Kerajaan Bani Abbasiyah | |
|---|---|
| |
 Bendera Bani Abbasiyah | |
 Kerajaan Bani Abbasiyah pada s. 850 | |
| Status | Empayar |
| Ibu negara | |
| Bahasa yang umum digunakan | Arab Klasik (pemerintahan pusat); pelbagai bahasa tempatan |
| Agama | Islam Sunni |
| Kerajaan | Pewarisan takhta Khalifah |
| Khalifah | |
• 750–754 | as-Saffah (pertama) |
• 1242–1258 | al-Musta'sim (terakhir di Baghdad) |
• 1261–1262 | Al-Mustansir II (pertama di Kaherah) |
• 1508–1517 | Al-Mutawakkil III (terakhir di Kaherah) |
| Sejarah | |
| 750 | |
• Mongol Kejatuhan Baghdad | 1258 |
• Dibubarkan | 1517 |
| Mata wang | |
Kerajaan Bani Abbasiyyah (Arab: العبّاسدين al-Abbāsidīn) ialah khilafah ketiga selepas kewafatan Nabi Muhammad SAW. Khilafah ini ditubuhkan oleh dinasti keturunan daripada bapa saudara Rasulullah, iaitu Abbas bin Abdul Muttalib di mana nama kerajaan ini diambil sempenanya. Bani Abbasiyah juga mula memerintah sebagai khalifah setelah kejatuhan Kerajaan Bani Umaiyah dengan Abu Abbas Abdullah as-Saffah sebagai khalifah pertamanya.
Pemerintahannya bermula pada tahun 750 dan mula mundur setelah naiknya bangsa Turki yang mana merupakan tentera kerajaan dibentuk mereka sebelum ini, iaitu Mamluk. Kerajaan Bani Abbasiyah bertahan di Baghdad sehingga tahun 1258 akibat serangan tentera Mongol di bawah Hulagu Khan. Namun, pemerintah Bani Abbasiyah meneruskan pemerintahan mereka di Kaherah sebagai Kesultanan Mamluk pada tahun 1261. Pemerintahan Bani Abbasiyah berakhir sepenuhnya pada tahun 1517 apabila Empayar Uthmaniyah menakluk Mesir.
Sejarah
Revolusi menentang Umaiyah
Keturunan khalifah Abbasiyyah berasal dari Abbas bin Abdul Muttalib (566-652) yang merupakan salah seorang daripada bapa saudara Nabi Muhammad ﷺ, oleh itu mereka merasakan diri mereka lebih layak untuk menjadi khalifah memandangkan salasilah keturunan mereka lebih hampir dengan Rasulullah.
Muhammad ibni Ali, cicit kepada Saidina Abbas telah memulakan kempen untuk mengembalikan kuasa pemerintahan kepada keluarga Bani Hashim di Parsi semasa pemerintahan Khalifah Umar bin Abdul Aziz.
Semasa pemerintahan Khalifah Marwan II, penentangan ini semakin memuncak dan akhirnya pada tahun 750, Abu al-Abbas al-Saffah berjaya menewaskan tentera Umaiyah dan kemudiannya dilantik sebagai khalifah.
Masalah dan Cabaran
Kerajaan Abbasiyyah amat bergantung kepada sokongan orang Parsi dalam usaha mereka menjatuhkan Kerajaan Bani Umaiyyah. Pengganti as-Saffah, al-Mansur, memindahkan pusat pemerintahan mereka daripada Damsyik ke Baghdad di Iraq berhampiran ibu negara Parsi lama. Mereka turut mengalu-alukan kedatangan orang bukan Arab Muslim ke sana. Hal ini membantu mengintegrasikan budaya Arab dan Parsi tetapi langkah ini telah mengasingkan banyak penyokong berbangsa Arab mereka.
Keadaan ini dengan cepat menimbulkan banyak masalah. Bani Umaiyah walaupun telah tewas tetapi mereka masih tidak dimusnahkan sepenuhnya. Saki-baki golongan Bani Umaiyah telah melarikan diri ke Iberia dan menubuhkan sebuah kerajaan di sana iaitu Amiriah Cordoba.
