjadi model warisan etnik Han.^[41] Semasa Qin dan Han, fustaniawan dibuat daripada empat helaian kain dan sering dipakai dengan ikat pinggang.^[34]^:{{{1}}}

Pasangan dimaantap bersama semasa jamuan, Han Timur
Lukisan dinding dari makam Dahuting, Han Timur
Gambar wanita memegang cermin; Han Timur
Penari wanita Dinasti Han Timur
Fustaniawan sutera tipis dari Han Barat; Mawangdui

Golongan lelaki – petani, pekerja, pedagang dan ilmuwan – berpakaian serupa: jaket pendek, apron, dan dubikun atau legging.^[24]^[51]^[50] Pakaian kerja pendek disebut varian zhijupao dan dipadankan dengan seluar.^[34]^[50] Seluar jingyi kekal digunakan; muncul juga dakouku dan dashao, berevolusi dari seluar longgar hedangku dari zaman Zhao.^[24] Lelaki Han memakai guan atau selendang kepala (jinze).^[45]^:{{{1}}}

Topi guan menandakan status tertinggi dan dibahagikan kepada jenis seperti tongtianguan (maharaja), yuanyouguan (duke), jinxianguan (pegawai sivil), dan wuguan (pegawai tentera).^[22] Selendang dan jinze dipakai oleh orang awam dan tentera.^{[後漢書 3]}^{[後漢書 4]} Lelaki dan wanita juga memakai jubah panjang berterali (paofu).^[41]^:{{{1}}}

Buddhisme diperkenalkan pada penghujung Dinasti Han; ini membuka jalan kepada pakaian sami Buddha.^[14]^[49] Legasi pakaian Han membentuk asas bagi pakaian zaman berikutnya.^[34]

Penari lelaki memakai jiaolingpao hitam dan seluar merah
Carta Daoyin dari makam Mawangdui
Gambar pahlawan Han Barat
Gambar lelaki memakai wubian, Muzium Shanghai
Gambar terrakota askar
Lukisan jamuan di makam Dahuting
Pegawai tentera memakai wuguan; Han Timur
Ilmuwan memakai topi jinxianguan
Gambar memakai jieze
Lelaki memakai jieze

Perhiasan seperti cincin, subang, gelang tangan, rantai leher serta hairpin dan zanzi menjadi popular.^[55]^:{{{1}}} Zanzi dihiasi lebih mewah dan munculnya aksesori wanita seperti buyao, zanzi berantai yang bergoyang unik pada zaman Han.^[55]^:{{{1}}}^{[後漢書 5]}

Tiga Kerajaan dan Dinasti Jin

Pakaian paofu yang dipakai dalam dinasti Han terus berkembang. Dalam tempoh 220–589 Masihi, jubah ini menjadi lebih longgar, dan tali pinggang lebar digunakan untuk mengemaskan lilitan badan. Lengan jubah menjadi "terbuka lebar" berbanding sebelumnya yang mengecil di pergelangan tangan; gaya ini dikenali sebagai bao yi bo dai, lazimnya dipadankan dengan baju dalam dan seluar.^[41]^[18]^:{{{1}}}^[50] Dalam sesetengah kes, bahagian atas jubah dibiarkan longgar dan terbuka tanpa baju dalam; gaya ini boleh dilihat dalam lukisan Seven Sages of the Bamboo Grove.^[18]^:{{{1}}} Gaya ini berasal dari utara China dan dipengaruhi oleh penyebaran Taoisme.^[18]^:{{{1}}}^[34]

Dalam Dinasti Jin, walaupun banyak pakaian Han dikekalkan, para cendekiawan dan penganut Neo-Taoisme menolak pakaian istana tradisional dan etika Konfusian; ini terserlah dalam cara pemakaian mereka.^[56] Gaya paofu lelaki berubah menjadi lebih ringkas dan kasual, manakala pakaian wanita menjadi lebih kompleks.^[41]

Semasa Zaman Tiga Kerajaan dan Dinasti Jin, terutamanya Jin Timur (317–420 M), wanita bangsawan mengamalkan gaya hidup bebas selepas kejatuhan etika Dinasti Han Timur. Ini mempengaruhi perkembangan fesyen wanita.^[41] Pakaian biasa wanita ialah guiyi – paofu berlengan lebar dihiasi xian (髾; reben sutera panjang) dan shao (襳; kain segi tiga bersulam) pada kelim bawah yang menggantung seperti panji dan mencipta kesan berlapis.^[57]^[41]

Jubah ini terus dipakai dalam zaman Dinasti Utara dan Selatan oleh lelaki dan wanita; contohnya dalam skrin berlakur dari makam Sima Jinlong, ca. 483 M. Gubahan kecil seperti garisan pinggang lebih tinggi dan lengan berjuntai dramatik diperkenalkan.^[50]

Sebuah lukisan mural yang menunjukkan lelaki dan wanita memakai jubah longgar, dari Liang Utara di Makam Dingjiazha No. 5 semasa zaman Enam Belas Kerajaan
Tujuh Orang Bijaksana di Hutan Buluh memakai bao yi bo dai, daripada gosokan batu bata makam beracuan dari zaman Jin Timur
Adipati Yi dari Wey (衞懿公) memakai paofu, daripada lukisan Wanita Bijaksana dan Berbudi (列女仁智圖) oleh Dinasti Jin karya Gu Kaizhi
Seorang lelaki memakai paofu.
Pandangan belakang seorang lelaki memakai paofu dengan seluar di bawah jubahnya
Seorang lelaki memakai paofu dan seorang wanita memakai guiyi; lukisan lakuer, Makam Sima Jinlong, Wei Utara, sekitar tahun 484 Masihi
Wanita istana memakai ruqun dan guiyi, daripada Gulungan Nasihat kepada Wanita Istana (女史箴图) oleh Gu Kaizhi, sekitar tahun 380
Fresko Dunhuang yang menunjukkan seorang wanita memakai guiyi
Raja Wu dari Chu memakai paofu dan tongtianguan, daripada lukisan Wanita Bijaksana dan Berbudi (列女仁智圖) oleh Dinasti Jin karya Gu Kaizhi
Dang (珰) bermotifkan pepatung emas, digunakan untuk menghias penutup kepala rasmi seperti longguan / wuguan dan tongtianguan.^[58]
Perhiasan plak dang (珰) bermotifkan pepatung dari Dinasti Jin Timur, dihiasi batu permata.

Kasut zaman ini termasuk lü (履; untuk majlis rasmi), ji (屐; terompah kayu), dan kasut hujung melengkung ke atas – fesyen yang terkenal dalam Dinasti Tang.^[18]^:{{{1}}}^[59] But kasut kulit (靴, xue), jubah quekua, bertudung dan berkain selubung berasal dari kaum nomad utara.^[18]^:{{{1}}}

Inventori makam zaman ini menyenaraikan pelbagai pakaian: fangyi (方衣), shan (衫), qun, hanshan (汗衫), ru (襦), ku (裤), kun (裈), liangdang (vest), ao (袄), xi (褶), bixi dan sebagainya. Gaya wanita biasanya ruqun dan shanqun (衫裙); lelaki memakai jubah, shanku dan xiku (褶裤).^[18] Topi kasa hitam dengan bahagian atas rata dan cuping di sisi menjadi popular.^[34]

Walaupun Cao Wei dan Jin Barat memiliki identiti budaya sendiri, mereka mewarisi budaya Han.^[55]^:{{{1}}} Fesyen zaman Tiga Kerajaan dan Dinasti Jin secara asas menyerupai Dinasti Han dengan kelainan gaya. Pakaian utama: ruqun, ku, qiu (裘; mantel bulu).^[60]

Golongan atasan memakai paofu, sementara petani memakai shanku. Artifak menunjukkan rakyat biasa memakai jaket berlengan penuh youren hingga paras lutut, dengan rambut digulung simpul atau bertopi rata.^[18] Wanita biasa berpakaian serupa tapi jaket lebih panjang dan dipadankan dengan skirt atau seluar panjang. Pengiring wanita digambarkan memakai dua lapis pakaian dan jaket berlengan panjang beralun.^[18] Pakaian diketatkan dengan tali atau pengetat khas. Warna putih lazim bagi rakyat biasa.^[60] Pakaian rakyat dapat dilihat di lukisan bata makam Jiayu Pass.^[18]

Cao Zhi dan pengiringnya memakai liangguan dan longguan masing-masing, digambarkan dalam "Nimfa Sungai Luo" oleh Gu Kaizhi dari Dinasti Jin Timur.
Lukisan pada batu bata yang menunjukkan seorang petani memakai jaket youren berlengan panjang hingga ke lutut, dari zaman Tiga Kerajaan ke Jin, ditemui di Jiayuguan, Gansu.
Lukisan pada batu bata menunjukkan seorang wanita memakai ruqun dan seorang lelaki memakai jubah panjang, zaman Tiga Kerajaan.
Lukisan pada batu bata menunjukkan dua wanita memakai ruqun dan seorang dayang memakai jaket dengan kain labuh, zaman Tiga Kerajaan.
Lukisan pada batu bata menunjukkan sekumpulan wanita memakai jaket dan kain labuh, zaman Tiga Kerajaan.
Patung yang memakai shanqun, dan dua patung lelaki memakai pakaian atas dan seluar panjang, dari Cao Wei, zaman Tiga Kerajaan.
Seorang penari memakai ruqun dari Makam Dingjiazha No. 5, Wilayah Gansu, China.
Fresko seorang gadis muda, dari Wei Barat.
Lukisan mural lelaki yang memakai jubah, dari Cao Wei, zaman Tiga Kerajaan.

Dakouku kekal popular.^[24] Versi diikat pada lutut dikenali sebagai fuku. Dalam Jin Barat, dakouku diikat dengan tali felt dan digayakan dengan jubah kapas paras lutut, dikenali sebagai kuzhe – pakaian hasil penyerapan budaya bukan-Han.^[24] Tali pinggang dengan kepala gesper khas "gaya Jin" dicipta dan kemudian dieksport ke etnik lain seperti Murong Xianbei, Buyeo, awal Türks, dan Avar Pannonia.^[55]^:{{{1}}} Ia berkembang menjadi tali pinggang logam parade emas seperti yang dipakai di Goguryeo dan Silla.^[55]

Enam Belas Kerajaan, Dinasti Utara dan Selatan

Disebabkan perang yang kerap berlaku dalam era ini, berlakulah penghijrahan besar-besaran yang menyebabkan pelbagai etnik tinggal bersama dan berinteraksi, termasuk dalam pertukaran budaya pakaian.^[45]^:{{{1}}}^[61] Kaum Han yang tinggal di selatan mula memakai pakaian bergaya utara seperti seluar dan xi (褶; jaket panjang berlengan ketat hingga paras bawah paha), manakala pemerintah minoriti utara cenderung memakai pakaian istana Han.^[22] Di sekitar kawasan Sungai Kuning, pakaian kaum minoriti (hufu) menjadi hampir sama popular dengan pakaian tradisi Han.^[32]

Liangdang (两裆) ialah sejenis baju dalam atau rompi yang dipakai di China Utara semasa zaman Enam Belas Kerajaan;^[62] ia tidak boleh dikelirukan dengan sejenis perisai kulit bertindih yang juga dinamakan liangdang.^[18]^:{{{1}}}

Fesyen Dinasti Utara dan Selatan mengekalkan gaya dari zaman Tiga Kerajaan dan Jin: jubah, skirt, seluar, jaket pendek dan jaket tanpa lengan; baju bulu, terutamanya bulu cerpelai, amat jarang.^[63] Anak muda lebih suka memakai seluar, tetapi wanita masih memakai skirt.^[63] Patung makam zaman Dinasti Selatan menunjukkan jubah berlengan lebar dan bukaan youren, dipadankan dengan pakaian dalam berleher lurus serta diikat dengan tali pinggang.^[59] Hamba memakai lengan sempit manakala pengiring memakai lengan lebar yang boleh diikat di pergelangan.^[59] Pakaian rasmi masih xuanyi (玄衣), namun bahan kainnya dikawal ketat.^[63]

Potret pegawai memakai shenyi dan jinxianguan, Makam Dingjiazha No. 5.
Lelaki memakai kuzhe dan xi, ukiran batu Dinasti Selatan, Henan, 1958.
Sarjana dan dayang memakai xi dan jubah.
Patung pemegang lilin lelaki berjubah bukaan youren.
Wanita memakai shanqun, Dinasti Liang.
Lelaki berpakaian bukaan youren dan seluar panjang.
Patung wanita dari Nanjing memakai jubah bukaan youren dan skirt.

Dalam Dinasti Utara, wanita biasa sering memakai jaket dan kot pendek.^[63] Kaum Xianbei menubuhkan Dinasti Wei Utara pada 398 M dan terus memakai pakaian nomad tradisional sehingga Maharaja Xiaowen mengharamkan pakaian Xianbei dalam tahun 494 M sebagai sebahagian dasar sinifikasi.^[7]^[12]^[64] Wei Shu mendakwa bahawa pemerintah Xianbei ialah keturunan Maharaja Kuning, sama seperti kaum Han.^[65] Maharaja Xiaowen memperkenalkan jubah panjang gaya Cina dan mahkota rasmi untuk membezakan pangkat di istana.^[66]

Contohnya, di Gua Yungang dan Longmen, penggambaran penaja lelaki dan wanita menunjukkan pakaian gaya Xianbei pada abad ke-5; namun pada awal abad ke-6, mereka digambarkan dalam pakaian gaya Cina – ini dikaitkan dengan dasar sinifikasi istana Wei Utara.^[50]^[55]^:{{{1}}} Gaya pakaian Xianbei awal: tunik separas lutut berlengan sempit, berleher bulat atau V, tanpa kolar atau berlapel zuoren; lelaki memakainya bersama seluar, wanita dengan skirt labuh.^[50]^[65]^[67] Mereka juga memakai jubah gaya Xianbei dan topi xianbei (鮮卑帽).^[18]^:{{{1}}}^[65]

Maharaja Xiaowen bersama pengiring, Gua Bingyang Tengah, Longmen, c.522 M.
Perarakan Maharani dan pengiring, Gua Binyang, Longmen.

Perarakan Maharani dan pengiring, Gua Binyang, Longmen.
Lukisan makam Jeneral Cui Fen, Dinasti Qi Utara.
Perarakan, Gongyi, Henan, Dinasti Wei Utara.
Patung lelaki dalam pakaian Han gaya Wei Utara.

Patung lelaki dalam pakaian Han gaya Wei Utara.
Pahlawan lelaki gaya Xianbei dengan jubah dan topi.

Pahlawan lelaki gaya Xianbei dengan jubah dan topi.
Pahlawan wanita gaya Xianbei.

Pahlawan wanita gaya Xianbei.
Wanita pengiring dalam pakaian awal Xianbei, bukaan zuoren.

Wanita pengiring dalam pakaian awal Xianbei, bukaan zuoren.

Walaupun dasar sinifikasi dilakukan oleh Wei Utara, pakaian nomad tetap wujud sehingga ke Dinasti Tang.^[18]^:{{{1}}}^[68] Contohnya, lengan sempit yang sesuai dengan gaya hidup nomad mula digemari dan diambil oleh Han.^[18]^:{{{1}}} Di kuil Xiangtangshan, lelaki digambarkan dalam pakaian gaya Xianbei, manakala wanita berpakaian Han – skirt dengan jubah berlengan lebar gaya lilit tinggi pinggang.^[50]

Selepas kejatuhan Wei Utara, ketegangan meningkat antara Wei Barat (lebih tersinifikasi) dan Wei Timur (kurang tersinifikasi); pakaian gaya Xianbei muncul semula namun dengan sedikit pengubahsuaian.^[68]^[55]^:{{{1}}}

Menjelang akhir zaman ini, pendatang asing mula menetap di China – terdiri daripada pedagang dan mubaligh Buddha dari Asia Tengah.^[69] Kepelbagaian budaya menjadi ciri utama abad ke-6 M.^[68] Lukisan dari Makam Xu Xianxiu, Dinasti Qi Utara menunjukkan pelbagai gaya pakaian: dari Asia Tengah, gaya nomad, hingga gaya Han.^[70] Isteri Xu berpakaian gaya Han berleher tinggi dan pinggang tinggi.^[50]^[70] Xu memakai kot gaya Asia Tengah, tunik gaya Xianbei, seluar dan but.^[70] Dayang wanita digambarkan memakai pakaian Sogdia, manakala dayang utama memakai pakaian gaya Xianbei atau Asia Tengah.^[70] Lelaki (tentera, pengiring) memakai tunik labuh bukaan kiri, but tinggi, dan ikat pinggang.^[70] Gaya skirt berpinggang tinggi yang berasal dari Asia Tengah diperkenalkan kepada wanita Han semasa Dinasti Wei Utara.^[71]

Pengawal pintu, makam Lou Rui, Qi Utara.
Penunggang kuda, makam Lou Rui.
Isteri Xu dalam pakaian Han gaya tinggi pinggang dan leher berdiri.
Wanita berpakaian Han dalam lukisan makam Xu Xianxiu.
Pahlawan gaya Xianbei dengan bukaan zuoren.

Pahlawan gaya Xianbei dengan bukaan zuoren.
Pengiring dengan topi pingshangze dan liangdang.

Pengiring dengan topi pingshangze dan liangdang.
Gambar Sogdia memakai pakaian Sogdia, Makam An Jia, 579 M.

