Dialek-dialek Johor-Riau - Wikipedia Bahasa Melayu, ensiklopedia bebas

Dialek-dialek Johor-Riau
دياليک٢ جوهر-رياو
Dialek-dialek Johor-Riau ; دياليک٢ جوهر-رياو
Sebutan	[di.a.lɛʔ- di.a.lɛʔ dʒo.hor-ri.au], [di.ja.lɛʔ-di.ja.lɛʔ dʒo.ho-ri.au]
Asli kepada	Malaysia, Indonesia, Singapura
Kawasan	Johor, Pahang, Kepulauan Riau, Riau, Perak, Selangor, Melaka
Etnik	Orang Melayu Johor, Orang Melayu Perak, Orang Melayu Pahang, Orang Melayu Melaka, Orang Melayu Selangor, Orang Melayu Kuala Lumpur, Orang Melayu Singapura dan Orang Melayu Riau
Keluarga bahasa	Austronesia Melayu-Polinesia Melayu-Chamik Bahasa Melayu Klasik Melayu Bahasa Melayu Johor-Riau Dialek-dialek Johor-Riau ; دياليک٢ جوهر-رياو; ; ; ; ; ;
Bentuk awal	Melayu Kuno
Sistem penulisan	Tulisan Rumi;
Kod bahasa
ISO 639-3	–

Dialek-dialek Johor-Riau (Jawi: ‏دياليک٢ جوهر-رياو‎‎) merupakan Bahasa Melayu yang dipertuturkan selepas era Kesultanan Melaka, Ia digunakan ketika peralihan Kesultanan Johor lama iaitu kawasan Johor-Pahang-Riau-Lingga. Bahasa ini dipertuturkan oleh penduduk Semenanjung Tanah Melayu, Temasik, Kepulauan Riau, Kepulauan Lingga , Riau dan sebahagian Sumatera Selatan. Dialek adalah variasi bahasa yang dituturkan oleh sesuatu kumpulan sosial atau lapisan masyarakat. Manakala loghat adalah lenggok bahasa yang dapat difahami beberapa kumpulan sosial, contoh di Semenanjung Malaysia seperti loghat Johor-Riau atau selatan, loghat utara dan loghat pantai timur. Manakala di Borneo Malaysia seperti loghat Sarawak dan loghat Sabah.

Bahasa Johor-Riau pada awalnya kesinambungan daripada Bahasa Melayu Klasik kemudian menjadi Bahasa Johor-Riau. Bahasa Johor-Riau merupakan bahasa piawai lama kemudian berkembang menjadi Bahasa Melayu Piawai baharu seperti Bahasa Melayu Piawai dan Bahasa Piawai Indonesia. Pada akhirnya bahasa ini menghasilkan pelbagai dialek iaitu dialek-dialek Johor-Riau seperti Bahasa Melayu Johor,Bahasa Melayu Riau, Bahasa Melayu Melaka, Bahasa Melayu Perak, Bahasa Melayu Selangor dan dialek yang berada di dalam kawasan Kesultanan Johor lama. Selepas negara Malaysia dan Indonesia wujud, Bahasa Johor-Riau dan Bahasa Melayu terus berkembang menjadi Bahasa Melayu Piawai, manakala dialek Bahasa Melayu Riau berkembang menjadi Bahasa Melayu Standard Riau kemudian diubah suai menjadi Bahasa Indonesia.

Bahasa piawai dan dialek Johor-Riau Moden

Dialek Johor-Riau Moden telah pun berpisah perkembangannya dengan bahasa Melayu Pra-Moden sejak fasa perkembangan bahasa Melayu Klasik,^[1] manakala bahasa Melayu Pra-Moden yang terbentuk kemudian sedikit sebanyak dipengaruhi oleh lingkungan pengaruh yang dibentuk oleh pihak British dan pihak Belanda sejak Perjanjian Inggeris-Belanda pada tahun 1824.^[2] Penyelarasan bahasa Melayu Pra-Moden yang dipengaruhi oleh lingkungan pengaruh British dan Belanda itu akhirnya membentuk [[Bahasa Melayu Malaysia|bahasa Melayu Baku] yang diselaraskan oleh Dewan Bahasa dan Pustaka di Malaysia dan bahasa Indonesia baku yang diselaraskan oleh Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa di Indonesia. Perbezaan antara dua jenis pemiawaian bahasa ini boleh rujuk laman Perbezaan antara bahasa Melayu Baku dan bahasa Indonesia.