Kerajaan Abbasiyah juga menghadapi kesukaran dengan golongan Syiah. Golongan Syiah banyak membantu Abbasiyyah memandangkan mereka merupakan keturunan Nabi Muhammad SAW., tetapi Bani Abbasiyyah berfahaman Ahli Sunah Waljamaah dan telah menghalang kegiatan puak Syiah sebaik sahaja memegang kuasa. Hal ini telah mengakibatkan berlakunya pemberontakan namun berjaya dikalahkan.
Zaman kegemilangan
Khalifah Al-Mahdi memulakan semula misi penaklukan Islam dengan menghantar serangan ke atas Byzantium di Anatolia. Serangan ini diteruskan lagi oleh anaknya, Harun al-Rasyid sehingga ke Pergunungan Taurus dan membawa kepada penaklukan besar-besaran tahun 806. Pasukan tentera lautnya juga mencapai kemenangan dalam penaklukan Cyprus.
Misi ketenteraan Abbasiyah mula menurun apabila khalifah lebih tertumpu kepada masalah dalaman negara termasuklah pemberontakan yang tercetus, sikap gabenor yang sedang menggunakan kekuasaan dengan lebih besar dan serangan Byzantium di Syria dan Anatolia. Masalah lain juga timbul apabila Harun al-Rashid mula membunuh keluarga Barmaki yang telah berkembang dalam pentadbirannya dan tindakan beberapa puak yang meninggalkan kerajaan atau mula menguasai wilayahnya yang jauh. Namun di masa pemerintahannya juga, keluarga Bani Umaiyah dan golongan penyokong Ali dilepaskan dan diberi keampunan.
Selepas kematian Harun, kerajaan Abbasiyah berpecah kepada dua kerana berlakunya perang saudara antara Al-Amin dan Al-Ma'mun yang disokong Khurasan. Peperangan ini terhenti setelah dua tahun pengepungan Baghdad dan kematian Al-Amin. Semasa pemerintahan Al-Ma'mun, Khurasan telah dijadikan wilayah berautonomi dan serangan ke atas Byzantium diteruskan seperti sebelumnya.
Al-Mu'tasim dilantik sebagai khalifah pada tahun 833, menjadi khalifah kuat yang terakhir. Beliau telah menguatkan tenteranya dengan tentera upahan Turki dan melancarkan serangan ke atas Byzantium. Tenteranya juga telah cuba merampas Konstantinople namun gagal apabila armadanya dimusnahkan ribut. Al-Mu'tasim juga menghantar tenteranya ke Anatolia sebagai balasan kepada Byzantium yang menjarah Damietta di Mesir.
Mamluk
Semasa pemerintahan al-Ma'mun, kerajaan Abbasiyah telah membentuk satu pasukan tentera yang setia hanya kepada khalifahnya, iaitu Mamluk. Pasukan tentera ini terdiri daripada orang bukan Arab dan diteruskan sewaktu pemerintahan al-Mu'tasim. Pasukan tentera ini berjaya menghalang empayar Islam ini daripada terus diancam.
Pada mulanya, mereka berjaya mengekalkan kestabilan politik Abbasiyah dari masalah dalaman dan ancaman luar. Namun, pembentukan pasukan ini dan tindakan khalifah memindahkan pusat pentadbiran dari Baghdad ke Samarra telah mencetuskan perpecahan antara khalifah dan rakyatnya.
Perpecahan
Pada tahun 820, beberapa perpecahan mula muncul di serata wilayah taklukan Abbasiyah, termasuklah penguasaan Samaniyah di Asia Tengah dan Khurasan, Saffariyah yang hampir mengepung Baghdad dan Tuluniyah yang menguasai hampir keseluruhan Syria. Semasa pemerintahan al-Mu'tadhid, wilayah Mesir, Khurasan dan Syria dapat dikuasai semula oleh Abbasiyah. Namun menjelang abad ke-10, Abbasiyah hampir kehilangan kuasa kepada amir di Iraq, sehingga khalifah ar-Radhi terpaksa mengakui kekuasaan mereka dengan mewujudkan kedudukan amir al-umara. Kekuasaan Mamluk juga semakin berkembang sehingga ar-Radhi dipaksa menyerahkan hampir semua fungsi kerajaan kepada orang bukan Arab.