Perubahan besar berlaku dalam reka bentuk pakaian yang asalnya diperkenalkan oleh Xianbei dan kaum Turki selepas kejatuhan Han. Dalam kesusasteraan abad ke-5, pakaian lelaki menunjukkan etnik pemakai, namun menjelang abad ke-6, ia tidak lagi melambangkan asal etnik – sebaliknya menjadi pakaian harian lelaki semasa Dinasti Sui dan awal Tang.^[50]^[72] Sebaliknya, wanita Xianbei akhirnya meninggalkan pakaian asal mereka dan sepenuhnya memakai pakaian gaya Han atau Asia Tengah menjelang zaman Sui.^[72]

Dinasti Sui, Tang, Lima Dinasti dan Sepuluh Kerajaan

Dinasti Sui dan Tang membangunkan sistem pakaian pinsefu (品色服), iaitu satu sistem penggredan warna untuk membezakan kedudukan sosial; sistem warna ini terus dibangunkan dalam dinasti-dinasti seterusnya.^[73]^[74]

Dinasti Sui

Setelah penyatuan semula China oleh Dinasti Sui, mahkamah Sui memansuhkan upacara Dinasti Zhou Utara dan mengembalikan amalan dan sistem Dinasti Han serta Cao Wei, termasuk kod pakaian Han.^[41]^[68] Sistem Sui juga berasaskan sistem Jin Barat dan Qi Utara.^[75]

Maharaja pertama Sui, Maharaja Gaozu, memakai tongtianfu pada upacara besar, gunyi (jubah naga) semasa upacara suburban dan ziarah ke kuil nenek moyang.^[75] Beliau menetapkan warna merah sebagai warna rasmi untuk jubah kekaisaran dan pakaian upacara putera raja.^[76] Merah tua digunakan untuk pakaian ketenteraan; pelayan pula memakai pakaian ungu dengan tudung dan seluar longgar.^[76] Pakaian rasmi pada masa ini menyerupai pakaian rakyat biasa, kecuali warnanya kuning.^[75]

Maharaja Yangdi kemudian mereformasi kod pakaian menurut adat kuno dan memperkenalkan pakaian kekaisaran baharu.^[75] Pada tahun 605 M, pegawai berpangkat kelima ke atas perlu memakai merah tua atau ungu. Pada tahun 611 M, pegawai yang mengiringi maharaja dalam ekspedisi diwajibkan memakai pakaian tentera.^[76] Pakaian kuzhe digantikan dengan rongyi (戎衣) dalam ekspedisi maharaja.^[75] Kepala rasmi seperti wubian, baishamao, dan wushamao juga digunakan oleh maharaja, manakala pegawai sivil memakai jinxianguan.^[75] Quefeiguan digantikan oleh xiezhiguan untuk menunjukkan pangkat.^[75]

Dekri kekaisaran menetapkan bahawa kelas rendah hanya boleh memakai pakaian biru kusam atau hitam; golongan atasan boleh memakai warna terang seperti merah dan biru.^[77] Wanita memakai ruqun yang terdiri daripada jaket pendek dan kain labuh.^[41] Skirt wanita dicirikan dengan pinggang tinggi yang membentuk siluet mirip gaya Empayar di Perancis Napoleonic, walaupun struktur pembuatannya berbeza kerana ia terdiri daripada dua bahagian berasingan – baju dan kain – dengan belahan dada rendah.^[42]^(pp23–33) Lelaki biasa tidak lagi memakai skirt dalam era ini.^[78]

Patung perempuan dayang, Dinasti Sui (581–618 M)
Patung lelaki dayang, Dinasti Sui (581–618 M)
Patung pemuzik wanita, dari makam Zhang Sheng
Jinxianguan, dari lukisan Five Stars and Twenty-Eight Mansions

Gulungan Tiga Belas Maharaja (歷代帝王圖), menggambarkan maharaja pelbagai dinasti dalam pakaian penuh

Dinasti Tang dan Zaman Lima Dinasti dan Sepuluh Kerajaan

Maharaja Taizong dari Tang dalam fesyen Tang yang dipengaruhi oleh Xianbei. Taizong sendiri merupakan separuh Xianbei secara keturunan.

Banyak unsur dalam tradisi pakaian Dinasti Tang diwarisi daripada Dinasti Sui.^[45]^{(pp181–203)} Semasa Dinasti Tang, jubah dan baju berwarna kuning dikhaskan untuk maharaja; satu tradisi yang berterusan sehingga zaman Dinasti Qing.^[45]^{(pp181–203)} Tambahan lagi, rakyat Dinasti Tang diharamkan daripada menggunakan warna kuning oker kerana Maharaja Gaozu dari Tang menggunakan warna ini untuk pakaian tidak rasminya.^[45]^{(pp181–203)}^[76] Guan telah digantikan dengan futou.^[22] Sarjana dan pegawai memakai futou bersama dengan panling lanshan.^[79]

Warna pakaian dan bahan fabrik terus memainkan peranan dalam membezakan pangkat; sebagai contoh, pegawai dari tiga pangkat tertinggi dan putera diraja perlu memakai jubah ungu; pegawai melebihi pangkat kelima memakai jubah merah; pegawai pangkat keenam dan ketujuh memakai jubah hijau; dan pegawai pangkat kelapan dan kesembilan memakai jubah biru cyan.^[22]^[45]^{(pp181–203)} Lambang naga berkuku tiga juga mula digambarkan pada pakaian pegawai istana di atas pangkat ketiga dan pada pakaian putera diraja; jubah naga ini pertama kali didokumentasikan pada tahun 694 M semasa pemerintahan Maharani Wu Zetian.^[80]^(p33) Orang awam memakai putih dan askar memakai hitam.^[22]

Segmen lukisan Yan Liben menunjukkan pegawai-pegawai sarjana memakai futou dan yuanlingpao tipikal dalam fesyen Dinasti Tang.

Wanita Istana Memakai Hiasan Kepala Berbunga, Abad ke-7

Pakaian wanita biasa pada zaman Tang termasuklah shan (衫; sejenis kot luar atau blaus panjang), ru (襦; baju pendek), banbi, pibo (披帛), dan qun (裙; skirt yang biasanya longgar dan hampir paras buku lali). Pibo (披帛), juga dikenali sebagai pei (帔) dalam zaman Tang, ialah selendang sutera panjang; namun ia tidak digunakan untuk menutup leher, kadangkala menutupi bahu dan kadangkala tergantung dari siku.^[32]^[81]^[82]^[83]

Tanpa mengira status sosial, wanita dalam Dinasti Tang lazimnya memakai tiga bahagian pakaian: pakaian atas, skirt, dan pibo (披帛).^[32] Terdapat empat jenis potongan pinggang skirt wanita ketika itu: garis pinggang semula jadi; pinggang rendah; pinggang tinggi hingga paras dada; dan pinggang tinggi melepasi dada, yang menghasilkan pelbagai siluet dan menggambarkan imej wanita ideal dalam zaman tersebut.^[84] Gaya ini muncul kembali selepas zaman Tang, terutamanya semasa Dinasti Ming.^[49] Salah satu gaya ini, yang terdiri daripada jaket berlengan ketat yang sangat pendek dan skirt berpinggang tinggi yang diikat dengan reben di bawah dada, turut mempengaruhi Hanbok Korea.^[49]

Pakaian wanita di awal Dinasti Tang sangat mirip dengan zaman Dinasti Sui; pakaian atas ialah jaket lengan pendek berpotongan rendah; pakaian bawah ialah skirt ketat yang diikat di atas pinggang, kadang-kadang setinggi ketiak, dan selendang disarungkan di bahu.^[42]^(pp23–33)^[85]^[86] Banbi biasa dipakai di atas baju dalaman kosong dan digabungkan dengan skirt potongan A-line berjalur atau satu warna berpinggang tinggi dalam abad ke-7.^[83] Skirt berwarna merah sangat popular semasa Dinasti Tang.^[19]^(p5)

Sulaman awal Tang dari Gua Mogao.
Penari wanita memakai tanling ruqun, Tang awal, abad ke-7 M.
Sekumpulan Pemuzik Dinasti Tang dari Makam Li Shou (李壽) (577-630 M).
Wanita Dinasti Tang dengan Bunga, memakai ruqun.
Wanita istana Tang dari makam Li Xianhui, Mausoleum Qianling, bertarikh 706 M.
Gadis Muda, Lukisan dinding dari Makam An Yüen-shou (安元壽) (607-683 M), Tang awal.
Wu Zetian digambarkan dalam lukisan Perjalanan Maharani Tang.

Wanita Istana Menyediakan Sutera Tenunan Baharu, Abad ke-8

Pada pertengahan Dinasti Tang, wanita yang berbadan gempal dianggap menarik; oleh itu, pakaian menjadi lebih longgar, lengan menjadi lebih panjang dan lebar, pakaian atas menjadi tanpa tali, dan pakaian atas tanpa lapisan daripada sutera dipakai; mereka memakai pakaian dada.^[87]

Perubahan bentuk tubuh wanita yang menjadi ideal ini sering dikaitkan dengan gundik kesayangan Maharaja Xuanzong dari Tang, iaitu Yang Guifei, walaupun bukti arkeologi menunjukkan bahawa bentuk badan wanita seperti itu sudah dianggap ideal sebelum kenaikan Yang Guifei ke kuasa di istana diraja.^[88]

Patung sancai wanita berbadan gempal memegang anjing, Dinasti Tang.
Patung wanita berlapis kaca sancai, Dinasti Tang (618–907).
Patung wanita Dinasti Tang, seramik sancai.
Pelacur dari Makam Astana yang tidak diketahui namanya, sekitar tahun 744, Dinasti Tang.
Wanita memakai qixiong ruqun, lukisan dari "A palace concert", Dinasti Tang, sekitar 836–907.

Lady With Servants yang dikaitkan dengan Zhou Fang, abad ke-8 M.

Bentuk fesyen yang popular lain dalam pakaian wanita semasa Dinasti Tang ialah pemakaian pakaian lelaki; adalah bergaya bagi wanita untuk berpakaian seperti lelaki secara umum dan dalam kehidupan seharian, terutamanya semasa zaman Kaiyuan dan Tianbao (742–756 M); fesyen ini bermula dalam kalangan golongan bangsawan dan dayang istana dan secara beransur-ansur tersebar ke masyarakat umum.^[89]^[87]

Pakaian lelaki semasa Dinasti Tang lazimnya terdiri daripada jubah yang dipakai bersama seluar, yuanlingpao, tali pinggang di pinggang, futou, dan but kulit gelap.^[1]^[24]^[41]^[90]

Dinasti Tang mewarisi semua bentuk tali pinggang yang dipakai dalam zaman Wei, Jin, Utara dan Selatan dan menggunakannya dalam pakaian rasmi pegawai tentera dan awam.^[55]^{(pp384–417)} Namun, dalam sesetengah situasi, jubah bergaya Han Cina terus digambarkan dalam seni yang menunjukkan pegawai istana.^[50] Dalam Dinasti Tang, yuanlingpao dipakai oleh lelaki dan wanita.^[1]

Sekumpulan sida-sida, makam Putera Zhanghuai, Dinasti Tang, 706 M.
Tokoh dalam perarakan pengebumian memakai jubah berleher bulat, daripada lukisan dinding dalam makam Li Xian, Dinasti Tang, 706 M.
Wanita istana dari makam Li Xian, Dinasti Tang, 706 M. Gadis di tengah memakai yuanlingpao.
Dayang istana dalam Dinasti Tang memakai yuanlingpao; pertengahan abad ke-8 M.
Lelaki memakai jubah berleher bulat dengan but, tali pinggang, seluar; lukisan dinding dari Makam Wang Chuzhi, Zaman Lima Dinasti dan Sepuluh Kerajaan.

Kasut yang dipakai oleh orang Han Cina termasuk lü (履), xi (kasut bersol tebal), but wanita, dan ji (屐; terompah kayu) yang mempunyai dua pancang yang dipakai ketika berjalan di jalan berlumpur; di Selatan, xueji (靴屐; sejenis terompah mirip but) telah dibangunkan.^[90] Beberapa jenis kasut juga sering melengkung di bahagian hadapan dan berbentuk seperti burung phoenix.^[19]^(p5)

Dinasti Tang merupakan zaman kegemilangan dalam sejarah China, di mana seni, sains dan ekonomi berkembang pesat. Pakaian dan perhiasan peribadi wanita khususnya mencerminkan visi baharu era ini, yang menyaksikan perdagangan dan interaksi yang belum pernah berlaku dengan budaya dan falsafah luar sempadan China. Walaupun ia meneruskan gaya pakaian dari zaman sebelumnya seperti Dinasti Han dan Dinasti Sui, fesyen semasa Dinasti Tang juga dipengaruhi oleh budaya dan seni kosmopolitan. Jika sebelumnya wanita Cina dikekang oleh kod Confucian lama dengan pakaian yang ketat dan tertutup, pakaian wanita pada zaman Tang secara beransur-ansur menjadi lebih santai, kurang menyekat dan malah lebih mendedahkan.^[91]

Dinasti Tang juga menyaksikan penerimaan terbuka serta penyatuan unsur budaya asing oleh masyarakat Han. Pengaruh asing yang wujud dalam Dinasti Tang termasuklah budaya dari Gandhara, Turkestan, budaya Parsi dan tamadun Hellenistik. Pengaruh gaya budaya-budaya ini digabungkan ke dalam pakaian gaya Tang tanpa satu budaya pun mempunyai dominasi khas.^[49]^[92]

Wanita memakai fanlingpao, Dinasti Tang.

Satu contoh pengaruh asing dalam pakaian wanita Dinasti Tang ialah penggunaan pakaian dengan potongan leher yang rendah.^[32] Wanita juga dibenarkan untuk bergaya dengan memakai hufu.^{[nota 1]}^[93]^[94]^[83] Pakaian lelaki yang popular seperti jubah berkolar bulat gaya Parsi dengan lengan ketat dan jalur tengah yang dihiasi corak bunga di bahagian hadapan juga diminati oleh wanita-wanita Dinasti Tang;^[71] jubah berkolar bulat gaya Parsi ini berbeza daripada yuanlingpao tempatan. Seluar panjang gaya Parsi dan seluar dalam juga dipakai oleh wanita hasil daripada pertukaran budaya dan ekonomi yang berlaku.^[24] Seluar bergaris turut dipakai.^[84] Seluar Cina pada zaman ini lebih sempit berbanding dengan dashao dan dakouku yang dipakai dalam dinasti sebelumnya.^[24]

Pada abad ke-7 dan ke-8, kuapao, yang berasal dari Asia Tengah, boleh dipakai oleh lelaki dan turut digunakan sebagai pakaian utama untuk pelayan bersilang jantina atau boleh disarungkan ke bahu seperti jubah.^[71]^(p311)^[95]

Penutup kepala wanita semasa Dinasti Tang juga menunjukkan bukti kemasukan elemen asing dalam pakaian mereka. Dalam era Maharaja Taizong dari Tang, wanita memakai mili yang menyerupai burqa dan menutup seluruh badan ketika menunggang kuda; trend ini berubah kepada penggunaan weimao semasa pemerintahan Maharaja Gaozong dari Tang dan Wu Zetian; dan selepas itu, semasa pemerintahan awal Maharaja Xuanzong dari Tang, wanita mula memakai topi tanpa tudung yang dipanggil humao; akhirnya wanita berhenti memakai topi ketika menunggang kuda, dan menjelang tahun 750-an, fesyen wanita berpakaian seperti lelaki menjadi popular.^[93]^[90]^[96]

Wanita bangsawan Dinasti Tang memakai tudung muka, dan selepas pemerintahan Yonghui, tudung bersama topi telah digunakan.^[97]^[98]^[99] Selepas pertengahan abad ke-7, jangkaan sosial bahawa wanita harus menutup wajah mereka di khalayak ramai telah lenyap.^[72]

Menjadi fesyen bagi wanita bangsawan untuk memakai Huihuzhuang selepas Pemberontakan An Lushan.^[100]^[83]^[88]^[101] Satu lagi trend yang muncul selepas pemberontakan ini ialah gaya murung dan suram namun anggun, yang mencerminkan ketidakstabilan situasi politik ketika itu.^[102]

Sebagaimana wanita Dinasti Tang menggabungkan gaya Asia Tengah ke dalam pakaian mereka, wanita dari Asia Tengah juga memakai beberapa pakaian gaya hanfu dari Dinasti Tang dan/atau menggabungkan elemen estetika Han dalam pakaian etnik mereka.^[103]^(p74)^[104] Pada tahun 840 M, Empayar Uyghur runtuh, pelarian Uyghur melarikan diri ke Xinjiang dan ke tenggara sempadan Tang, dan pada tahun 843 M, semua orang Uyghur yang tinggal di China diwajibkan memakai pakaian gaya Cina.^[105]

Pengaruh hufu akhirnya semakin pudar selepas Zaman Gemilang Tang, dan pakaian wanita secara beransur-ansur kembali kepada gaya tradisional Han yang longgar dan longgar.^[94]^[85] Lebar lengan pakaian wanita biasa melebihi 1.3 meter.^[94] Contohnya, daxiushan diperbuat daripada kain sutera nipis yang hampir lut sinar, dihiasi dengan corak indah dan mempunyai lengan selebar lebih 1.3 meter.^[34]

Berdasarkan lukisan "Court ladies adorning their hair with flowers" (簪花仕女圖; Zanhua shinü tu), yang dikaitkan dengan pelukis Zhou Fang, pakaian wanita digambarkan sebagai gaun tanpa lengan yang dipakai di bawah jubah berlengan lebar, bersama dengan selendang sebagai perhiasan. Sebahagian wanita yang digambarkan memakai skirt, sementara yang lain memakai skirt luar di atas skirt dalam. Selendang dan jubah yang dipakai semasa zaman ini dipercayai diperbuat daripada fabrik kasa sutera yang halus dan jarang.^[88]^[83]

Wanita bangsawan Dinasti Tang
Lukisan wanita Dinasti Tang bermain dengan anjing, oleh pelukis Zhou Fang, abad ke-8.
Penderma Buddha
Penderma Buddha, akhir Dinasti Tang
Wanita bangsawan dari lukisan Bodhisattva Who Leads the Way, Lima Dinasti dan Sepuluh Kerajaan
Penderma Buddha Chang, Lima Dinasti dan Sepuluh Kerajaan
Pemain muzik wanita dalam relief timbul, Makam Wang Chuzhi (m. 923M) dari Muzium Ibu Negara di Beijing, bertarikh Lima Dinasti dan Sepuluh Kerajaan (907–960M)
Lukisan dinding dari makam Wang Chuzhi, Tang Selatan.
Wanita dari Tang Selatan memegang bayi, abad ke-10
Lelaki dan wanita dalam lukisan The Night Revels of Han Xizai, salinan lukisan asal oleh pelukis Tang Selatan Gu Hongzhong
Lelaki dan wanita dalam lukisan The Night Revels of Han Xizai, salinan lukisan asal oleh pelukis Tang Selatan Gu Hongzhong
Penderma Buddha dari awal Dinasti Song Utara

Dinasti Song

Maharaja Zhezong (1077–1100); selaras dengan falsafah pemerintahan Song, maharaja mereka memakai pakaian yang sama seperti menteri mereka.