Loghat, Dialek dan Subdialek Johor-Riau Moden

Loghat Johor-Riau
- Dialek Bahasa Melayu Johor
  - Subdialek Johor Bahru
  - Subdialek Muar-Batu Pahat
  - Subdialek Mersing
- Dialek Bahasa Melayu Melaka
- Dialek Bahasa Melayu Selangor
  - Subdialek Langat
  - Subdialek Jugra
- Dialek Bahasa Melayu Kuala Lumpur
- Dialek Bahasa Melayu Perak
  - Subdialek Perak Selatan
  - Subdialek Perak Tengah
  - Subdialek Kuala Kangsar
- Dialek Bahasa Melayu Perak
- Dialek Bahasa Melayu Singapura
  - Subdialek Singapura-Johor Bahru
  - Subdialek Singapura-Kepulauan Riau
- Dialek Bahasa Melayu Riau
- Dialek Bahasa Melayu Riau Pesisir
- Dialek Bahasa Melayu Tembilahan

Dialek Johor-Selangor

Dialek Melayu Johor-Selangor^[a] mempunyai empat pecahan dialek,^[3] iaitu:

Subdialek Melayu Johor Bahru-Kuala Lumpur^[b]
Subdialek Melayu Muar-Batu Pahat ^[6]
Subdialek Melayu Mersing ^[6]
Subdialek Melayu Selangor Barat ^[7]

Dialek Riau

Bahasa Melayu Riau memiliki tujuh dialek utama, yang terdiri dari:

Perbandingan dialek Johor-Riau

Jadual 1: Perbandingan fonologi dialek Johor-Riau
Senarai inventori fonologi	Bahasa Melayu Piawai (kelainan "a" /a/)^[15]	Bahasa Melayu Piawai (kelainan "pepet" /ə/)^[15]	Subdialek Melayu Johor Bahru-Kuala Lumpur ^[4]	Subdialek Melayu Muar-Batu Pahat ^[6]	Subdialek Melayu Mersing ^[6]	Subdialek Melayu Selangor Barat ^[7]
/a/ pada suku kata akhir terbuka	[a]	[a]
/i/ dan /u/ pada suku kata akhir tertutup	[ɪ] dan [ʊ]	[e] dan [o]
/r/ onset	[r]		[ɣ]
/r/ koda (tanpa mengira kedudukan suku kata)	[r]	digugurkan
/ar/	[ar]	[a]		[ɔ]	[a]	[aw]
/-ir/ dan /-ur/	[-ir] atau [-ur]	[-e] atau [-o]				?
Rangkap vokal /-ia-/, /-ai-/, /-ua-/, atau /-au-/	[-ia-], [-aɪ-], [-ua-], atau [-aʊ-]	[-ia-], [-ae-], [-ua-], atau [-ao-]			[-iʔa-], [-aʔe-], [-uʔa-], atau [-aʔo-]	[-ia-], [-ae-], [-ua-], atau [-ao-]
/h/ di awal kata (contoh: hijau) dan di akhir kata (contoh: lemah)	dilafazkan					digugurkan