Semasa pemerintahan Al-Mustakfi, puak Buwaih dari Parsi telah mula merampas kuasa dan menguasai birokrasi di Baghdad selama hampir 100 tahun. Menjelang tahun 870, Mesir telah menjadi lebih berautonomi, manakala gabenor di bahagian timur mula menjauh daripada pemerintahan pusat. Hanya kawasan tengah Mesopotamia yang masih dikuasai Abbasiyah sepenuhnya, manakala Byzantium semakin mengasak orang Arab ke timur Anatolia.
Menjelang tahun 920, Afrika Utara telah dikuasai Khilafah Fatimiyyah yang mula menguasai Mesir pada tahun 969. Kebanyakan gabenor sudah berkuasa autonomi sambil mengakui penguasaan khalifah di Baghdad, sedangkan khalifah pula di bawah perlindungan amir Buwaih yang menguasai Iraq dan barat Iran. Di luar Iraq pula, kesemua wilayah berautonomi mula mengambil ciri-ciri wilayah merdeka dengan adanya pemerintah berwaris, tentera dan pendapatan sendiri. Beberapa gabenor juga mengambil gelaran "Sultan" daripada "Amir" yang biasa digunakan walaupun mereka masih menunjukkan penyerahan kepada khalifah.
Penguasaan Buwaih dan Seljuk
Walaupun amir Buwaih berkuasa, kekuasaan mahkamah Abbasiyah masih lagi kuat dan Abbasiyah masih mengekalkan pengaruh tertentu ke atas Baghdad. Dengan kekuasaan Buwaih yang semakin melemah, khalifah dapat meraih kembali kekuasaannya. Namun, kekuasaan Buwaih diraih pula oleh Oghuz Turk atau dikenali sebagai Saljuk. Menjelang tahun 1055, mereka telah merampas kuasa daripada Buwaih dan Abbasiyah, dan berkuasa sementara. Apabila Fatimiyah mula menduduki Baghdad pada tahun 1056-1057, khalifah al-Qa'im telah dibantu oleh Togrul, sultan Seljuq dalam mengembalikan kuasanya lalu memberikan Iraq kepada Seljuq.
Abbasiyah sekali lagi terpaksa menghadapi kuasa tentera yang tidak dapat mereka tandingi. Sultan Seljuq seterusnya iaitu Alp Arslan dan Malikshah menetap di Parsi, namun memegang kuasa Abbasiyah di Baghdad. Apabila Seljuq semakin lemah pada abad ke-12, Abbasiyah mencapai kekuasaannya semula.
Kebangkitan kekuatan tentera
Khalifah al-Mustarshid ialah khalifah pertama yang membentuk tentera bagi menyerang Saljuk, namun beliau telah dikalahkan dan terbunuh pada tahun 1135. Khalifah al-Muqtafi menjadi khalifah pertama yang meraih semula kemenangan tenteranya. Selepas 250 tahun di bawah penguasaan kerajaan lain, al-Muqtafi berjaya mempertahan Baghdad daripada serangan Saljuk, lantas meraih semula Iraq. Pemerintahan al-Nasir juga berjaya mengembalikan kuasa Abbasiyah ke atas keseluruhan Iraq.
Serangan Mongol
Pada tahun 1206, Genghis Khan telah menubuhkan Empayar Mongol dan pada tahun 1258, Mongol telah menyerang Baghdad dan memusnahkannya menandakan tamatnya pemerintahan Abbasiyah.[1] Mongol juga telah meruntuhkan masjid, hospital, perpustakaan awam dan memusnahkan Baitul Hikmah, perpustakaan agung yang menempatkan segala buku-buku yang memuatkan ilmu perubatan sehinggalah ke bidang astronomi.[2] Mongol juga telah membunuh orang ramai yang cuba melarikan diri tanpa meninggalkan sesiapa pun.