Sistem pakaian Dinasti Song ditubuhkan pada awal era Song Utara. Pakaian boleh dikategorikan kepada dua jenis utama: pakaian rasmi (lagi dipecahkan kepada pakaian istana dan pakaian harian), dan pakaian orang biasa.^[32]^[106]^(pp1–7) Beberapa ciri pakaian dari Dinasti Tang diteruskan dalam Dinasti Song, seperti pakaian istiadat.^[107]

Pakaian istana Dinasti Song sering menggunakan warna merah, dengan aksesori daripada pelbagai warna dan bahan, serta kasut dan topi kulit hitam.^[32]^[107] Pegawai mempunyai pakaian khusus untuk pelbagai majlis: (1) pakaian korban, pakaian merah cerah yang dipakai semasa menghadiri kuil nenek moyang atau upacara besar, digabungkan dengan topi seperti jinxianguan, diaochanguan, dan xiezhiguan; (2) pakaian mahkamah untuk mesyuarat bersama maharaja; dan (3) jubah rasmi harian pegawai.^[106]^(pp1–7)

Dinasti Yuan

Semasa pemerintahan Dinasti Yuan, pakaian orang Mongol merupakan pakaian golongan elit bagi kedua-dua jantina.^[108] Pakaian Mongol yang dipakai pada abad ke-13 hingga ke-14 adalah sangat berbeza daripada pakaian tradisional Hanfu dari zaman Dinasti Tang dan Dinasti Song.^[109] Pakaian Mongol dipakai merentas lapisan sosial kerana kepraktikalannya, berbeza dengan kod pakaian orang Han, dan menjadi pilihan popular.^[109] Walaubagaimanapun, pihak Mongol tidak memaksa orang Han untuk mengikuti adat mereka.^[7] Ramai orang Han dan etnik lain di China Utara mengamalkan pakaian Mongol untuk menunjukkan kesetiaan mereka kepada pemerintahan Mongol. Namun, di China Selatan, pakaian Mongol jarang dilihat kerana lelaki dan wanita terus mengenakan pakaian bergaya Song.^[108]^[103] Dalam makam seorang wanita dari tapak Dinasti Song Selatan yang bertarikh dari zaman akhir Yuan di Fuzhou, Fujian, sistem pakaian dua bahagian (iaitu ruqun) telah ditemui, bukan jubah satu bahagian wanita Mongol.^[108] Pakaian pengebumian dan lukisan dinding makam dari wilayah selatan Dinasti Yuan turut menunjukkan wanita memakai pakaian gaya Song, yang kelihatan lebih langsing berbanding jubah rasmi Mongol.

Pakaian gaya Song ini terdiri daripada jaket terbuka di hadapan dengan lengan panjang dan sempit, serta kadang-kadang jaket tanpa lengan jenis vest. Contohnya, dalam lukisan dinding makam Dongercun dari tahun 1269 M di Shaanxi dan lukisan makam M2 di Kangzhuangcun, Tunliu dari tahun 1276 M, dayang-dayang dan pelayan digambarkan memakai pakaian gaya Song.^[103]

Penduduk makam China mengenakan pakaian gaya Mongol. Wanita memakai jubah merah gaya Mongol di bawah jaket pendek, namun tidak memakai topi gugu. Lukisan dinding makam Shazishan, Dinasti Yuan.
Orang ramai memakai Hanfu
Ilustrasi Dinasti Yuan menunjukkan orang memakai hanfu bermain Cuju (daripada Shilin Guangji oleh Chen Yuanjing)

Jenis pakaian yang dipakai semasa Dinasti Yuan juga mungkin berfungsi sebagai kenyataan politik; sebagai contoh, walaupun bukan pakaian golongan elit pemerintah, pakaian gaya Tang-Song yang terdiri daripada berlapis-lapis masih terus dipakai oleh keluarga yang ingin menunjukkan penolakan terhadap pemerintahan Mongol.^[103] Salah satu jenis skirt (qun) yang dipakai pada zaman Yuan terdiri daripada dua bahagian yang dijahit kepada satu pinggang berasingan dan boleh juga dilipat.^[110]

Gambar wanita dari Vimalakirti and the Doctrine of Nonduality, Dinasti Yuan.
Lukisan dinding di Dewan Raja Ming-ying, Daerah Hung-t'ung, Dinasti Yuan.
Tiga tokoh Taoisme bermain permainan Go, oleh Zhushi.
Lukisan dinding kuil Taoisme, Dinasti Yuan.
Lelaki menunggang kuda memakai jubah berkolar bulat, lukisan Dinasti Yuan oleh Zhao Mengfu, bertarikh 1296 M.
Potret Yang Zhuxi, 1363, Dinasti Yuan.
Persembahan wayang kulit, Dinasti Yuan, abad ke-14.

Dinasti Ming

Larangan Hufu, Kembali ke Hanfu, dan Integrasi Budaya

Lukisan Dinasti Ming menggambarkan pakaian Han dan gaya Mongolia

Sebaik sahaja Maharaja Hongwu mengalahkan Dinasti Yuan, beliau mengharamkan pakaian Mongolia dan menyeru pemulihan adat dan pakaian Dinasti Tang.^[111]^[112]

Menurut Veritable Records of Hongwu Emperor (太祖實錄), beliau memerintahkan semua bentuk pakaian dan penampilan kembali kepada gaya Tang, termasuk gaya rambut, pakaian bulat berleher, dan kasut hitam.^[111]

Pakaian seperti yesa, tieli, dan bijia berasal daripada pengaruh Yuan tetapi dikembangkan menjadi gaya khas Ming. Penjaga pakaian bersulam dan pegawai keselamatan mahkamah turut memakai gaya Mongolia seperti jisün. Pakaian terlig dari Yuan pula berubah menjadi tieli dalam Ming.^[109]

Penetapan Peraturan Pakaian Baharu

Hongwu juga membentuk sistem kod pakaian baharu berdasarkan gaya Dinasti Tang dan Song, diselaraskan dengan sistem ritual Konfusius.^[111]^[112]

Kod ini menyatakan jenis pakaian menurut darjat sosial – contoh: pegawai berpangkat tinggi memakai jubah merah, pertengahan biru, dan rendah hijau. Corak binatang dalam petak mandarin menunjukkan pangkat seseorang. Isteri pegawai dan "wanita diberi gelaran" (mingfu) juga diatur pemakaian mereka dengan ketat.^[112]

Maharaja memakai yishanguan dan jubah bersulam naga; para sarjana memakai shenyi dan chengziyi. Topi seperti dongpo jin, fangjin, dan sifang pingding jin menjadi popular.^[113]

Walaupun undang-undang pakaian dikuatkuasakan secara ketat pada awalnya, ia mula dilanggar sekitar abad ke-16, terutama oleh golongan kaya, anak pegawai, dan sida-sida. Gaya berubah cepat, dan pakaian elit wanita dianggap pamer oleh golongan sarjana Konfusius.^[112]

Galeri

Penjaga Maharaja dalam pakaian feiyufu
Maharaja Tianqi dalam pakaian istana
Lukisan wanita Dinasti Ming
Wanita bangsawan Ming
Topi hiasan diji

Dinasti Qing

Perkembangan pakaian istana diraja Dinasti Qing

Pada zaman Liao, Jin, Yuan, dan Ming, orang Jurchen kebanyakannya memakai jubah Zuojun. Jubah dan pakaian orang Manchu sebelum memasuki wilayah China dikenali sebagai "yijie" dalam bahasa Manchu. Ia ialah pakaian yang dipakai oleh lelaki, wanita dan kanak-kanak sepanjang tahun. Setiap jubah dijahit daripada sehelai kain penuh. Struktur asasnya terdiri daripada leher bulat, lipatan besar, kepingan gusset kiri, belahan di keempat-empat sisi, tali pinggang dan lengan berbentuk tapal kuda.^[114]

Terdapat salah faham bahawa pakaian kulit nenek moyang pemburu orang Manchu menjadi pakaian rasmi Dinasti Qing, kerana perbezaan ketara antara pakaian Dinasti Ming yang diperbuat daripada kain lurus tanpa bentuk dengan potongan pelik jubah longpao dan chaofu Dinasti Qing.^[115]^(p103) Cendekiawan Barat pada awalnya menyangka pakaian ini semata-mata pakaian Manchu kerana pemerintah awal Manchu mengeluarkan beberapa titah yang menekankan pemeliharaan tradisi dan pakaian mereka.^[115]^(p103) Namun, terdapat bukti daripada makam yang digali yang menunjukkan bahawa China mempunyai tradisi pakaian yang panjang yang membawa kepada perkembangan chaofu Dinasti Qing, dan ia bukan ciptaan atau diperkenalkan oleh orang Manchu semasa Dinasti Qing atau oleh orang Mongol semasa Dinasti Yuan. Dalam beberapa kes, Dinasti Qing lebih jauh meniru China purba berbanding Dinasti Ming untuk menunjukkan legitimasi dengan menghidupkan semula upacara kuno Cina bagi menuntut Mandat Syurga setelah mengkaji klasik China. Bekas upacara Dinasti Qing direka menyerupai bekas kuno Cina lebih rapat daripada bekas Dinasti Ming.^[115]^(p106) Orang Tungus di sekitar Sungai Amur seperti Udeghe, Ulchi dan Nanai telah mengadaptasi pengaruh China dalam agama dan pakaian mereka dengan naga China pada jubah upacara, reka bentuk burung berpusing dan topeng raksasa, Tahun Baru Cina, penggunaan sutera dan kapas, periuk besi dan rumah berpemanas dari China semasa Dinasti Ming.^[116]

Tambahan pula, orang Manchu pada asalnya tidak mempunyai jubah naga sendiri atau menenun tekstil dan mereka perlu mendapatkan jubah naga Ming, chaofu dan kain apabila mereka memberi ufti kepada Ming atau berdagang dengan Ming.^[117] Oleh itu, pakaian Manchu telah diubah suai daripada hanfu Dinasti Ming untuk dijadikan pakaian rasmi istana mereka, menjadikannya lebih praktikal untuk memburu.^[117] Perkembangan pakaian Manchu pada akhir Dinasti Ming banyak meniru pakaian Mongol, dan lengan anak panah adalah ciri khas pakaian Mongol.^[118] Jubah naga Ming hanya diubah suai secara ringkas, dipotong dan dijahit semula oleh orang Manchu pada bahagian lengan dan pinggang untuk menjadikannya lebih sempit di lengan dan pinggang, serta menambah manset sempit baharu pada lengan;^[119] mereka juga membuat belahan pada bahagian bawah jubah untuk memudahkan aktiviti memanah, menunggang kuda dan burung helang.^[119] Manset baharu itu diperbuat daripada bulu. Bahagian pinggang jaket jubah pula ditambah dengan jalur kain sisa baharu, manakala pinggang diketatkan dengan membuat kedutan pada bahagian atas kain jubah.^[119] Orang Manchu turut menambah skirt bulu sable, manset dan kolar pada jubah naga Ming serta menghiasnya sepenuhnya dengan bulu sable sebelum memakainya.^[120] Namun begitu, ada juga yang menafikan bahawa jaket Manchu yang popular pada Dinasti Qing berasal dari hanfu Dinasti Ming.^[121]^[122] Pakaian rasmi istana Cina (chaofu) telah diubah suai oleh Manchu dengan menambah kolar besar upacara (daling) atau kolar selendang (pijianling); pakaian ini juga dikurangkan isipadunya, lengan dijadikan lebih sempit dan penutupan silang diganti dengan penutupan sebelah kanan secara melengkung.^[117]^[123] Pakaian ini diikat dengan gelung dan butang.^[117] Orang Manchu turut menghias jubah awal Qing mereka dengan naga sama seperti chaofu Dinasti Ming.^[117]

Maharaja Kangxi dalam pakaian kasual.
Maharaja Qianlong dalam chaofu (pakaian rasmi), Dinasti Qing.
Jubah Permaisuri Dinasti Qing, zaman pemerintahan Maharaja Yongzheng.

Muzium Seni Spencer memiliki enam jubah longpao yang dimiliki oleh golongan bangsawan Cina Han dalam kalangan bangsawan Dinasti Qing yang menunjukkan kepelbagaian jubah naga bukan kekaisaran pada akhir abad ke-18 dan ke-19.^[115]^(p115) Pegawai berpangkat dan bangsawan Han memiliki dua belahan pada skirt manakala bangsawan Manchu dan keluarga Diraja memiliki empat belahan. Semua pegawai pangkat pertama, kedua dan ketiga serta bangsawan Han dan Manchu berhak memakai sembilan naga mengikut peraturan bergambar Dinasti Qing. Undang-undang pakaian Qing hanya membenarkan naga berkuku empat untuk pegawai, bangsawan Han dan bangsawan Manchu manakala keluarga Diraja Qing, maharaja dan putera sehingga ke darjah kedua serta ahli wanita dalam keluarga mereka dibenarkan memakai naga berkuku lima. Namun begitu, para pegawai sering melanggar undang-undang ini dan memakai naga berkuku lima dan enam jubah longpao dalam simpanan Muzium Spencer yang dipakai oleh bangsawan Han mempunyai naga berkuku lima padanya.^[115]^(p117)

Isteri kepada bangsawan Han dan pegawai tinggi perlu memakai pakaian formal separa rasmi semasa upacara rasmi; pakaian mereka terdiri daripada mang ao (jaket longgar naga berkuku empat dengan lengan lebar), sebuah xiapei, mang chu (skirt naga yang dihias dengan naga dan burung phoenix pada panel depan dan belakang), jiao dai (tali pinggang keras berbentuk gelung yang dipakai di luar jaket) dan mahkota phoenix.^[117] Mang ao wanita berwarna merah sekiranya si pemakai ialah isteri utama seseorang lelaki; pada asalnya ia tidak dihiasi, tetapi mulai abad ke-18 ia mula dihias dengan corak naga.^[117] Xiapei berasal daripada xiapei zaman Dinasti Ming; pada zaman Qing, ia mula dipakai pada hari perkahwinan seorang wanita; selepas berkahwin, wanita tersebut akan memakai xiapei untuk acara-acara istimewa yang berkaitan dengan status suaminya.^[117]

Pembaharuan pakaian oleh Maharaja Qianlong

Mahkamah Dinasti Qing terus membaharui dan mengawal pakaian rakyatnya, tetapi perbincangan tentang pakaian etnik adalah topik sensitif walaupun selepas Dinasti Qing meneguhkan pemerintahannya.^[124] Menjelang tahun 1759 Masihi, Maharaja Qianlong telah menitahkan penerbitan Contoh Bergambar Peralatan Upacara Diraja (Huangchao Liqi Tushi) yang diterbitkan dan dikuatkuasakan pada tahun 1766; penerbitan ini merangkumi beberapa aspek termasuk pakaian dan aksesori maharaja, putera, bangsawan dan isteri mereka, pegawai Manchu, isteri dan anak perempuan mereka, serta kod pakaian untuk lelaki Han yang menjadi pegawai mandarin dan yang sedang menunggu pelantikan rasmi.^[80]^(pp2–3)^[117] Tujuan edik ini ialah untuk mengekalkan identiti Manchu sekali lagi, namun pada masa yang sama ia juga bertujuan untuk menyelaraskan imej maharaja dengan idea dan kelakuan Konfusianisme.^[125] Kod pakaian yang direka dalam Huangchao Liqi Tushi kekal sebagai piawaian rasmi untuk pakaian istana sehingga akhir Dinasti Qing.^[80]^(pp2–3) Manchu terus menggunakan simbolisme lima warna dalam pakaian mereka yang selari dengan dinasti Cina Han sebelum ini; namun, mereka memilih warna biru sebagai warna rasmi dinasti dan secara umumnya mengelak penggunaan warna merah kerana warna merah ialah warna rasmi Dinasti Ming.^[117] Sebaliknya, masyarakat Cina Han terus menganggap merah sebagai warna tuah kerana kaitannya dengan pemerintahan Dinasti Ming, dan menggunakannya secara meluas dalam acara sambutan dan perkahwinan.^[117]