Jadual 2: Perbandingan kosa kata dialek Johor-Riau
Bahasa Melayu/Piawai	Bahasa Melayu Johor	Bahasa Melayu Melaka	Bahasa Melayu Selangor	Bahasa Melayu Kuala Lumpur	Bahasa Melayu Perak	Bahasa Melayu Singapura	Bahasa Melayu Riau	Bahasa Melayu Pangaraian	Bahasa Melayu Riau Pesisir	Bahasa Melayu Siak	Bahasa Melayu Tembilahan
Saya/Aku	aku, saye, kite	aku, kite	aku, saye	aku	keme, aye, saye, teman, awak, kume		sahaye, saye, awak		saye, awak	sayo, awak	saye, awak
Kita/Kami
Kamu	kau/ko/awak/dia ni	ko	kau/ko/awak	ko	mike/kome/kamu	ko	mike		mike	miko	mike,pian
Mereka/Kamu semua
Pulang/Kembali	balik, balek		balik, balek	balek		balek			baleik	balek	balek
Betul/Benar	betol	benau	betol/benaw	betol		betol			betol	beno	bena
Besar	Beso/besa	Besau	besaw/besow				besar/besak		besa	beso	besa
Anak kecil/Budak	budak kecik		budak kecik				budak/anak		budak	budak	anak, budak
Kecil	kecik, Ceconet		kecik				kecik/kecil		kecik	kecik	kecik
Kedai	Kedai		kedai				kedai		kedai	kedai	kedai
Cantik/Lawah	lawa/lawo	lawau/lawo	lawa				lawa		lawe	lawo	lawe
Seperti	macam		macam				macam		macam	macam	macam
Bagaimana	macam mane/cemane		macam mane/cemane				macam mane, camane		macam mane, cemane	macam mano, camano	macam mane, cemane
Datuk	Atuk/Atuk laki
Nenek	Nenek/Atuk perempuan
(Mak saudara)/Pasangan	makcik, makwe		makcik, makwe				makcik, makwe		makcik, makwe	makcik, makwo	uwak bini
(Bapa saudara)/Pasangan	pakcik, pakwe, laki
Gatal	miang		miang				miang		miang	miang	miang
Hendak/Ingin	nak		nak				nak		nak	nak	nak, handak
Pahit	pahit		pait				peda		pede	pedo	pede
Pergi	pegi/gi		pegi/gi				pegi		pegi	pegi	pegi
Pasar	Pasa/Paso	Pasau	Pasaw/Pasow				Pasa, Paso	pasar, pekan	pasa	paso	pasa
Cagu	Cagu		Cagu				sebayan		sebayan	sebayan	sebayan

Nota

^ Penamaan "dialek Johor-Selangor" ini adalah disebabkan oleh perkongsian subdialek Johor Bahru-Kuala Lumpur (rujuk Nota b) merentasi negeri Johor dan negeri Selangor, maka dialek Johor dan dialek Selangor digabungkan menjadi satu dialek.
^ Asmah Haji Omar (2015)^[4] dan Chelaeh et al. (2017)^[5] bersepakat bahawa subdialek Kuala Lumpur dan subdialek Johor Bahru mempunyai hubungan yang sangat rapat sehingga boleh dikatakan dua subdialek ini ialah satu subdialek yang sama, maka secara lalai, subdialek Kuala Lumpur adalah sama dengan subdialek Johor Bahru.

Petikan

^ Abdul Wahab 2024.
^ Adelaar 2000.
^ Haji Omar 2015.
^ ^a ^b Haji Omar 2015, m/s. 198-199.
^ Chelaeh dll. 2017, m/s. 8.
^ ^a ^b ^c ^d Haji Omar 2015, m/s. 193.
^ ^a ^b Haji Omar 2015, m/s. 199-200.
^ Malik 2020.
^ Ruswan dll. 1986.
^ Dahlan dll. 1990.
^ Dahlan dll. 1991.
^ Fatmawati dll. 2005.
^ Said Zaki 2015.
^ Lenayati 2004.
^ ^a ^b Haji Omar 2015, m/s. 163-172.