Al-Musta'sim, khalifah terakhir Abbasiyah dipaksa melihat rakyatnya dibunuh dan dirampas hartanya. Namun, tentera Mongol takut bencana akan menimpa mereka jika menumpahkan darah al-Musta'sim yang berketurunan Saidina Al-Abbas, bapa saudara Rasulullah.[3] Lantas mereka membungkus khalifah itu di dalam permaidani, lalu dipijak kuda sehingga meninggal dunia. Semua ahli keluarga khalifah juga telah dibunuh, kecuali seorang anak lelakinya dihantar ke Mongolia, dan seorang anak perempuannya dijadikan hamba kepada Hulagu.[4]
Kerajaan Abbasiyah di Kaherah
Kesultanan Ayubiyah telah menubuhkan tentera Mamluk, sama seperti Abbasiyah. Pada tahun 1250, tentera Mamluk telah merampas kuasa lalu menubuhkan Kesultanan Mamluk. Pada tahun 1261, selepas kemusnahan Baghdad oleh Mongol, pemerintah Mamluk telah menubuhkan semula Kerajaan Bani Abbasiyah yang berpusat di Kaherah dengan khalifah pertamanya, al-Mustansir II. Kerajaan Abbasiyah di Kaherah ini bertahan sehingga tahun 1517.
Perkembangan Ilmu Semasa Zaman Abbasiyyah
Zaman pemerintahan Khalifah Harun al-Rashid (786 - 809) dan penggantinya al-Ma'mun (813-833) menandakan bermulanya zaman perkembangan ilmu pengetahuan.Banyak golongan-golongan pemikir lahir semasa zaman ini, ramai diantara mereka ialah bukan Islam dan bukan Arab Muslim. Mereka ini memainkan peranan yang penting dalam menterjemahkan dan mengembangkan karya Greek dan Hindu, dan ilmu zaman pra-Islam kepada masyarakat Kristian Eropah. Sumbangan mereka ini menyebabkan seorang ahli falsafah Greek iaitu Aristotle terkenal di Eropah. Tambahan pula, pada zaman ini menyaksikan penemuan semula ilmu geografi, matematik, dan astronomi seperti Euclid dan Claudius Ptolemy. Ilmu-ilmu ini kemudiannya diperbaiki lagi oleh beberapa tokoh Islam seperti Al-Biruni dan sebagainya.
Zaman ini juga menyaksikan lahir sarjana-sarjana Islam terkenal seperti Ibnu Sina, Al-Khindi, al-Farabi dan sebagainya. Sarjana-sarjana Islam ini meningkatkan lagi pencapaian Islam dalam bidang perubatan melalui pengetahuan yang diwarisi daripada Zaman Yunani yang diserap dan digabung dengan kajian yang mereka lakukan. Avicenna telah mengenal pasti sifat berjangkit pada penyakit batuk kering, menggambarkan pleurisy, dan pelbagai jenis penyakit saraf yang lain. Beliau turut menjelaskan bahawa penyakit boleh tersebar dengan pencemaran air dan tanah. Kitab perubatannya yang paling utama 'Canon of medicine' telah diterima pakai di Europah sebagai buku teks rasmi sehingga abad ke tujuh belas. Rhazes (865-925) merupakan pakar perubatan klinikal pada zaman medieval. Pencapaiannya yang utama adalah jumpaan mengenai perbezaan antara measles dan smallpox. Pakar sains Islam yang lain telah mengetahui mengenai kebaikan penyucian (cauterization), dan agen jangkitan (styptic), mengenal pasti barah perut, memberikan penawar racun, dan mencapai kemajuan cemerlang dalam merawat penyakit mata. Selain itu mereka mengenal pasti ciri-ciri jangkitan wabak bubonic, dengan menyatakan bahawa ia boleh disebarkan melalui pakaian.
Selain itu hospital semasa pemerintahan Islam merupakan paling maju dalam pentadbiran hospital dan pengawalan perkhidmatan perubatan. Terdapat sekurang-kurangnya tiga puluh empat hospital di bandar utama Persia, Syria, dan Mesir, yang diatur sebagaimana hosital moden. Setiap hospital mempunyai wad menurut jenis penyakit, dispensari, dan perpustakaan. Ketua pakar perubatan dan pembedahan memberi syarahan kepada pelajar dan pelatih, menguji mereka, memberikan lesen untuk berkhidmat. Malah pemilik lintah, dalam kebanyakan kes juga juga merupakan tukang gunting rambut, terpaksa menyerahkannya bagi pemeriksaan menurut tempoh masa berkala.