Larangan pakaian dan gaya rambut Cina

Kewujudan bersama hanfu dan pakaian Manchu, Dinasti Qing

Apabila orang Manchu menubuhkan Dinasti Qing, pihak berkuasa mengeluarkan titah supaya lelaki Cina Han mengikut gaya rambut Manchu dengan mencukur rambut bahagian depan kepala dan mengikat rambut belakang menjadi tocang. Penentangan terhadap dasar mencukur rambut ini telah ditindas.^[126] Orang Cina Han tidak membantah memakai tocang di belakang kepala kerana mereka secara tradisi menyimpan rambut panjang, tetapi sangat membantah mencukur dahi, maka kerajaan Qing memberi tumpuan kepada memaksa orang ramai mencukur dahi berbanding memakai tocang. Pemberontak Han pada separuh pertama Dinasti Qing yang menolak gaya rambut Qing memakai tocang tetapi enggan mencukur bahagian depan kepala. Seorang lelaki dihukum bunuh kerana enggan mencukur dahi walaupun dia sanggup mengikat rambut belakangnya.^[127]

Dinasti Qing memaksakan gaya rambut bercukur kepada lelaki semua etnik di bawah pemerintahannya bahkan sebelum tahun 1644, termasuk kepada Nanai pada tahun 1630-an yang juga dipaksa mencukur dahi.^[128]^[129] Pada tahun 1645, edik tifayifu telah dikeluarkan;^[130] namun ia ditentang kuat oleh orang Cina Han, terutamanya golongan sarjana dan cendekiawan akhir Dinasti Ming.^[131] Putera Manchu Qing Dorgon pada awalnya membatalkan perintah semua lelaki di wilayah bekas Ming di selatan Tembok Besar untuk mencukur rambut. Namun dua pegawai Han dari Shandong, Sun Zhixie dan Li Ruolin secara sukarela mencukur dahi mereka dan mendesak Putera Dorgon mengenakan gaya rambut tocang ke atas seluruh populasi, lalu perintah tocang pun dikuatkuasakan.^[132]^[133]

Pada zaman Edo, Keshogunan Tokugawa di Jepun mengeluarkan perintah agar lelaki Jepun mencukur bahagian atas depan kepala mereka (gaya rambut chonmage) dan mencukur janggut, misai serta jambang mereka.^[134]^(p217) Ini serupa dengan perintah tocang Dinasti Qing yang dikenakan oleh Dorgon yang memaksa lelaki mencukur bahagian depan kepala mereka.^[134]^(p214)

Semasa Zaman Edo, Jepun mengekalkan sebahagian pakaian hanfu gaya Dinasti Ming. Di China, selepas penaklukan Qing, memakai jubah rasmi Dinasti Ming dan memainkan muzik istananya telah diharamkan. Namun demikian, terima kasih kepada Wei Zhiyan (sekitar 1617–1689), yang melarikan diri ke Jepun, muzik istana Dinasti Ming yang dikenali di Jepun sebagai Mingaku (明楽) telah disampaikan dan terselamat daripada kepupusan. Di Jepun, para pemain Mingaku secara tradisinya memakai hanfu gaya Ming sebagai pakaian rasmi semasa persembahan.

Pada akhir Dinasti Qing, utusan Vietnam ke Qing masih memakai pakaian rasmi bergaya Dinasti Ming. Sebilangan penduduk tempatan mengenali pakaian tersebut, namun utusan itu menerima kedua-dua reaksi terhibur dan ejekan daripada mereka yang tidak mengenalinya.^[135]

Pengecualian tifayifu

Dalam pelaksanaan dasar tifayifu, mahkamah awal Dinasti Qing juga melarang orang Cina Han daripada memakai beberapa barangan tertentu milik Manchu dan melarang wanita panji daripada berpakaian seperti wanita Cina Han bagi mengekalkan perbezaan etnik.^[136] Dasar awal Dinasti Qing ini juga kebanyakannya tertumpu kepada lelaki Cina Han.^[136]^[137] Mereka yang dikecualikan daripada dasar ini ialah wanita, kanak-kanak, sami Buddha dan paderi Taoisme, serta pemberontak Dinasti Qing; selain itu, lelaki dalam kehidupan seharian perlu memakai pakaian Manchu, tetapi mereka dibenarkan dikebumikan dalam pakaian hanfu setelah mati.^[136]^[137]^[138]

Pemberontakan dan penentangan terhadap Qing

Pemberontak Cina Han yang menentang Dinasti Qing tetap menyimpan tocang di belakang tetapi simbol penentangan mereka terhadap Qing ialah membiarkan rambut depan tumbuh, menyebabkan kerajaan Qing menganggap mencukur bahagian depan kepala sebagai tanda utama kesetiaan kepada Qing berbanding tocang belakang, yang tidak bercanggah dengan adat Han dan tidak dibantah oleh orang Han tradisional.^[138]^[139] Koxinga mengejek dan mengkritik gaya rambut Qing dengan menyamakan kepala yang dicukur seperti seekor lalat.^[140]^(p77) Koxinga dan tenteranya menolak arahan mencukur rambut ketika Qing menuntut mereka mencukur sebagai syarat untuk mengiktiraf Koxinga sebagai pembesar.^[140]^(p86) Qing turut menuntut Zheng Jing dan tenteranya di Taiwan mencukur rambut untuk mendapat pengiktirafan sebagai daerah naungan. Para pengikutnya serta putera Dinasti Ming terakhir, Zhu Shugui membantah keras arahan mencukur rambut tersebut.^[140]^(p187)

Dalam Kerajaan Syurga Taiping, pakaian Dinasti Qing dan tocang telah ditentang dan diharamkan atas alasan budaya dan nasionalisme, kerana ramai dalam kalangan pengikut Taiping merupakan orang Hakka yang menentang pemerintahan Manchu. Dalam usaha untuk memulihkan identiti Cina Han, para pemberontak Taiping menubuhkan sistem pakaian mereka sendiri, yang memperkenalkan seragam khas dan ciri-ciri fesyen Hakka, dengan membuang elemen qizhuang seperti matixiu (lengan kuku kuda) dan topi-topi Qing.^[141] Para pemberontak membiarkan rambut mereka panjang, memakai kain ikat kepala atau serban merah, manakala yang lain menyembunyikan tocang mereka di bawah serban. Namun begitu, banyak fesyen lelaki masih mengekalkan persamaan dengan gaya Qing.^[142]^[143]^[144] Raja dan putera dalam Kerajaan Syurga Taiping ialah satu-satunya individu yang dibenarkan memakai jubah naga berwarna kuning.^[144]

Pada masa yang sama semasa Pemberontakan Taiping, Pemberontakan Serban Merah (1854–1856) meletus di wilayah Guangdong, yang dipimpin oleh Li Wenmao, seorang pelakon Syarikat Opera Bot Merah yang terkenal. Disebabkan kostum opera tidak termasuk dalam larangan hanfu, dan opera memainkan peranan penting dalam budaya vernakular dan identiti orang Cina Han, ramai pemberontak memakai kostum opera dan menyusun organisasi mereka seperti watak dalam drama sejarah. Li Wenmao sendiri dilaporkan memakai mangfu Dinasti Ming.^[145]^[146] Pakaian yang dipakai oleh Kerajaan Syurga Taiping kebanyakannya berdasarkan paofu yang dirampas atau diambil daripada pentas opera, termasuk jubah naga yang dipakai oleh pemimpin pemberontakan.^[147]^[148]

Akibatnya, pakaian gaya Dinasti Ming terus dikekalkan di beberapa kawasan di China hingga semasa Revolusi Xinhai tahun 1911 Masihi.^[149]

Pada akhir Dinasti Qing, sebahagian ahli Masyarakat Teratai Putih memotong tocang mereka sebagai tanda penentangan, manakala kebanyakan hanya memotong sehelai rambut atau meleraikan tocang mereka dan membiarkannya terurai.^[142] Selepas Dinasti Qing digulingkan dalam Revolusi Xinhai 1911, gaya pakaian Taoisme dan sanggul atas kepala telah diambil alih oleh golongan bangsawan biasa dan "Persatuan Pemulihan Cara Lama" (Fuguhui) di sempadan Sichuan dan Hubei di mana Masyarakat Teratai Putih dan Gelaohui beroperasi.^[150] Hanya selepas revolusioner bergaya Barat muncul yang terpengaruh dengan gaya rambut Barat barulah tocang dianggap sebagai sesuatu yang kolot dan mereka mula menyokong gaya rambut pendek Barat.^[127]

Paderi Tao dan sami Buddha

Wang Chanyue (?–1680 Masihi), ketua mazhab ketujuh cabang Longmen dalam aliran Taoisme Quanzhen, Dinasti Qing.

Baik paderi Tao mahupun sami Buddha tidak diwajibkan memakai tocang oleh kerajaan Qing; mereka terus mengekalkan gaya rambut tradisional mereka kepala dicukur sepenuhnya bagi sami Buddha dan sanggul atas kepala gaya tradisional Cina bagi paderi Tao.^[137]^[151]^[152]^[127]

Paderi Tao juga terus memakai pakaian tradisional Tao dan tidak mengamalkan pemakaian pakaian Qing gaya Manchu. Bekas rakyat Dinasti Ming turut mencipta pelbagai cara untuk mengekalkan gaya rambut dan pakaian gaya Han mereka (contohnya di kawasan terpencil).^[124] Untuk mengelakkan pemakaian tocang dan mencukur dahi, Fu Shan penyokong setia Dinasti Ming menjadi paderi Tao selepas Qing mengambil alih Taiyuan.^[153]

Amalan pengebumian

Selepas kematian, rambut si mati boleh juga disikat membentuk sanggul atas kepala sepertimana yang dipakai oleh masyarakat Cina Han pada zaman Dinasti Ming; amalan ini turut diperhatikan oleh orang Eropah.^[142] Lelaki kaya yang tidak memegang jawatan rasmi dibenarkan dikebumikan dalam shenyi sutera biru tua yang dihiasi jalur biru terang atau putih di sekelilingnya.^[117] Lelaki yang sedang dalam tempoh berkabung juga dikecualikan;^[137] namun, kerana adat Konfusianisme tidak membenarkan pemakai sanggul ketika berkabung, lelaki tersebut hanya meleraikan tocang mereka dan membiarkan rambut tidak tersisir.^[142] Wanita dari keluarga berada juga boleh dikebumikan dalam variasi shenyi yang dipanggil bai shou yi (secara harfiah bermaksud "jaket panjang umur"), iaitu ao berwarna biru tua atau hitam yang disulam dengan aksara shou (panjang umur) berwarna emas di seluruh permukaannya.^[117] Bai shou yi dipadankan dengan kain pleat putih yang bertepi satin biru dan turut disulam aksara shou biru yang banyak pada bahagian skirt.^[117]

Penggiat drama dan opera Cina

Larangan terhadap hanfu tidak dikenakan ke atas pelakon pentas, yang memakai dan mempamerkan pakaian gaya hanfu semasa membuat persembahan.^[136]

Pakaian wanita

Bagi pakaian wanita, gaya Manchu dan Han wujud bersama.^[137]^[19] Wanita Cina Han amat menitikberatkan pemeliharaan etnik Han mereka dan tidak memakai pakaian Manchu.^[117] Sepanjang Dinasti Qing, wanita Han terus memakai pakaian dari zaman Dinasti Ming; namun, lama-kelamaan, adat Ming mula dilupakan dan pengaruh Manchu mula mempengaruhi pakaian wanita.^[117]^[154] Walau begitu, wanita Manchu dan wanita Cina Han tidak saling meniru pakaian masing-masing; justeru, menjelang akhir abad ke-19, pakaian wanita Manchu dan Han tetap kekal berbeza.^[137]

Pada awal Dinasti Qing, wanita Cina Han dijangka terus memakai pakaian Han dari zaman Dinasti Ming.^[117] Wanita Manchu memakai jubah panjang sehelai dengan potongan melengkung, manakala wanita Han meneruskan gaya dua helai (atas dan bawah).^[137]^[19]^[155]^[42]^(p31) Oleh sebab wanita Han tidak dipaksa menukar pakaian kepada gaya Manchu, maka kebanyakan unsur pakaian wanita Han dalam Dinasti Qing kekal mengikuti gaya ao dari zaman Dinasti Ming.^[156] Menerusi adat Ming, wanita Han akan memakai ruqun dan aoqun,^[137]^[42]^(p31) yang menjadi fesyen popular semasa Dinasti Qing.^[157] Seluar kadangkala dipakai di bawah kain oleh wanita biasa atau belum berkahwin.^[110]^[42]^(p31) Wanita Han belum berkahwin atau dari golongan petani akan memakai shanku tanpa kain luar.^[42]^(p31) Memakai skirt lazimnya dianggap simbol kematangan dan hanya dikhaskan untuk wanita berkahwin.^[117]

Menjelang pertengahan Dinasti Qing, wanita Manchu dan Han mula mempengaruhi pakaian satu sama lain; namun, mereka tetap mengekalkan keunikan gaya masing-masing.^[19] Menjelang akhir Dinasti Qing, wanita Han daripada golongan bangsawan dan hartawan mula meniru gaya wanita Manchu; begitu juga sebaliknya, wanita Manchu mula meniru gaya wanita Han, kedua-dua pihak saling mempengaruhi.^[131]^[19]

Pada lewat Dinasti Qing, ao wanita Han masih berkongsi persamaan dengan ao zaman Ming.^[156] Namun, pakaian wanita Han juga sedikit sebanyak dipengaruhi budaya Manchu dari segi warna, sulaman dan kemasan.^[156] Ao lewat Dinasti Qing mempunyai lengan besar, bukaan senget dan panjang setakat pinggang.^[117]^[156] Wanita tua Cina memakai ao berkolar bulat berdiri, belahan kanan, lengan rata dan manset lebar.^[156] Kolar ao wanita Han boleh jadi tinggi atau rendah, dan terdapat belahan di kedua-dua sisi ao.^[156] Ao panjang pinggang juga boleh mempunyai lengan sempit dan bukaan hadapan.^[156] Pakaian wanita Dinasti Qing lewat juga mempunyai tepi bergelang.^[22]

Skirt sutera yang berasal dari wanita Cina Han merupakan pakaian khas yang mewakili busana Dinasti Qing.^[110] Salah satu bentuk skirt popular ialah mamianqun, sejenis kain yang diperbuat daripada dua helaian kain berasingan yang tidak dijahit dari pinggang ke hujung; ini membolehkan wanita berkaki diikat bergerak dengan lebih mudah.^[110]^[158] Mamianqun mengalami perubahan kecil dalam potongan dan hiasan sepanjang tempoh Qing.^[110] Skirt wanita Han lain yang turut popular ialah baijianqun (百襇裙; skirt seratus lipatan), yuehuaqun (月華裙; skirt sinar bulan) yang terkenal pada awal Qing, skirt ekor burung phoenix yang terkenal semasa zaman Maharaja Kangxi dan Maharaja Qianlong,^[41]^(pp80–83) dan skirt sisik ikan.^[158] Pada akhir Dinasti Qing, muncul juga skirt yang dihias reben berbentuk pedang dengan loceng yang tergantung di hujungnya.^[41]^(pp80–83) Wanita Han juga memakai dudou, yang berasal dari dudou zaman Ming.^[117]

Di luar negara China pada tahun 1911, majalah Vogue mencadangkan pembelian satu set pakaian yang dinamakan "boudoir set" yang terdiri daripada aoqun Dinasti Qing yang mempunyai kelim dan lengan yang lebar, serta sepasang kasut.^[159] Namun, menjelang Revolusi Xinhai pada tahun 1911, aoqun Qing yang berkelim dan berlengan lebar tidak lagi digemari oleh wanita bandar Cina Han; sebaliknya mereka mula mengecilkan potongan pakaian mereka.^[159] Pakaian Barat siap pakai kurang popular dalam kalangan pengguna Cina kerana ketidaksesuaian dari segi ukuran badan.^[159]

Sebelah kiri, seorang wanita Cina Han memakai pakaian tradisional Han yang terdiri daripada ao dan skirt; sebelah kanan, wanita Manchu memakai jubah panjang sehelai, yang merupakan pendahulu kepada qipao.
Aoqun Dinasti Qing yang dipakai dalam teater untuk watak wanita, abad ke-18.
Seorang wanita berpakaian ao dan seluar, sedang bermain gendang kecil, dari tahun 1800.
Seorang wanita memakai ao dan skirt panjang, sedang bermain alat muzik zheng, dari tahun 1800.
Seorang wanita memakai ao dan seluar di bawah skirt luar, sedang bermain alat tiupan dengan loceng melengkung, dari tahun 1800.
Jaket sutera bersulam wanita Cina Han dan skirt pleat, sekitar tahun 1900.
Pakaian wanita Han semasa abad ke-19. Ao dari Dinasti Ming diubah kepada variasi qizhuang Manchu, manakala skirt yang diwarisi gaya Ming turut dipengaruhi oleh corak Dinasti Qing.
Skirt pleat Dinasti Qing; akhir abad ke-19.
Skirt dua panel wanita, Dinasti Qing (1644–1912), lewat abad ke-19 hingga awal abad ke-20.

Kanak-kanak

Bayi akan memakai dudou yang disulam dengan azimat tuah sebagai satu-satunya pakaian semasa musim panas panas sehingga mereka mencapai umur dua hingga tiga tahun.^[117] Kanak-kanak Cina Han tidak tertakluk kepada dasar tifayifu dan dibenarkan memakai hanfu;^[136] pakaian mereka diikat ke sebelah kanan mengikut gaya Dinasti Ming.^[117] Pakaian harian mereka diperbuat daripada sutera, manakala pada majlis khas mereka akan memakai pakaian satin dan sutera; warna pakaian cerah, biasanya merah dan merah jambu kerana dianggap warna bertuah.^[117]

Mereka juga memakai baijiayi semasa Dinasti Qing sebagai simbol harapan untuk kesejahteraan serta perlindungan daripada roh jahat.^[117]

Kanak-kanak juga memakai pelbagai jenis topi seperti "topi mangkuk nasi", "topi kepala harimau", dan "topi kepala anjing", yang bertujuan untuk menangkis roh jahat, dan kemudian dipakai untuk menarik tuah ketika menghadiri peperiksaan penting.^[117]^[19]

Abad ke-20

Pada tahun 1912, Republik China telah ditubuhkan dan para menteri kerajaan diwajibkan memakai pakaian gaya Barat.^[117] Pakaian rasmi bagi lelaki dan wanita telah diterbitkan dalam warta kerajaan; lelaki perlu memakai pakaian Barat pada hari rasmi dan waktu malam, manakala pada waktu tidak rasmi, mereka boleh memakai sut Barat atau changshan dan magua. Wanita diwajibkan memakai aoqun gaya Qing.^[117] Pengikatan kaki (Foot binding) telah diharamkan secara sah.^[117]

Pada tahun 1914, pemotongan tocang (queue) menjadi syarat untuk mengundi dalam pilihan raya wilayah; malah, pihak polis memotong tocang mereka yang ditangkap jika masih memilikinya.^[142]

Selepas kejatuhan Dinasti Qing, Yuan Shikai menghidupkan semula upacara "Korban di Kuil Syurga" dan mengisytiharkan dirinya sebagai Maharaja Hongxian. Jubah dan topi khas untuk upacara ini direka berasaskan pakaian rasmi Maharaja Dinasti Han dan Ming.^[160]^[117] Bagaimanapun, reka bentuknya diubah sedikit dengan penambahan motif bulatan (roundels).^[160]

Gambar Maharaja Yuan Shikai.
Pakaian upacara Yuan Shikai.
Pegawai berpangkat ketiga memakai jubah dengan lima bulatan.
Pegawai memakai pakaian korban rasmi.

Yuan Shikai memakai jubah jiaoling youren berwarna hitam dengan hiasan benang emas dan dua belas lambang kekaisaran (shier zhang).^[117] Pegawai-pegawai lain juga memakai jubah rasmi hitam dengan hiasan biru. Peraturan pemakaian berdasarkan pangkat turut ditetapkan.^[160]^[117] Selepas kematian Yuan Shikai pada 1916, usaha untuk menghidupkan semula pakaian rasmi kekaisaran gagal dan beransur lenyap.^[117]

Pada tahun 1919, pakaian wanita aoqun berevolusi potongan ao menjadi lebih ramping, lengan sempit hingga pergelangan tangan, dan kolar menjadi tinggi.^[117] Pada awal 1920-an, ao menjadi lebih pendek hingga ke pinggul dengan potongan bulat di bawahnya, manakala skirt menjadi lebih ringkas.^[117]

Menjelang pertengahan 1920-an, qipao atau ceongsam mula diperkenalkan.^[117] Pada tahun 1927, changshan dan magua ditetapkan sebagai pakaian rasmi lelaki untuk upacara penting seperti perkahwinan atau penghormatan nenek moyang.^[117] Wanita memakai ao hitam dan skirt biru, atau qipao.^[117]

Pada pertengahan 1930-an, lelaki semakin menerima pakaian Barat. Semasa Perang China-Jepun Kedua, pakaian Barat semakin mendominasi.^[117] Pada tahun 1932, kerajaan Nasionalis memaksa etnik Miao, Yao, dan Kam mengenakan pakaian Hanfu.^[161]

Pada tahun 1974, Jiang Qing cuba mempopularkan Jiang Qing dress sebagai pakaian kebangsaan wanita, dengan skirt berlipat berdasarkan gaya Dinasti Tang, tetapi ia tidak mendapat sambutan.^[16]^{(pp248–255)}^[162]

Hanfu dalam media & opera (abad ke-20 – kini)

Sejak abad ke-20, hanfu dan pakaian gaya hanfu kerap digunakan dalam siri TV, filem dan opera. Popularitinya meningkat terutamanya sejak era 1980-an.^[12]^[163]

Poster filem senyap Romance of the Western Chamber (1927).
Adegan dari filem senyap The Cave of the Silken Web (1927).
Adaptasi legenda Butterfly Lovers (1954).

Kebanyakan kostum opera berasal dari gaya Dinasti Ming, meskipun terdapat elemen daripada Dinasti Tang hingga Qing.^[164]

Hanfu dalam persembahan Kunqu.
Opera Kantonis di Happy Valley (2008).
Persembahan Kunqu The Peony Pavilion.

Hanfu dalam Taoisme moden

Biksu dan sami Taoisme moden masih memakai pakaian tradisional seperti daopao dan hechang, dan berambut simpul atas (touji).^[165]

Paderi Tao di Xi'an memakai daopao dan hechang, 1910–1911.
Pendeta Tao di biara, 1923.
Ahli ramal Tao dengan simpulan atas, Wuhan, 2008.
Biksu Tao dengan jubah gaya tangzhuang, Beijing.
Lelaki Tao dengan gaya jiaoling youren.
Upacara Tao di Shantou, Guangdong, 2010.

Abad ke‑21

Gerakan Hanfu

Gerakan Hanfu merupakan sebuah gerakan sosial yang sedang berlangsung yang bertujuan mempopularkan hanfu serta mengintegrasikan unsur tradisional Cina ke dalam rekaan pakaian moden sebagai satu cara mempromosikan budaya tradisional Cina.

Pada 22 November 2003, seorang lelaki bernama Wang Letian memakai shenyi buatan sendiri di khalayak ramai; kisahnya telah diterbitkan dalam akhbar Lianhe Zaobao, lalu menarik perhatian umum. Peristiwa ini lazimnya dianggap sebagai permulaan Gerakan Hanfu moden.^[166]^[167]

Peningkatan populariti dan trend pasaran

Memasuki abad ke‑21, hanfu telah menjadi satu trend fesyen dan sektor perniagaan yang menguntungkan. Pada tahun 2018, dianggarkan pasaran hanfu mempunyai 2 juta pengguna berpotensi.^[1] Jualan dianggarkan mencecah 1.4 bilion yuan (AS$199.3 juta) pada tahun 2019.^[1] Menurut kajian iiMedia tahun 2018, wanita membentuk 88.2% daripada peminat hanfu dan 75.8% daripada kedai hanfu di Taobao dan Tmall hanya menjual hanfu wanita.^[1]

Pada 2019, terdapat 1,188 kedai hanfu dalam talian di Tmall dan Taobao, meningkat sebanyak 45.77% daripada tahun sebelumnya.^[1] Kedai hanfu Chong Hui Han Tang menduduki tempat ketiga di Tmall selepas Hanshang Hualian dan Shisanyu.^[1] Dalam edisi 2019 Minggu Budaya Hanfu Xitang, dianggarkan ia menarik 40,000 peserta peminat hanfu.^[1]

Satu kajian oleh Institut Penyelidikan Industri Forward menunjukkan bahawa pada 2020, jumlah peminat hanfu di China mencecah 5.163 juta orang, mewujudkan saiz pasaran bernilai 6.36 bilion yuan (AS$980 juta), iaitu peningkatan lebih 40% berbanding tahun sebelumnya. Dijangka menjelang akhir 2021, jumlah peminat hanfu akan melebihi 7 juta dan saiz pasaran akan mencecah lebih 9 bilion yuan (AS$1.39 bilion).^[168]

Hanfu moden

Hanfu abad ke‑21 masih dirujuk sebagai hanfu dalam komuniti budaya Hanfu bagi memudahkan penyataan.^[8] Pada 8 Mac 2021, majalah Vogue menerbitkan artikel mengenai "hanfu moden", yang mendefinisikannya sebagai "jenis pakaian dari mana-mana era ketika orang Han memerintah", serta melaporkan bahawa gaya berdasarkan dinasti Tang, Song dan Ming adalah paling popular.^[169]

Menurut para sarjana kontemporari, hanfu moden boleh dibahagikan kepada tiga kategori:

Reproduksi: Iaitu hanfu yang dibuat dengan ketat mengikut gaya dalam lukisan purba, mural, atau penemuan arkeologi.
"Hanfu kontemporari" (juga dikenali sebagai hanfu moden, hanfu baharu, hanfu dipulihkan, atau hanfu dipertingkatkan): Hanfu ini dibangunkan berasaskan gaya sejarah dan mengekalkan elemen tradisional tetapi disesuaikan dengan estetik serta teknologi moden.^[170]
Hanyuansu (汉元素): Pakaian harian moden yang mengandungi elemen gaya hanfu, tetapi tidak boleh diklasifikasikan sebagai kategori hanfu purba sedia ada.^[171]

Ciri dan reka bentuk

Sebahagian besar hanfu moden berasaskan patung, lukisan, objek seni, rekod sejarah dan pakaian sejarah. Jubah Han dari Dinasti Ming yang dikurniakan oleh Maharaja Ming kepada keturunan Konfusius (Duke Yansheng) masih dipelihara di Kediaman Konfusius. Jubah dari Maharaja Qing juga ada di sana.^[172]

Sekitar tahun 2007 atau 2008, sekumpulan anak muda dari daerah Minghang, Shanghai, menubuhkan pasukan pemulihan pakaian Cina purba berasaskan penyelidikan teliti; mereka membaca manuskrip lama dan meneliti lukisan untuk mengetahui butiran gaya, fabrik dan corak purba. Kumpulan ini dikenali sebagai Pasukan Pemulihan Pakaian Purba Cina.^[173]

Ciri penting hanfu moden (tidak kira kategori) ialah rekaan kolar silang ke kanan atau jiaoling youren. Rekaan ini membawa nilai moral dan etika budaya. Kolar kiri menutupi kanan melambangkan keunggulan budaya ke atas sifat semula jadi manusia. Lengan lebar mencerminkan keharmonian antara manusia dan alam, dan tali pinggang melambangkan kawalan budaya terhadap nafsu manusia.^[174] Oleh itu, jiaoling youren telah menjadi unsur tetap dalam reka bentuk hanfu moden.

Hanfu moden juga telah berubah menjadi pakaian yang boleh dipakai setiap hari dan sering digabungkan dengan pakaian gaya barat atau dari budaya lain.^[175] Sebagai contoh, trend hanfu bertema Krismas yang muncul di media sosial dan kedai dalam talian menggabungkan unsur warna dan rekaan Krismas ke dalam hanfu.^[176] Trend lain ialah penggunaan unsur renda gaya barat dalam hanfu, walau bagaimanapun, rekaan seperti ini tidak dianggap hanfu asli, tetapi sebahagian daripada kategori hanyuansu.^[1]

Hanfu moden
Wanita memakai qujupao dan lelaki memakai zhiqupao, Festival Budaya Cina di Guangzhou, 2008.
Lelaki memakai shenyi, panling lanshan, dan zhiduo, tarikh tidak diketahui.
Lelaki dan wanita memakai xuanduan, mungkin semasa upacara Guan Li, 2007.
Dua set ruqun dalam kedai pakaian; kiri: ru merah dan skirt putih; kanan: ru hijau dan skirt hijau, 2018.
Pelajar memakai pelbagai bentuk hanfu semasa lawatan musim bunga.

Sejarah istilah "Hanfu"

Semenjak dari dinasti Song dan Yuan, rekod rasmi mula menggunakan istilah "Hanfu" untuk menunjukkan pakaian kaum Han. Pada dinasti Liao, maharaja Liao dan kalian pegawai Han memakai Hanfu, manakala maharani dan kalian pegawai Khitan memakai pakaian kebangsaan sendiri. Pada dinasti Yuan, pegawai telah merekodkan "Hanfu" dalam Sejarah Liao.

Istilah "Hanfu" ialah untuk menunjukkan sistem pakaian kaum Han. Walaupun istilah ini tidak sentiasa digunakan oleh golongan Han, namun ia lebih sentiasa digunakan oleh kumpulan etnik dan negara lain. Tujuan tersebut adalah untuk membezakan sistem pakaian Han dengan sistem pakaian kebangsaan sendiri.

Gaya standard

Pakaian

Komponen	Han	Manchu
Pakaian bahagian atas	Terdiri daripada "yi" (衣) yang mempunyai kelapak longgar dan terbuka	Terdiri daripada "pao" (袍) yang mempunyai kelapak yang tertutup di sekeliling leher dan tiada bukaan depan
Pakaian bahagian bawah	Terdiri daripada skirt yang dipanggil sebagai "chang" (裳)	Terdiri daripada seluar yang dipanggil sebagai "ku" (褲)
Kolar
Lengan	Panjang dan longgar	Sempit dan ketat
Butan
Kelengkapan

Gaya

Penutup kepala dan gaya rambut

Di atas pakaian, lelaki memakai topi manakala wanita memakai sanggul atau hiasan rambut. Biasanya, status sosial atau profesion seseorang boleh dikenalpasti berdasarkan apa yang dipakai di kepala. Jenis penutup kepala lelaki termasuk jin (巾) untuk topi lembut, mao (帽) untuk topi keras, dan guan sebagai penutup kepala rasmi. Pegawai dan cendekiawan pula memakai jenis khas seperti putou, wushamao, si-fang pingding jin (四方平定巾; atau ringkasnya fangjin 方巾) dan Zhuangzi jin (莊子巾). Wanita pula memakai hiasan rambut seperti cucuk sanggul ji (笄) yang wujud sejak zaman Neolitik, selain pelbagai hiasan yang lebih rumit.

Selain itu, penjagaan rambut merupakan aspek penting dalam kehidupan harian masyarakat Han purba. Kebiasaannya, lelaki dan wanita akan berhenti memotong rambut apabila mencapai usia baligh. Ini diraikan melalui upacara kedewasaan Cina, Guan Li, yang biasanya dilakukan antara umur 15 hingga 20 tahun. Rambut akan dibiarkan panjang secara semula jadi sehingga akhir hayat, termasuk juga rambut muka. Ini berakar daripada ajaran Konfusius: "Shenti fa fu, shou zhu fumu, bu gan huishang, xiaozhi shi ye" (身體髮膚，受諸父母，不敢毀傷，孝之始也)" – yang bermaksud, ‘Tubuh badan, rambut dan kulitku dikurniakan oleh ibu bapa, aku tidak berani mencederakannya; itulah permulaan kepada nilai kesetiaan kepada ibu bapa’. Malah, memotong rambut dianggap hukuman jenayah pada zaman dahulu yang dikenali sebagai 'Kun (髡)',^[136] bertujuan mengaibkan pesalah. Malah, mereka akan ditanda dengan tatu muka, hukuman ini disebut 'Qing (黥)', kerana masyarakat biasa tidak akan menconteng tubuh mereka atas prinsip yang sama.

Kanak-kanak dikecualikan daripada peraturan ini. Mereka boleh memotong rambut pendek, membuat tocang, simpul atau membiarkan rambut tidak diikat, kerana keputusan ini biasanya dibuat oleh ibu bapa, maka ia tidak melanggar prinsip hormat. Namun, apabila dewasa, setiap lelaki wajib mengikat rambut panjang menjadi simpulan yang dipanggil ji (髻) di atas atau di belakang kepala dan mesti menutup simpulan itu dengan topi khas (kecuali sami Buddha yang mencukur kepala sepenuhnya sebagai simbol pemutusan hubungan dengan dunia, dan sami Taoisme yang hanya menggunakan penyemat rambut zan untuk mengekalkan simpulan rambut tanpa menutupinya). Oleh itu, gambaran lelaki Cina purba dengan rambut terurai di sisi dan belakang seperti yang sering dipaparkan dalam drama atau filem moden adalah tidak tepat dari segi sejarah.^[177] Wanita pula mempunyai lebih banyak pilihan dalam menggayakan rambut mereka selepas dewasa, dengan pelbagai gaya yang berubah mengikut era dinasti.