Pencapaian bidang saintifik Islam yang lain adalah dalam bidang optik, kimia, dan methematik. Pakar sains Islam mengasaskan bidang optik dan menyatakan beberapa kesimpulan penting berkenaan teori kanta pembesar, kepantasan, pengaliran, dan biasan cahaya. Ahli kimia Islam turut mengatasi alkhemi, rekaan Yunani Hellenistik, sistem kepercayaan bahawa kesemua logam pada asasnya adalah sama, dengan itu logam asas boleh ditukarkan kepada emas sekiranya perkakasan yang betul (batu falsafah) dapat dijumpai. Hasil ujian pakar kimia Islam, sesetengahnya menolak teori penukaran logam sepenuhnya. Selain itu,mereka turut menjumpai pelbagai jenis unsur dan sebatian baru, antara lain soda karbonat, tawas, borax, silver nitrat (larutan ion perak), saltpeter, nitrik dan asid sulfrik. Selain itu,ahli sains Islam merupakan yang pertama menggambarkan proses kimia penyulingan, penapisan dan sublimation.
Dalam bidang methmetik, pencapaian teragung pakar sains Islam adalah menggabungkan geometri Yunani dengan sistem nombor hindu. Dengan pengenalan nombor sifar (0), pakar mathematik Islam telah berjaya mengembangkan pengiraan berasaskan sistem perpuluhan dan memajukan algebra. Dengan asas geometri Yunani kepada rujukan pergerakan bintang-bintang, pakar matematik Islam mencapai kemajuan pesat dalam trigometri sphere. Dengan itu mereka menyatukan dan memajukan kesemua bidang pengatahuan methematik.
Dalam bidang astrologi, kajian teliti dilakukan mengenai perubahan kedudukan bintang, malah terdapat dari mereka yang menimbangkan kemungkinan bumi berputar dan beredar mengelilingi matahari. Tetapi teori ini ditinggalkan kerana ia tidak selaras dengan pemikiran silam masa itu seperti orbit planet yang berbentuk bulat.
Dalam bidang perdagangan, perkembangan perdagangan tidak mungkin wujud tanpa perkembang perindustrian. Hampir setiap negeri mempunyai pengilangan sesuatu yang khusus, Mosul di Syria merupakan pusat kapas, dan kain; Baghdad khusus dalam penghasilan barangan kaca, perhiasan, barangan tembikar, dan sutera; Morocco dalam penghasilan barangan kulit; Toledo di Sepanyol bagi penghasilan pedangnya yang terbaik.Selain itu terdapat pelbagai bandar lain yang turut menghasilkan dadah, minyak wangi, karpet, tapestries, brocades, satin, barangan logam, kertas dan lain-lain.
Dalam kesemua bidang, Islam mengatasi barat sehinggalah abad ke dua belas, apabila negara barat maju kehadapan dengan sebahagiannya dari apa yang dipelajari mereka daripada Islam. Dalam bidang ekonomi, barat menyerap pengetahuan dalam bidang pengaliran, penanaman tanaman baru, penghasilan kertas, penyulingan. Tahap pengaruh Islam kepada ekonomi barat dapat dilihat dalam sejumlah besar perkataan Inggeris yang berasal daripada Arab atau Persia. Antara lain adalah traffic, tariff, magazine, alcohol, muslin, orange, lemon, alfalfa, saffron, sugar, syrup, dan musk. Dalam bidang sains pula perkataan seperti algebra, cipher, zero, nadir, amalgam, alembic, alchemy, alkali, soda, dan almanac.
Kronologi Kerajaan Bani Abbasiyyah
- 752M- Bermulanya Kerajaan Bani Abbasiyyah.
- 755M- Pemberontakan Abdullah bin Ali. Pembunuhan Abu Muslim.
- 756M- Abd ar-Rahman I mengasaskan Kerajaan Bani Ummaiyyah Sepanyol.
- 763M- Penubuhan kota Baghdad. Kekalahan tentera Abbasiyyah di Sepanyol.
- 786M- Harun al-Rashid menjadi Khalifah.