Tradisi tegas "tidak memotong rambut" ini diamalkan sepanjang sejarah Han sejak zaman Konfusius sehingga tamatnya Dinasti Ming (1644 M), apabila Putera Dorgon dari Qing memaksa lelaki Han memakai gaya rambut Manchu, iaitu mencukur dahi dan mengikat baki rambut menjadi tocang queue sebagai tanda tunduk kepada pemerintahan Qing. Perintah ini dikenali sebagai "Perintah Tocang" (薙髮令). Kanak-kanak lelaki dan wanita Han dikecualikan, begitu juga sami Tao (boleh menyimpan rambut) dan sami Buddha (menjaga kepala yang dicukur). Pengkhianat Han seperti Li Chengdong dan Liu Liangzuo memaksa pelaksanaan perintah ini ke atas penduduk awam. Pada tahun 1645, tentera Han di bawah Jeneral Hong Chengchou memaksa penduduk Jiangnan mengikuti perintah tocang, dan penduduk Fuzhou dibayar perak untuk mematuhinya ketika perintah itu mula dilaksanakan.^[127]

Nota

Rujukan

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Wang, Xinyi; Colbert, François; Legoux, Renaud (2020). "From Niche Interest to Fashion Trend: Hanfu Clothing as a Rising Industry in China". International Journal of Arts Management. 23 (1). Dicapai pada 1 Februari 2021.
^ China Daily (4 September 2019). "Pasaran Hanfu semakin berkembang di China". China Daily. Dicapai pada 31 Januari 2021.
^ Zhang, Tianwei (25 November 2020). "Menjadikan Hanfu China sebagai fesyen global". Women's Wear Daily. Dicapai pada 1 Februari 2021.
^ Rovai, Serena (2016). Luxury the Chinese way : new competitive scenarios. Houndmills, Basingstoke, Hampshire. ISBN 978-1-137-53775-1. OCLC 946357865.
^ Sandra Lee Evenson (2014). "Hanfu Chinese robes". Dalam Annette Lynch; Mitchell D. Strauss (penyunting). Ethnic Dress in the United States A Cultural Encyclopedia. Rowman & Littlefield Publishers. m/s. 135–136. ISBN 978-0-7591-2150-8.
^ Brown, John (2006). China, Japan, Korea: Culture and Customs. Createspace Independent Publishing (diterbitkan 7 September 2006). m/s. 79. ISBN 978-1419648939.
^ ^a ^b ^c Bulag, Uradyn E. (2010), "Wearing Ethnic Identity: Power of Dress", East Asia, 6, Oxford: Berg Publishers, m/s. 75–80, doi:10.2752/bewdf/edch6014, ISBN 9781847888556, dicapai pada 28 Februari 2021
^ ^a ^b ^c Shi, Songge (2021). Travelling With Hanfu: A Social Media Analysis of Contemporary Chinese Travelling for Artistic Photographs (Tesis). Auckland University of Technology.
^ ^a ^b Peterson, Barbara Bennett (2015). Notable women of China : Shang dynasty to the early twentieth century. London: Routledge. ISBN 9781315702063. Dicapai pada 3 Februari 2021.
^ China National Silk Museum. "中国丝绸博物馆". www.chinasilkmuseum.com. Dicapai pada 4 Februari 2021.
^ Travel China Guide. "Celebrities of Yangtze Area". Travel China Guide. Dicapai pada 4 Februari 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ho, Wei; Lee, Eun-Young (2009). "Modern Meaning of Han Chinese Clothing" (PDF). Journal of the Korea Fashion & Costume Design Association. 11 (1): 99–109.
^ Ma, Xiaofang (2018). "Study on the Aesthetics of Han Chinese Clothing Culture in the TV Play "Nirvana in Fire"". Proceedings of the 3rd International Conference on Contemporary Education, Social Sciences and Humanities (ICCESSH 2018). 233. Atlantis Press. m/s. 639–643. doi:10.2991/iccessh-18.2018.143. ISBN 978-94-6252-528-3.
^ ^a ^b Gardner, Eric; Lin, Shuning; Tan, Qiuye; Ma, Antonia. "Ancient China | Chinese Culture: Communicating through Fashion". you.stonybrook.edu. Dicapai pada 28 Februari 2021.
^ Sim, Cheryl (2019). Wearing the cheongsam : dress and culture in a Chinese diaspora. London. m/s. 149. ISBN 978-1-350-10987-2.
^ ^a ^b Finnane, Antonia (2008). Changing clothes in China : fashion, history, nation. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-14350-9.
^ "Ancestors, The Story of China – BBC Two". BBC.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Dien, Albert E. (2007). Six dynasties civilization. New Haven, Conn.: Yale University Press. ISBN 978-0-300-07404-8.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Yang, Shaorong (2004). Traditional Chinese clothing : costumes, adornments & culture (ed. 1st). San Francisco: Long River Press. ISBN 9781592650194. Dicapai pada 4 Februari 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Lüsted, Marcia Amidon (2017). Ancient Chinese daily life (ed. 1). New York: New York : Rosen Publishing. m/s. 14–22. ISBN 978-1-4777-8889-9. OCLC 957525459.
^ Styling Shanghai. Christopher Breward, Juliette MacDonald. London, UK: Bloomsbury. 2020. m/s. 47–50, 54. ISBN 978-1-350-05114-0. OCLC 1029205918.CS1 maint: others (link)
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Feng, Ge; Du, Zhengming (2015). Traditional Chinese rites and rituals. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing. ISBN 9781443887830. Dicapai pada 4 Februari 2021.
^ Zhao, Yin (2014). Snapshots of Chinese culture. Xinzhi Cai. Los Angeles: Bridge21 Publications. ISBN 978-1-62643-003-7. OCLC 912499249. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 Mei 2021. Alt URL
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Xu, Rui; Sparks, Diane (2011). "Symbolism and Evolution of Ku-form in Chinese Costume". Research Journal of Textile and Apparel. 15 (1): 11–21. doi:10.1108/rjta-15-01-2011-b002. ISSN 1560-6074.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Sheng, Angela (1995). "The Disappearance of Silk Weaves with Weft Effects in Early China". Chinese Science (12): 41–76. ISSN 0361-9001. JSTOR 43290485.
^ The National Museum of China. "Xia, Shang, and Western Zhou Dynasties : II Economy". The National Museum of China. Diarkibkan daripada yang asal pada 11 Februari 2021. Dicapai pada 11 Februari 2021.
^ "Shang Dynasty (1600 B. C. — 1046 B. C.) — Empire of Bronze Age and Scripts on Oracle Bones". chinafetching.com. Diarkibkan daripada yang asal pada 11 Februari 2021. Dicapai pada 8 Mac 2021.
^ Zuozhuan, "Duke Ding - tahun ke-10 - zhuan"
^ 阮衛萍 (1992). "從今话古談襦裙". 紫禁城 (5): 26–30. ISSN 1003-0328.
^ 故宮博物院《紫禁城》（1992年第05期），紫禁城雜誌編輯部，第28-32頁
^ Book of Rites, "vol. 43" 冠義
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Zhang 2015
^ ^a ^b ^c Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :95
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :57
^ "2". Li yi.
^ "2". Li yi.
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama chinastyle.cn
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :44
^ ^a ^b ^c Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :83
^ ^a ^b Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :85
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :36
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :2
^ Hunan Museum. "Plain Gauze Gown". Hunan Museum. Dicapai pada 3 Februari 2021.
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :23
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :46
^ "25". Book of Jin.
^ Feng, Ge. Traditional Chinese rites and rituals. m/s. 15–16.
^ van Someren. Innovative China. m/s. 27–56.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :55
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :39
^ ^a ^b Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :4
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :94
^ ^a ^b Zhao, Feng. A History of Chinese Science and Technology. m/s. 391–392.
^ "Shang Shu : Yu Shu : Yi and Ji". Missing or empty |url= (bantuan)
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :89
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :127
^ Zhou, Fang. Text "..." ignored (bantuan); Missing or empty |title= (bantuan); Missing or empty |url= (bantuan)
^ "25". Book of Jin. “通天冠，本秦制。高九寸，正竖，顶少斜却，乃直下，铁为卷梁，前有展筒，冠前加金博山述，乘舆所常服也。 ” “武冠，一名武弁，一名大冠，一名繁冠，一名建冠，一名笼冠，即古之惠文冠。或曰赵惠文王所造，因以为名。亦云，惠者蟪也，其冠文轻细如蝉翼，故名惠文。或云，齐人见千岁涸泽之神，名曰庆忌，冠大冠，乘小车，好疾驰，因象其冠而服焉。汉幸臣闳孺为侍中，皆服大冠。天子元服亦先加大冠，左右侍臣及诸将军武官通服之。侍中、常侍则加金珰，附蝉为饰，插以貂毛，黄金为竿，侍中插左，常侍插右。”
^ ^a ^b ^c Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :90
^ ^a ^b Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Chinastyle
^ Zhang, Text "..." ignored (bantuan); Missing or empty |title= (bantuan)
^ Empty citation (bantuan)
^ ^a ^b ^c ^d Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :12
^ Empty citation (bantuan)
^ ^a ^b ^c Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :34
^ Empty citation (bantuan)
^ Empty citation (bantuan)
^ ^a ^b ^c ^d Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :91
^ Empty citation (bantuan)
^ ^a ^b ^c ^d ^e Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :66
^ ^a ^b ^c Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :37
^ ^a ^b ^c Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :86
^ Han, Jing; Quye, Anita (2 Januari 2018). "Dyes and Dyeing in the Ming and Qing Dynasties in China: Preliminary Evidence Based on Primary Sources of Documented Recipes". Textile History. 49 (1): 44–70. doi:10.1080/00404969.2018.1440099. ISSN 0040-4969. S2CID 192360196.
^ "2. Clothing – The Influence of Chang-An Culture to Korea and Japan". you.stonybrook.edu. Dicapai pada 11 Mac 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :93
^ ^a ^b ^c ^d Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :92
^ Croy, Anita (2015). Everyday life: Inside ancient China (ed. 1). Armonk, N.Y.: Routledge, 2015. m/s. 27. ISBN 978-1317470939. OCLC 907525912.
^ Ma, Boying (2020). History Of Medicine In Chinese Culture, A (In 2 Volumes). Singapore: World Scientific. m/s. 40. ISBN 978-981-323-799-5. OCLC 1147841857.
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :11
^ ^a ^b ^c Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :53
^ Wang, Qiao-ling (2008). "Women Fashion of Tang Dynasty and Foreign Cultural Communication". Journal of Zhejiang Wanli University. Dicapai pada 9 Februari 2021.
^ Cao, Zhe (2006). "Women's Common Dress in Tang Dynasty and Its Features at Different Stages". Journal of Wuhan University of Science and Engineering. Dicapai pada 9 Februari 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :5
^ ^a ^b Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :35
^ ^a ^b Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :16
^ Lin, Lin (2018). "Design Comparison of Creative Tang Suit and European Imperial Costume". Proceedings of the International Conference on Contemporary Education, Social Sciences and Ecological Studies (CESSES 2018).
^ ^a ^b Deng, Qionghua (2016). "Research of Women Dresses in the Tang Dynasty and the Modern Dresses Under the Perspective of Postmodernism". Proceedings of the International Conference on Electronics, Mechanics, Culture and Medicine. 45. Paris, France: Atlantis Press. m/s. 672–677. doi:10.2991/emcm-15.2016.100. ISBN 978-94-6252-163-6.
^ ^a ^b ^c Chen, Buyun (2013). Toward a definition of "fashion" in Tang China (618–907 CE): BuYun Chen (Tesis). Columbia University. doi:10.7916/D8KK9B6D. ISBN 978-3-631-60975-0.
^ Xv, Zhaofang (2014). "An Attempt to Analyze the Implicitness of the Aesthetic Features of Chinese Art Taking the Aesthetic Features of Women's Clothing in the Flourishing Period of Tang Dynasty as an Example". Proceedings of the International Conference on Education, Language, Art and Intercultural Communication. 3. Atlantis Press. m/s. 628–631. doi:10.2991/icelaic-14.2014.158. ISBN 978-94-6252-013-4.
^ ^a ^b ^c Hsu, Cho-yun (2012). China : A new cultural history. Columbia University Press. m/s. 220. ISBN 9780231528184.
^ Pakaian dalam Dinasti Tang Diarkibkan 5 Disember 2008 di Wayback Machine chinaculture.org diperoleh 7 Januari 2010
^ Yoon, Ji-Won (2006). "Research of the Foreign Dancing Costumes: From Han to Sui-Tang Dynasty". The Korean Society of Costume. m/s. 57–72.
^ ^a ^b Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :7
^ ^a ^b ^c Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :10
^ Chen, Buyun (2019). Empire of style : silk and fashion in Tang China. Seattle: University of Washington Press. m/s. 93. ISBN 978-0-295-74531-2. OCLC 1101879641.
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :125
^ 马, 承源; 岳, 峰, penyunting (1998). 新疆维吾尔自治区絲路考古珎品, Volume 1. 上海博物館. 上海译文出版社. m/s. 297, 298. ISBN 9787532721450. Dicapai pada 17 November 2009.
^ 郑, 重 (1991). Xie Zhiliu yi shu sheng ya. 中华书局(新)有限公司. m/s. 87. ISBN 9789971615215.
^ Behind the veil of the Forbidden City. Panda books. Yuehua Guan, Liangbi Zhong (ed. illustrated). Chinese Literature Press. 1996. m/s. 43, 44, 146. ISBN 0835131785.CS1 maint: others (link)
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :8
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama 中国传统服饰
^ Ding, Ying (2016). "The Effects of Foreign Cultures to the Women Clothes in the Tang Dynasty". Proceedings of the International Conference on Electronics, Mechanics, Culture and Medicine. 45. Atlantis Press. m/s. 497–502. doi:10.2991/emcm-15.2016.94. ISBN 978-94-6252-163-6.
^ ^a ^b ^c ^d Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :30
^ Russell-Smith, Lilla Bikfalvy (2003). "Wives and Patrons: Uygur Political and Artistic Influence in Tenth-Century Dunhuang". Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae. 56 (2/4): 401–428. doi:10.1556/AOrient.56.2003.2-4.20. ISSN 0001-6446. JSTOR 23659378.
^ Dardess, John W. (2010). Governing China, 150-1850. Indianapolis: Hackett Pub. Co. m/s. 31. ISBN 978-1-60384-447-5. OCLC 669127176.
^ ^a ^b Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :41
^ ^a ^b Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :18
^ ^a ^b ^c Watt, James C. Y. (2010). The world of Khubilai Khan : Chinese art in the Yuan Dynasty. Maxwell K. Hearn, Metropolitan Museum of Art. New York: Metropolitan Museum of Art. m/s. 82–83. ISBN 978-1-58839-402-6. OCLC 606786260.
^ ^a ^b ^c Wei, Luo (2 Januari 2018). "A Preliminary Study of Mongol Costumes in the Ming Dynasty". Social Sciences in China. 39 (1): 165–185. doi:10.1080/02529203.2018.1414417. ISSN 0252-9203. S2CID 149138176.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :63
^ ^a ^b ^c Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :25
^ ^a ^b ^c ^d Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :26
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :79
^ 顧凡穎 (2018). 歷史的衣櫥. 北京日報出版社.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Dusenbury, Mary M.; Bier, Carol (2004). Helen Foresman Spencer Museum of Art (penyunting). Flowers, Dragons & Pine Trees: Asian Textiles in the Spencer Museum of Art (ed. illustrated). Hudson Hills. ISBN 1555952380.
^ Forsyth, James (1994). A History of the Peoples of Siberia: Russia's North Asian Colony 1581–1990 (ed. illustrated, reprint, revised). Cambridge University Press. m/s. 214. ISBN 0521477719.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :104
^ 劉菲 (2017). 清前期皇室及貴族服飾研究. 山東大學出版社.
^ ^a ^b ^c Keliher, Macabe (2020). The Board of Rites and the making of Qing China. Oakland, California. ISBN 978-0-520-97176-9. OCLC 1090283580.
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :22
^ 梁啟超 (1989). 飲冰室合集·論不變法之害. 中華書局. 上觀百世，下觀百世，經世大法，惟本朝為善變。入關之初，即下剃髮之令，頂戴翎枝，端罩馬褂，古無有也，則變服色矣。
^ 章太炎 (1996). 中國現代學術經典．章太炎卷．訄書．訂礼俗第五十一. 河北教育出版社. 滿洲之服，其筩袖鎧之緒也。軍容入國，以便趨走，亡咎。若其右方重衽，溫暖不均。於左削袂上起而合手者，如拼矣。嬰絡以效桑門，絳繩以被氈笠，比是觀之，將相驚以精鬽。物極而移，異服者眾，猶曰西服者，苟以隨時。諸解辮有常刑，幸其若是，胡漢猶彌以相惡。蒙古朝祭以冠幞，私燕以質孫，胡服隱也。滿洲遊學以短衣，常居以嬰絳，胡服箸也。
^ Chung, Young Yang Chung (2005). Silken threads: a history of embroidery in China, Korea, Japan, and Vietnam (ed. illustrated). Harry N. Abrams. m/s. 148. ISBN 9780810943308. Dicapai pada 4 Disember 2009.
^ ^a ^b Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :40
^ Yao, Felicia (2020). "Of Silk and Statecraft:Dowager Empress Cixi (1835–1908) and Power Dressing in Late Qing Dynasty China, 1860–1911" (PDF). The Journal of Dress History. 4 (1): 111–136. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 17 Mei 2021. Dicapai pada 2 Mac 2021.
^ 呤唎 (Februari 1985). 《太平天國革命親歷記》. 上海古籍出版社.
^ ^a ^b ^c ^d Godley, Michael R. (September 2011). "The End of the Queue: Hair as Symbol in Chinese History". China Heritage Quarterly. China Heritage Project, ANU College of Asia & the Pacific (CAP), The Australian National University (27). ISSN 1833-8461.
^ Forsyth, James (1994). A History of the Peoples of Siberia: Russia's North Asian Colony 1581-1990 (ed. illustrated, reprint, revised). Cambridge University Press. m/s. 217. ISBN 0521477719.
^ Majewicz, Alfred F., penyunting (2011). Materials for the Study of Tungusic Languages and Folklore. 15 (ed. illustrated, reprint). Walter de Gruyter. m/s. 21. ISBN 978-3110221053.
^ Wang, Yi (2022). "Contesting the past on the Chinese Internet: Han-centrism and mnemonic practices". Memory Studies (dalam bahasa Inggeris). 15 (2): 304–317. doi:10.1177/1750698019875996. ISSN 1750-6980. S2CID 204374195.
^ ^a ^b Wang, Anita Xiaoming (2018). "The Idealised Lives of Women: Visions of Beauty in Chinese Popular Prints of the Qing Dynasty". Arts Asiatiques. 73: 61–80. doi:10.3406/arasi.2018.1993. ISSN 0004-3958. JSTOR 26585538.
^ Wakeman, Frederic E. (1985). The Great Enterprise: The Manchu Reconstruction of Imperial Order in Seventeenth-century China, Volume 1. 2 of Great Enterprise (ed. illustrated). University of California Press, l. m/s. 868. ISBN 0520048040.
^ Lui, Adam Yuen-chung (1989). Two Rulers in One Reign: Dorgon and Shun-chih, 1644-1660. Faculty of Asian Studies monographs // The Australian National University (ed. illustrated). Faculty of Asian Studies, Australian National University. m/s. 37. ISBN 0731506545. Dorgon did not want to see anything go wrong in a province and this might be the main reason why the government ... When the Chinese were ordered to wear the queue, Sun and Li took the initiative in changing their Ming hairstyle to ...
^ ^a ^b Toby, Ron P. (2019). Engaging the Other: 'Japan' and Its Alter-Egos, 1550–1850. Brill's Japanese Studies Library. BRILL. ISBN 978-9004393516.
^ Trần Quang Đức (2013). Ngàn năm áo mũ (PDF). Nhã Nam. m/s. 31. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 7 Julai 2021. Dicapai pada 1 Januari 2018. 清朝承平日久…唯衣服之製度不改，滿俗終乏雅觀…自清朝入帝中國，四方薙髮變服，二百年來，人已慣耳目[…]不曾又識初來華夏樣矣。我國使部來京，穿戴品服，識者亦有竊羨華風，然其不智者，多群然笑異，見襆頭網巾衣帶,便皆指為倡優樣格，胡俗之移人，一至浩歎如此
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Wang, Guojun (2019). "Absent Presence: Costuming and Identity in the Qing Drama A Ten-Thousand Li Reunion". Harvard Journal of Asiatic Studies. 79 (1–2): 97–130. doi:10.1353/jas.2019.0005. ISSN 1944-6454. S2CID 228163567.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :49
^ ^a ^b Justus Doolittle (1876). Social Life of the Chinese: With Some Account of Their Religious, Governmental, Educational, and Business Customs and Opinions. With Special But Not Exclusive Reference to Fuhchau. Harpers. m/s. 241–246.
^ Meyer-Fong, Tobie (2013). What Remains: Coming to Terms with Civil War in 19th Century China (ed. illustrated). Stanford University Press. m/s. 83. ISBN 978-0804785594.
^ ^a ^b ^c Hang, Xing (2016). Conflict and commerce in maritime East Asia : the Zheng family and the shaping of the modern world, c. 1620-1720. Cambridge University Press. ISBN 978-1316453841. OCLC 1021375081.
^ Guo Dan; Youzhou Zhang (1995). 客家服饰文化. Fujian Education Publishing House. m/s. 83–88. ISBN 7533419383.
^ ^a ^b ^c ^d ^e "The End of the Queue | China Heritage Quarterly". www.chinaheritagequarterly.org. Dicapai pada 2 Mac 2021.
^ Luo, Ergang (1991). History of the Taiping Heavenly Kingdom. Zhonghua Book Company. ISBN 9787101003932.
^ ^a ^b Kim, Sun; Cho, Woo Hyun (30 Jun 2015). "Ideological symbols of Heavenly Kingdom's Dress". International Journal of Costume and Fashion. 15 (1): 39–49. doi:10.7233/ijcf.2015.15.1.039. ISSN 2233-9051.
^ Daphne Pi-Wei Lei (2006). Operatic China; Staging Chinese Identity Across the Pacific. Palgrave Macmillan US. m/s. 149–150, 158–166. ISBN 978-1-349-73693-5.
^ "李文茂与红巾军". Foshan Museum. Dicapai pada 28 Disember 2024.
^ Ling Shanqing (2000). 太平天国野史. Shandong Friendship Publishing House. m/s. 160–167. ISBN 7806422781.
^ Zhang Hongjie 张宏杰. "太平天国的奇装异服". 太平天国网. Dicapai pada 28 Disember 2024.
^ 千志, 魏 (1998). 《明清史概論》. 中國社會科學出版社. m/s. 358–360.
^ Hair: Its Power and Meaning in Asian Cultures (ed. illustrated). SUNY Press. 1998. m/s. 137. ISBN 0791437418.
^ Robert van Gulik (15 November 2010). Poets and Murder: A Judge Dee Mystery. University of Chicago Press. m/s. 174. ISBN 978-0-226-84896-9.
^ East Asian History. Institute of Advanced Studies, Australian National University. 1994. m/s. 63.
^ Bai, Qianshen (2003). Fu Shan's World: The Transformation of Chinese Calligraphy in the Seventeenth Century. 220 of Harvard East Asian monographs (ed. illustrated). Harvard University Asia Center. m/s. 85. ISBN 0674010922. ISSN 0073-0483.
^ 周, 锡保 (1 Januari 2002). 《中国古代服饰史》. 中国戏剧出版社. m/s. 449. ISBN 9787104003595..
^ "The collection of Chinese clothing from the Qing Dynasty – National Museum in Krakow". mnk.pl. Diarkibkan daripada yang asal pada 12 April 2022. Dicapai pada 2 Mac 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jiang, Wanyi; Li, Zhaoqing (6 Januari 2021). "Analysis on Evolution, Design and Application of Women's Traditional Coats in Beijing in the Late Qing Dynasty and the Early Republic of China: Based on the Collection of Ethnic Custom Museum of Beijing Institute of Fashion Technology". Proceedings of the 6th International Conference on Arts, Design and Contemporary Education (ICADCE 2020). Atlantis Press. m/s. 641–648. doi:10.2991/assehr.k.210106.123. ISBN 978-94-6239-314-1. S2CID 234293619.
^ "Skirt that comes with a black silk satin full embroidered top worn for wedding tea ceremony". www.roots.gov.sg. Dicapai pada 2 Mac 2021.
^ ^a ^b "Skirt (China), 19th century". Cooper Hewitt, Smithsonian Design Museum. Dicapai pada 2 Mac 2021.
^ ^a ^b ^c Chan, Heather (2017). "From Costume to Fashion: Visions of Chinese Modernity in Vogue Magazine, 1892 – 1943". Ars Orientalis. 47. doi:10.3998/ars.13441566.0047.009. hdl:2027/spo.13441566.0047.009. ISSN 2328-1286.
^ ^a ^b ^c Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :75
^ Yang Zhuhui (Mei 2012). 中国侗族 (dalam bahasa Cina). Ningxia People's Press. m/s. 42. ISBN 9787227047520.
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :88
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :124
^ https://www.webofproceedings.org/proceedings_series/article/artId/616.html. Francis Academic Press. 2017. doi:10.25236/ssah.2017.39. Missing or empty |title= (bantuan)
^ Melton, J. Gordon (2010). Religions of the world. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-204-3.
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :68
^ Mo, Zhiying (2017). The Hanfu Movement and Intangible Culture Heritage: Considering the past to know the future (Tesis). University of Macau.
^ 杨, 玮圆. "2021年中国汉服市场发展现状分析国潮风推动汉服盛行". 前瞻经济学人. 深圳前瞻资讯股份有限公司. Dicapai pada 29 Ogos 2021.
^ Wang, Meng-Yun (8 Mac 2021). "Meet Shiyin, the Fashion Influencer Shaping China's Hanfu Style Revival". Vogue. Dicapai pada 26 Mac 2021.
^ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :20
^ Xing, Wen (2018). "The most traditional not always the most practical". www.chinadaily.com.cn. Dicapai pada 18 Jun 2021.
^ …
^ Li, Qing (14 Mei 2020). "Restoring period clothing helps people learn about Chinese history and culture-- Beijing Review". Beijing Review. Dicapai pada 13 Februari 2021.
^ …
^ …
^ …
^ The Modern Hanfu – China Fashion Guide. Newhanfu.

Rencana ini ialah rencana tunas. Anda boleh membantu Wikipedia dengan mengembangkannya.

Jika anda melihat rencana yang menggunakan templat {{tunas}} ini, gantikanlah dengan templat tunas yang lebih spesifik.

Ralat petik: Tag <ref> wujud untuk kumpulan bernama "後漢書", tetapi tiada tag <references group="後漢書"/> yang berpadanan disertakan
Ralat petik: Tag <ref> wujud untuk kumpulan bernama "nota", tetapi tiada tag <references group="nota"/> yang berpadanan disertakan

[auto789-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Wang, Xinyi; Colbert, François; Legoux, Renaud (2020). "From Niche Interest to Fashion Trend: Hanfu Clothing as a Rising Industry in China". International Journal of Arts Management. 23 (1). Dicapai pada 1 Februari 2021.

[2] China Daily (4 September 2019). "Pasaran Hanfu semakin berkembang di China". China Daily. Dicapai pada 31 Januari 2021.

[3] Zhang, Tianwei (25 November 2020). "Menjadikan Hanfu China sebagai fesyen global". Women's Wear Daily. Dicapai pada 1 Februari 2021.

[:132-4] Rovai, Serena (2016). Luxury the Chinese way : new competitive scenarios. Houndmills, Basingstoke, Hampshire. ISBN 978-1-137-53775-1. OCLC 946357865.

[Evenson-5] Sandra Lee Evenson (2014). "Hanfu Chinese robes". Dalam Annette Lynch; Mitchell D. Strauss (penyunting). Ethnic Dress in the United States A Cultural Encyclopedia. Rowman & Littlefield Publishers. m/s. 135–136. ISBN 978-0-7591-2150-8.

[6] Brown, John (2006). China, Japan, Korea: Culture and Customs. Createspace Independent Publishing (diterbitkan 7 September 2006). m/s. 79. ISBN 978-1419648939.

[:45-7] Bulag, Uradyn E. (2010), "Wearing Ethnic Identity: Power of Dress", East Asia, 6, Oxford: Berg Publishers, m/s. 75–80, doi:10.2752/bewdf/edch6014, ISBN 9781847888556, dicapai pada 28 Februari 2021

[:76-8] Shi, Songge (2021). Travelling With Hanfu: A Social Media Analysis of Contemporary Chinese Travelling for Artistic Photographs (Tesis). Auckland University of Technology.

[:56-9] Peterson, Barbara Bennett (2015). Notable women of China : Shang dynasty to the early twentieth century. London: Routledge. ISBN 9781315702063. Dicapai pada 3 Februari 2021.

[:118-10] China National Silk Museum. "中国丝绸博物馆". www.chinasilkmuseum.com. Dicapai pada 4 Februari 2021.

[11] Travel China Guide. "Celebrities of Yangtze Area". Travel China Guide. Dicapai pada 4 Februari 2021.

[:13-12] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ho, Wei; Lee, Eun-Young (2009). "Modern Meaning of Han Chinese Clothing" (PDF). Journal of the Korea Fashion & Costume Design Association. 11 (1): 99–109.

[:80-13] Ma, Xiaofang (2018). "Study on the Aesthetics of Han Chinese Clothing Culture in the TV Play "Nirvana in Fire"". Proceedings of the 3rd International Conference on Contemporary Education, Social Sciences and Humanities (ICCESSH 2018). 233. Atlantis Press. m/s. 639–643. doi:10.2991/iccessh-18.2018.143. ISBN 978-94-6252-528-3.

[:54-14] Gardner, Eric; Lin, Shuning; Tan, Qiuye; Ma, Antonia. "Ancient China | Chinese Culture: Communicating through Fashion". you.stonybrook.edu. Dicapai pada 28 Februari 2021.

[15] Sim, Cheryl (2019). Wearing the cheongsam : dress and culture in a Chinese diaspora. London. m/s. 149. ISBN 978-1-350-10987-2.

[:33-16] Finnane, Antonia (2008). Changing clothes in China : fashion, history, nation. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-14350-9.

[bbc.co.uk-17] "Ancestors, The Story of China – BBC Two". BBC.

[:3-18] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Dien, Albert E. (2007). Six dynasties civilization. New Haven, Conn.: Yale University Press. ISBN 978-0-300-07404-8.

[:27-19] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Yang, Shaorong (2004). Traditional Chinese clothing : costumes, adornments & culture (ed. 1st). San Francisco: Long River Press. ISBN 9781592650194. Dicapai pada 4 Februari 2021.

[:0-20] Lüsted, Marcia Amidon (2017). Ancient Chinese daily life (ed. 1). New York: New York : Rosen Publishing. m/s. 14–22. ISBN 978-1-4777-8889-9. OCLC 957525459.

[:102-21] Styling Shanghai. Christopher Breward, Juliette MacDonald. London, UK: Bloomsbury. 2020. m/s. 47–50, 54. ISBN 978-1-350-05114-0. OCLC 1029205918.CS1 maint: others (link)

[:17-22] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Feng, Ge; Du, Zhengming (2015). Traditional Chinese rites and rituals. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing. ISBN 9781443887830. Dicapai pada 4 Februari 2021.

[23] Zhao, Yin (2014). Snapshots of Chinese culture. Xinzhi Cai. Los Angeles: Bridge21 Publications. ISBN 978-1-62643-003-7. OCLC 912499249. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 Mei 2021. Alt URL

[dx.doi.org-24] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Xu, Rui; Sparks, Diane (2011). "Symbolism and Evolution of Ku-form in Chinese Costume". Research Journal of Textile and Apparel. 15 (1): 11–21. doi:10.1108/rjta-15-01-2011-b002. ISSN 1560-6074.

[:1-25] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Sheng, Angela (1995). "The Disappearance of Silk Weaves with Weft Effects in Early China". Chinese Science (12): 41–76. ISSN 0361-9001. JSTOR 43290485.

[26] The National Museum of China. "Xia, Shang, and Western Zhou Dynasties : II Economy". The National Museum of China. Diarkibkan daripada yang asal pada 11 Februari 2021. Dicapai pada 11 Februari 2021.

[27] "Shang Dynasty (1600 B. C. — 1046 B. C.) — Empire of Bronze Age and Scripts on Oracle Bones". chinafetching.com. Diarkibkan daripada yang asal pada 11 Februari 2021. Dicapai pada 8 Mac 2021.

[28] Zuozhuan, "Duke Ding - tahun ke-10 - zhuan"

[29] 阮衛萍 (1992). "從今话古談襦裙". 紫禁城 (5): 26–30. ISSN 1003-0328.

[30] 故宮博物院《紫禁城》（1992年第05期），紫禁城雜誌編輯部，第28-32頁

[31] Book of Rites, "vol. 43" 冠義

[Zhang_2015-32] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Zhang 2015

[:95-33] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :95

[:57-34] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :57

[35] "2". Li yi.

[36] "2". Li yi.

[chinastyle.cn-37] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama chinastyle.cn

[:44-38] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :44

[:83-39] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :83

[:85-40] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :85

[:36-41] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :36

[:2-42] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :2

[43] Hunan Museum. "Plain Gauze Gown". Hunan Museum. Dicapai pada 3 Februari 2021.

[:23-44] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :23

[:46-45] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :46

[47] "25". Book of Jin.

[48] Feng, Ge. Traditional Chinese rites and rituals. m/s. 15–16.

[49] van Someren. Innovative China. m/s. 27–56.

[:55-50] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :55

[:39-51] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :39

[:4-52] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :4

[:94-53] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :94

[:31-55] Zhao, Feng. A History of Chinese Science and Technology. m/s. 391–392.

[56] "Shang Shu : Yu Shu : Yi and Ji". Missing or empty |url= (bantuan)

[:89-59] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :89

[:127-61] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :127

[62] Zhou, Fang. Text "..." ignored (bantuan); Missing or empty |title= (bantuan); Missing or empty |url= (bantuan)

[63] "25". Book of Jin. “通天冠，本秦制。高九寸，正竖，顶少斜却，乃直下，铁为卷梁，前有展筒，冠前加金博山述，乘舆所常服也。 ” “武冠，一名武弁，一名大冠，一名繁冠，一名建冠，一名笼冠，即古之惠文冠。或曰赵惠文王所造，因以为名。亦云，惠者蟪也，其冠文轻细如蝉翼，故名惠文。或云，齐人见千岁涸泽之神，名曰庆忌，冠大冠，乘小车，好疾驰，因象其冠而服焉。汉幸臣闳孺为侍中，皆服大冠。天子元服亦先加大冠，左右侍臣及诸将军武官通服之。侍中、常侍则加金珰，附蝉为饰，插以貂毛，黄金为竿，侍中插左，常侍插右。”

[:90-64] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :90

[Chinastyle-65] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama Chinastyle

[66] Zhang, Text "..." ignored (bantuan); Missing or empty |title= (bantuan)

[67] Empty citation (bantuan)

[:12-68] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :12

[69] Empty citation (bantuan)

[:34-70] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :34

[71] Empty citation (bantuan)

[72] Empty citation (bantuan)

[:91-73] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :91

[74] Empty citation (bantuan)

[:66-75] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :66

[:37-76] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :37

[:86-77] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :86

[78] Han, Jing; Quye, Anita (2 Januari 2018). "Dyes and Dyeing in the Ming and Qing Dynasties in China: Preliminary Evidence Based on Primary Sources of Documented Recipes". Textile History. 49 (1): 44–70. doi:10.1080/00404969.2018.1440099. ISSN 0040-4969. S2CID 192360196.