- 792M- Serangan ke atas selatan Perancis.
- 800M- Kaedah sainstifik dicipta. Algebra dicipta oleh Al-Khawarizmi.
- 805M- Kempen menentang Byzantine. Penawanan Pulau Rhodes dan Cyprus.
- 809M- Kewafatan Harun al-Rashid. Al-Amin dilantik menjadi khalifah.
- 814M- Perang saudara di antara Al-Amin dan Al-Ma'mun. Al-Amin terbunuh dan Al-Ma'mun menjadi khalifah.
- 1000M- Masjid Besar Cordoba siap dibina.
- 1005M- Multan dan Ghur ditawan.
- 1055M- Baghdad ditawan oleh tentera Turki Seljuk. Pemerintahan Abbasiyyah-Seljuk bermula, yang kekal sehingga tahun 1258 apabila tentera Mongol memusnahkan Baghdad.
- 1085M- Tentera Kristian tawan Toledo (di Sepanyol).
- 1091M- Bangsa Norman tawan Sicily, pemerintahan Muslim di sana tamat.
- 1095M- Perang Salib pertama berlaku.
- 1099M- Tentera Salib tawan Baitulmaqdis. Mereka membunuh semua penduduknya.
- 1144M- Nur al-Din tawan Edessa daripada tentera Kristian. Perang Salib kedua berlaku.
- 1187M- Salahuddin Al-Ayubbi tawan Baitulmaqdis daripada tentera Salib. Perang Salib ketiga berlaku.
- 1194M- Tentera Muslim menawan Delhi, India.
- 1236M- Tentera Kristian tawan Cordoba (di Sepanyol).
- 1258M- Tentera Mongol menyerang dan memusnahkan Baghdad. Ribuan penduduk terbunuh.Kejatuhan Baghdad. Tamatnya pemerintahan Kerajaan Bani Abbasiyyah.
Senarai khalifah
| Bil | Gelaran | Nama sebenar | Tempoh pemerintahan |
|---|---|---|---|
| Khalifah di Baghdad | |||
| 1 | As-Saffah | Abu Abbas Abdullah | 750–754 |
| 2 | Al-Mansur | Abu Jaafar Abdullah | 754–775 |
| 3 | Al-Mahdi billah | Abu Abdullah Muhammad | 775–785 |
| 4 | Al-Hadi | Abu Muhammad Musa | 785–786 |
| 5 | Harun al-Rasyid | Harun | 786–809 |
| 6 | Al-Amin | Abu Musa Muhammad | 809–813 |
| 7 | Al-Ma'mun | Abu Abbas Abdullah | 813–833 |
| 8 | Al-Mu'tasim billah | Abu Ishaq Muhammad | 833–842 |
| 9 | Al-Wathiq billah | Abu Jaafar Harun | 842–847 |
| 10 | Al-Mutawakkil a'lallah | Jaafar | 847–861 |
| 11 | Al-Muntasir billah | Abu Jaafar Muhammad | 861–862 |
| 12 | Al-Musta'in billah | Ahmad | 862–866 |
| 13 | Al-Mu'tazz billah | Abu Abdullah Muhammad | 866–869 |
| 14 | Al-Muhtadi billah | Abu Ishaq Muhammad | 869–870 |
| 15 | Al-Mu'tamid a'lallah | Abu Abbas Ahmad | 870–892 |
| 16 | Al-Mu'tadhid billah | Abu Abbas Ahmad | 892–902 |
| 17 | Al-Muktafi billah | Abu Muhammad Ali | 902–908 |
| 18 | Al-Muqtadir billah | Abu al-Fadl Jaafar | 908–929 929–932 |
| 19 | Al-Qahir billah | Abu al-Mansur Muhammad | 929 932–934 |
| 20 | Ar-Radhi billah | Abu Abbas Muhammad | 934–940 |
| 21 | Al-Muttaqi lillah | Abu Ishaq Ibrahim | 940–944 |
| 22 | Al-Mustakfi billah | Abdullah | 944–946 |
| 23 | Al-Muthi' lillah | Abu al-Qasim al-Fadl | 946–974 |