[79] "2. Clothing – The Influence of Chang-An Culture to Korea and Japan". you.stonybrook.edu. Dicapai pada 11 Mac 2021.

[:93-80] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :93

[:92-81] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :92

[82] Croy, Anita (2015). Everyday life: Inside ancient China (ed. 1). Armonk, N.Y.: Routledge, 2015. m/s. 27. ISBN 978-1317470939. OCLC 907525912.

[83] Ma, Boying (2020). History Of Medicine In Chinese Culture, A (In 2 Volumes). Singapore: World Scientific. m/s. 40. ISBN 978-981-323-799-5. OCLC 1147841857.

[:11-84] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :11

[:53-85] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :53

[86] Wang, Qiao-ling (2008). "Women Fashion of Tang Dynasty and Foreign Cultural Communication". Journal of Zhejiang Wanli University. Dicapai pada 9 Februari 2021.

[87] Cao, Zhe (2006). "Women's Common Dress in Tang Dynasty and Its Features at Different Stages". Journal of Wuhan University of Science and Engineering. Dicapai pada 9 Februari 2021.

[:5-88] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :5

[:35-89] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :35

[:16-90] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :16

[91] Lin, Lin (2018). "Design Comparison of Creative Tang Suit and European Imperial Costume". Proceedings of the International Conference on Contemporary Education, Social Sciences and Ecological Studies (CESSES 2018).

[:14-92] Deng, Qionghua (2016). "Research of Women Dresses in the Tang Dynasty and the Modern Dresses Under the Perspective of Postmodernism". Proceedings of the International Conference on Electronics, Mechanics, Culture and Medicine. 45. Paris, France: Atlantis Press. m/s. 672–677. doi:10.2991/emcm-15.2016.100. ISBN 978-94-6252-163-6.

[:9-93] Chen, Buyun (2013). Toward a definition of "fashion" in Tang China (618–907 CE): BuYun Chen (Tesis). Columbia University. doi:10.7916/D8KK9B6D. ISBN 978-3-631-60975-0.

[94] Xv, Zhaofang (2014). "An Attempt to Analyze the Implicitness of the Aesthetic Features of Chinese Art Taking the Aesthetic Features of Women's Clothing in the Flourishing Period of Tang Dynasty as an Example". Proceedings of the International Conference on Education, Language, Art and Intercultural Communication. 3. Atlantis Press. m/s. 628–631. doi:10.2991/icelaic-14.2014.158. ISBN 978-94-6252-013-4.

[:6-95] Hsu, Cho-yun (2012). China : A new cultural history. Columbia University Press. m/s. 220. ISBN 9780231528184.

[96] Pakaian dalam Dinasti Tang Diarkibkan 5 Disember 2008 di Wayback Machine chinaculture.org diperoleh 7 Januari 2010

[97] Yoon, Ji-Won (2006). "Research of the Foreign Dancing Costumes: From Han to Sui-Tang Dynasty". The Korean Society of Costume. m/s. 57–72.

[:7-99] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :7

[:10-100] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :10

[101] Chen, Buyun (2019). Empire of style : silk and fashion in Tang China. Seattle: University of Washington Press. m/s. 93. ISBN 978-0-295-74531-2. OCLC 1101879641.

[:125-102] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :125

[103] 马, 承源; 岳, 峰, penyunting (1998). 新疆维吾尔自治区絲路考古珎品, Volume 1. 上海博物館. 上海译文出版社. m/s. 297, 298. ISBN 9787532721450. Dicapai pada 17 November 2009.

[104] 郑, 重 (1991). Xie Zhiliu yi shu sheng ya. 中华书局(新)有限公司. m/s. 87. ISBN 9789971615215.

[105] Behind the veil of the Forbidden City. Panda books. Yuehua Guan, Liangbi Zhong (ed. illustrated). Chinese Literature Press. 1996. m/s. 43, 44, 146. ISBN 0835131785.CS1 maint: others (link)

[:8-106] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :8

[中国传统服饰-107] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama 中国传统服饰

[108] Ding, Ying (2016). "The Effects of Foreign Cultures to the Women Clothes in the Tang Dynasty". Proceedings of the International Conference on Electronics, Mechanics, Culture and Medicine. 45. Atlantis Press. m/s. 497–502. doi:10.2991/emcm-15.2016.94. ISBN 978-94-6252-163-6.

[:30-109] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :30

[110] Russell-Smith, Lilla Bikfalvy (2003). "Wives and Patrons: Uygur Political and Artistic Influence in Tenth-Century Dunhuang". Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae. 56 (2/4): 401–428. doi:10.1556/AOrient.56.2003.2-4.20. ISSN 0001-6446. JSTOR 23659378.

[111] Dardess, John W. (2010). Governing China, 150-1850. Indianapolis: Hackett Pub. Co. m/s. 31. ISBN 978-1-60384-447-5. OCLC 669127176.

[:41-112] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :41

[:18-113] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :18

[:21-114] Watt, James C. Y. (2010). The world of Khubilai Khan : Chinese art in the Yuan Dynasty. Maxwell K. Hearn, Metropolitan Museum of Art. New York: Metropolitan Museum of Art. m/s. 82–83. ISBN 978-1-58839-402-6. OCLC 606786260.

[:15-115] Wei, Luo (2 Januari 2018). "A Preliminary Study of Mongol Costumes in the Ming Dynasty". Social Sciences in China. 39 (1): 165–185. doi:10.1080/02529203.2018.1414417. ISSN 0252-9203. S2CID 149138176.

[:63-116] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :63

[:25-117] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :25

[:26-118] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :26

[:79-119] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :79

[Gu_Fanying-120] 顧凡穎 (2018). 歷史的衣櫥. 北京日報出版社.

[:98-121] Dusenbury, Mary M.; Bier, Carol (2004). Helen Foresman Spencer Museum of Art (penyunting). Flowers, Dragons & Pine Trees: Asian Textiles in the Spencer Museum of Art (ed. illustrated). Hudson Hills. ISBN 1555952380.

[122] Forsyth, James (1994). A History of the Peoples of Siberia: Russia's North Asian Colony 1581–1990 (ed. illustrated, reprint, revised). Cambridge University Press. m/s. 214. ISBN 0521477719.

[:104-123] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :104

[Liu_Fei-124] 劉菲 (2017). 清前期皇室及貴族服飾研究. 山東大學出版社.

[:52-125] Keliher, Macabe (2020). The Board of Rites and the making of Qing China. Oakland, California. ISBN 978-0-520-97176-9. OCLC 1090283580.

[:22-126] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :22

[127] 梁啟超 (1989). 飲冰室合集·論不變法之害. 中華書局. 上觀百世，下觀百世，經世大法，惟本朝為善變。入關之初，即下剃髮之令，頂戴翎枝，端罩馬褂，古無有也，則變服色矣。

[128] 章太炎 (1996). 中國現代學術經典．章太炎卷．訄書．訂礼俗第五十一. 河北教育出版社. 滿洲之服，其筩袖鎧之緒也。軍容入國，以便趨走，亡咎。若其右方重衽，溫暖不均。於左削袂上起而合手者，如拼矣。嬰絡以效桑門，絳繩以被氈笠，比是觀之，將相驚以精鬽。物極而移，異服者眾，猶曰西服者，苟以隨時。諸解辮有常刑，幸其若是，胡漢猶彌以相惡。蒙古朝祭以冠幞，私燕以質孫，胡服隱也。滿洲遊學以短衣，常居以嬰絳，胡服箸也。

[129] Chung, Young Yang Chung (2005). Silken threads: a history of embroidery in China, Korea, Japan, and Vietnam (ed. illustrated). Harry N. Abrams. m/s. 148. ISBN 9780810943308. Dicapai pada 4 Disember 2009.

[:40-130] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :40

[131] Yao, Felicia (2020). "Of Silk and Statecraft:Dowager Empress Cixi (1835–1908) and Power Dressing in Late Qing Dynasty China, 1860–1911" (PDF). The Journal of Dress History. 4 (1): 111–136. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 17 Mei 2021. Dicapai pada 2 Mac 2021.

[132] 呤唎 (Februari 1985). 《太平天國革命親歷記》. 上海古籍出版社.

[:42-133] Godley, Michael R. (September 2011). "The End of the Queue: Hair as Symbol in Chinese History". China Heritage Quarterly. China Heritage Project, ANU College of Asia & the Pacific (CAP), The Australian National University (27). ISSN 1833-8461.

[134] Forsyth, James (1994). A History of the Peoples of Siberia: Russia's North Asian Colony 1581-1990 (ed. illustrated, reprint, revised). Cambridge University Press. m/s. 217. ISBN 0521477719.

[135] Majewicz, Alfred F., penyunting (2011). Materials for the Study of Tungusic Languages and Folklore. 15 (ed. illustrated, reprint). Walter de Gruyter. m/s. 21. ISBN 978-3110221053.

[136] Wang, Yi (2022). "Contesting the past on the Chinese Internet: Han-centrism and mnemonic practices". Memory Studies (dalam bahasa Inggeris). 15 (2): 304–317. doi:10.1177/1750698019875996. ISSN 1750-6980. S2CID 204374195.

[:78-137] Wang, Anita Xiaoming (2018). "The Idealised Lives of Women: Visions of Beauty in Chinese Popular Prints of the Qing Dynasty". Arts Asiatiques. 73: 61–80. doi:10.3406/arasi.2018.1993. ISSN 0004-3958. JSTOR 26585538.

[138] Wakeman, Frederic E. (1985). The Great Enterprise: The Manchu Reconstruction of Imperial Order in Seventeenth-century China, Volume 1. 2 of Great Enterprise (ed. illustrated). University of California Press, l. m/s. 868. ISBN 0520048040.

[139] Lui, Adam Yuen-chung (1989). Two Rulers in One Reign: Dorgon and Shun-chih, 1644-1660. Faculty of Asian Studies monographs // The Australian National University (ed. illustrated). Faculty of Asian Studies, Australian National University. m/s. 37. ISBN 0731506545. Dorgon did not want to see anything go wrong in a province and this might be the main reason why the government ... When the Chinese were ordered to wear the queue, Sun and Li took the initiative in changing their Ming hairstyle to ...

[:24-140] Toby, Ron P. (2019). Engaging the Other: 'Japan' and Its Alter-Egos, 1550–1850. Brill's Japanese Studies Library. BRILL. ISBN 978-9004393516.

[141] Trần Quang Đức (2013). Ngàn năm áo mũ (PDF). Nhã Nam. m/s. 31. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 7 Julai 2021. Dicapai pada 1 Januari 2018. 清朝承平日久…唯衣服之製度不改，滿俗終乏雅觀…自清朝入帝中國，四方薙髮變服，二百年來，人已慣耳目[…]不曾又識初來華夏樣矣。我國使部來京，穿戴品服，識者亦有竊羨華風，然其不智者，多群然笑異，見襆頭網巾衣帶,便皆指為倡優樣格，胡俗之移人，一至浩歎如此

[:43-142] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Wang, Guojun (2019). "Absent Presence: Costuming and Identity in the Qing Drama A Ten-Thousand Li Reunion". Harvard Journal of Asiatic Studies. 79 (1–2): 97–130. doi:10.1353/jas.2019.0005. ISSN 1944-6454. S2CID 228163567.

[:49-143] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :49

[Doolittle1876-144] Justus Doolittle (1876). Social Life of the Chinese: With Some Account of Their Religious, Governmental, Educational, and Business Customs and Opinions. With Special But Not Exclusive Reference to Fuhchau. Harpers. m/s. 241–246.

[145] Meyer-Fong, Tobie (2013). What Remains: Coming to Terms with Civil War in 19th Century China (ed. illustrated). Stanford University Press. m/s. 83. ISBN 978-0804785594.

[:38-146] Hang, Xing (2016). Conflict and commerce in maritime East Asia : the Zheng family and the shaping of the modern world, c. 1620-1720. Cambridge University Press. ISBN 978-1316453841. OCLC 1021375081.

[147] Guo Dan; Youzhou Zhang (1995). 客家服饰文化. Fujian Education Publishing House. m/s. 83–88. ISBN 7533419383.

[:59-148] "The End of the Queue | China Heritage Quarterly". www.chinaheritagequarterly.org. Dicapai pada 2 Mac 2021.

[149] Luo, Ergang (1991). History of the Taiping Heavenly Kingdom. Zhonghua Book Company. ISBN 9787101003932.

[:123-150] Kim, Sun; Cho, Woo Hyun (30 Jun 2015). "Ideological symbols of Heavenly Kingdom's Dress". International Journal of Costume and Fashion. 15 (1): 39–49. doi:10.7233/ijcf.2015.15.1.039. ISSN 2233-9051.

[151] Daphne Pi-Wei Lei (2006). Operatic China; Staging Chinese Identity Across the Pacific. Palgrave Macmillan US. m/s. 149–150, 158–166. ISBN 978-1-349-73693-5.

[152] "李文茂与红巾军". Foshan Museum. Dicapai pada 28 Disember 2024.

[153] Ling Shanqing (2000). 太平天国野史. Shandong Friendship Publishing House. m/s. 160–167. ISBN 7806422781.

[154] Zhang Hongjie 张宏杰. "太平天国的奇装异服". 太平天国网. Dicapai pada 28 Disember 2024.

[155] 千志, 魏 (1998). 《明清史概論》. 中國社會科學出版社. m/s. 358–360.

[156] Hair: Its Power and Meaning in Asian Cultures (ed. illustrated). SUNY Press. 1998. m/s. 137. ISBN 0791437418.

[Gulik2010-157] Robert van Gulik (15 November 2010). Poets and Murder: A Judge Dee Mystery. University of Chicago Press. m/s. 174. ISBN 978-0-226-84896-9.

[158] East Asian History. Institute of Advanced Studies, Australian National University. 1994. m/s. 63.

[159] Bai, Qianshen (2003). Fu Shan's World: The Transformation of Chinese Calligraphy in the Seventeenth Century. 220 of Harvard East Asian monographs (ed. illustrated). Harvard University Asia Center. m/s. 85. ISBN 0674010922. ISSN 0073-0483.

[160] 周, 锡保 (1 Januari 2002). 《中国古代服饰史》. 中国戏剧出版社. m/s. 449. ISBN 9787104003595..

[161] "The collection of Chinese clothing from the Qing Dynasty – National Museum in Krakow". mnk.pl. Diarkibkan daripada yang asal pada 12 April 2022. Dicapai pada 2 Mac 2021.

[:61-162] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jiang, Wanyi; Li, Zhaoqing (6 Januari 2021). "Analysis on Evolution, Design and Application of Women's Traditional Coats in Beijing in the Late Qing Dynasty and the Early Republic of China: Based on the Collection of Ethnic Custom Museum of Beijing Institute of Fashion Technology". Proceedings of the 6th International Conference on Arts, Design and Contemporary Education (ICADCE 2020). Atlantis Press. m/s. 641–648. doi:10.2991/assehr.k.210106.123. ISBN 978-94-6239-314-1. S2CID 234293619.

[163] "Skirt that comes with a black silk satin full embroidered top worn for wedding tea ceremony". www.roots.gov.sg. Dicapai pada 2 Mac 2021.

[:64-164] "Skirt (China), 19th century". Cooper Hewitt, Smithsonian Design Museum. Dicapai pada 2 Mac 2021.

[:103-165] Chan, Heather (2017). "From Costume to Fashion: Visions of Chinese Modernity in Vogue Magazine, 1892 – 1943". Ars Orientalis. 47. doi:10.3998/ars.13441566.0047.009. hdl:2027/spo.13441566.0047.009. ISSN 2328-1286.

[:75-166] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :75

[167] Yang Zhuhui (Mei 2012). 中国侗族 (dalam bahasa Cina). Ningxia People's Press. m/s. 42. ISBN 9787227047520.

[:88-168] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :88

[:124-169] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :124

[170] ttps://www.webofproceedings.org/proceedings_series/article/artId/616.html. Francis Academic Press. 2017. doi:10.25236/ssah.2017.39. Missing or empty |title= (bantuan)

[171] Melton, J. Gordon (2010). Religions of the world. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-204-3.

[:68-172] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :68

[173] Mo, Zhiying (2017). The Hanfu Movement and Intangible Culture Heritage: Considering the past to know the future (Tesis). University of Macau.

[174] 杨, 玮圆. "2021年中国汉服市场发展现状分析国潮风推动汉服盛行". 前瞻经济学人. 深圳前瞻资讯股份有限公司. Dicapai pada 29 Ogos 2021.

[175] Wang, Meng-Yun (8 Mac 2021). "Meet Shiyin, the Fashion Influencer Shaping China's Hanfu Style Revival". Vogue. Dicapai pada 26 Mac 2021.

[:20-176] Ralat petik: Tag <ref> tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama :20

[177] Xing, Wen (2018). "The most traditional not always the most practical". www.chinadaily.com.cn. Dicapai pada 18 Jun 2021.

[178] …

[179] Li, Qing (14 Mei 2020). "Restoring period clothing helps people learn about Chinese history and culture-- Beijing Review". Beijing Review. Dicapai pada 13 Februari 2021.

[180] …

[181] …

[182] …

[183] The Modern Hanfu – China Fashion Guide. Newhanfu.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[後漢書 1]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[後漢書 2]

[53]

[54]

[後漢書 3]

[後漢書 4]

[55]

[後漢書 5]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[nota 1]

[93]

[94]