| 24 | At-Ta'i li-amrillah | Abdul Karim | 974–991 |
| 25 | Al-Qadir billah | Ahmad | 991–1031 |
| 26 | Al-Qa'im bi-amrillah | Abu Jaafar Abdullah | 1031–1075 |
| 27 | Al-Muqtadi bi-amrillah | Abu al-Qasim Abdullah | 1075–1094 |
| 28 | Al-Mustazhir billah | Abu al-Abbas Ahmad | 1094–1118 |
| 29 | Al-Mustarshid billah | Abu al-Mansur al-Fadl | 1118–1135 |
| 30 | Ar-Rasyid billah | Abu Jaafar al-Mansur | 1135–1136 |
| 31 | Al-Muqtafi li-amrillah | Abu Abdulah Muhammad | 1136–1160 |
| 32 | Al-Mustanjid billah | Abu al-Muzaffar Yusuf | 1160–1170 |
| 33 | Al-Mustadhi' bi-amrillah | Al-Hasan | 1170–1180 |
| 34 | An-Nasir Lid-Dinillah | Abu Abbas Ahmad | 1180–1225 |
| 35 | Az-Zahir bi-amrillah | Abu Nasr Muhammad | 1225–1226 |
| 36 | Al-Mustansir billah | Abu Jaafar al-Mansur | 1226–1242 |
| 37 | Al-Musta'sim billah | Abdullah | 1242–1258 |
| Khalifah di Kaherah | |||
| 1 | Al-Mustansir billah | Abu al-Qasim Ahmad | 1261 |
| 2 | Al-Hakim bi-amrillah I | Abu al-Abbas Ahmad | 1262–1302 |
| 3 | Al-Mustakfi billah I | Abu ar-Rabi Sulaiman | 1302–1340 |
| 4 | Al-Wathiq billah I | Abu Ishak Ibrahim | 1340–1341 |
| 5 | Al-Hakim bi-amrillah II | Abu Abbas Ahmad | 1341–1352 |
| 6 | Al-Mu'tadid billah I | Abu al-Fath Abu Bakar | 1352–1362 |
| 7 | Al-Mutawakkil a'lallah I | Abu Abdullah Muhammad | 1362–1377 1377–1383 1389–1406 |
| 8 | Al-Musta'sim billah | Abu Yahya Zakaria | 1377 1386–1389 |
| 9 | Al-Wathiq billah II | Abu Hafs Umar | 1383–1386 |
| 10 | Al-Musta'in billah | Abu al-Fadl Al-Abbas | 1406–1414 |
| 11 | Al-Mu'tadid billah II | Abu Al-Fath Daud | 1414–1441 |
| 12 | Al-Mustakfi billah II | Abu ar-Rabi Sulaiman | 1441–1451 |
| 13 | Al-Qa'im bi-amrillah | Abu al-Baqa' Hamzah | 1451–1455 |
| 14 | Al-Mustanjid billah | Abu al-Mahasin Yusuf | 1455–1479 |
| 15 | Al-Mutawakkil a'lallah II | Abu al-'Izz Abdul Aziz | 1479–1497 |
| 16 | Al-Mustamsik billah | Abu As-Sabr Yaakub | 1497–1508 1516–1517 |
| 17 | Al-Mutawakkil a'lallah III | Muhammad | 1508–1516 1517 |
Pautan luar
 |
Wikimedia Commons mempunyai media berkaitan Kerajaan Bani Abbasiyah |
- ^ Cooper & Yue 2008, halaman 215
- ^ Murray, S.A.P. (2012). The library: An illustrated history. New York: Skyhorse Publishing, p. 54.
- ^ Glassé & Smith 2002
- ^ Frazier 2005
- (Inggeris) Abbasids (750-1517)
- (Inggeris) Abbasids the 2nd dynasty of caliphs
- (Inggeris) Abbasid Caliphs (In Our Time, Radio 4), in Streaming RealAudio
- (Inggeris) An On-Going Detailed Account of the History of the Abbasids from an Islamic perspective. Most of the narrations have been sifted through to avoid "biased" theories regardless if the historians as mentioned are Shiite or Sunni.
- (Inggeris) Abbasid Caliphate entry in Encyclopaedia Iranica