Rujukan

Adelaar, K. Alexander (2000). "Malay: A Short History". Oriente Moderno. 19 (80) (2): 225–242. ISSN 0030-5472.
Abdul Wahab, Mohd Khaidir (2024-10-30). "SEJARAH PERKEMBANGAN BAHASA MELAYU BERDASARKAN SKEMA BERCABANG BAHASA MELAYU ASMAH (1993): SATU PEMERIAN SEMULA". Asian People Journal (APJ). 7 (2): 33–45. doi:10.37231/apj.2024.7.2.531. ISSN 2600-8971.
Haji Omar, Asmah (2015). Susur Galur Bahasa Melayu (ed. 2). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Chelaeh, Mumad; Aman, Rahim; Hamid, Shahidi A.; Othaman, Nazihah Najwa; Ruslan, Suhailah; Bakar, Nooraniza Abu; Salam, Rusydiah A.; Fadzil, Fatin Hakimah M.; Sinur, Miss Deela (2017-09-01). "PENEROKAAN MAKLUMAT LINGUISTIK DALAM DIALEK MELAYU JUGRA: PENELITIAN FONOLOGI STRUKTURAL. | EBSCOhost". openurl.ebsco.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2025-02-26.
Malik, H. Abdul (2020). "Bahasa Melayu Kepulauan Riau Sebagai Bahasa Ibu" (PDF). fkip.umrah.ac.id (dalam bahasa Indonesia). Tanjungpinang, Indonesia: Universitas Maritim Raja Ali Haji. Dicapai pada 2 Februari 2024.
Ruswan; M.S., Suwardi; Almadani, Latifah; Nursyam, S. (1986). "Struktur Bahasa Melayu Dialek Kuantan (1986)". repositori.perpustakaan.kemdikbud.go.id (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2018-08-26.
Dahlan, Saldat; M. Yunus R.; Manan, Abdullah; Razak, Abdul (1990). Struktur bahasa Melayu Riau dialek Pangaraian (dalam bahasa Indonesia). ISBN 9794590665.
Dahlan, Saidat; Ramli, Bustami; Razak, Abdul; Zainal, Asni; Bahri, Syamsul (1991). Struktur bahasa Melayu Riau dialek pesisir (dalam bahasa Indonesia). ISBN 9794591041.
Fatmawati, A.; Yance, Imelda; Maryoto; Zihamussholihin (2005). Struktur Bahasa Melayu Riau Dialek Rokan Hilir. Pekanbaru: Balai Bahasa Provinsi Riau.
Said Zaki (29 September 2015). "Aneka Dialek Melayu Riau" (dalam bahasa Indonesia). Dicapai pada 1 June 2022.
Lenayati (2004). Perbandingan Fonem Bahasa Melayu Tembilahan dan Melayu Mandah di Tembilahan. lib.fib.unilak.ac.id (dalam bahasa Indonesia). Pekanbaru : Unilak Press. Dicapai pada 20 Februari 2023.

[3] Penamaan "dialek Johor-Selangor" ini adalah disebabkan oleh perkongsian subdialek Johor Bahru-Kuala Lumpur (rujuk Nota b) merentasi negeri Johor dan negeri Selangor, maka dialek Johor dan dialek Selangor digabungkan menjadi satu dialek.

[7] Asmah Haji Omar (2015)^[4] dan Chelaeh et al. (2017)^[5] bersepakat bahawa subdialek Kuala Lumpur dan subdialek Johor Bahru mempunyai hubungan yang sangat rapat sehingga boleh dikatakan dua subdialek ini ialah satu subdialek yang sama, maka secara lalai, subdialek Kuala Lumpur adalah sama dengan subdialek Johor Bahru.

[FOOTNOTEAbdul_Wahab2024-1] Abdul Wahab 2024.

[FOOTNOTEAdelaar2000-2] Adelaar 2000.

[FOOTNOTEHaji_Omar2015-4] Haji Omar 2015.

[FOOTNOTEHaji_Omar2015198-199-5] Haji Omar 2015, m/s. 198-199.

[FOOTNOTEChelaehAmanHamidOthaman20178-6] Chelaeh dll. 2017, m/s. 8.

[FOOTNOTEHaji_Omar2015193-8] Haji Omar 2015, m/s. 193.

[FOOTNOTEHaji_Omar2015199-200-9] Haji Omar 2015, m/s. 199-200.

[FOOTNOTEMalik2020-10] Malik 2020.

[FOOTNOTERuswanM.S.AlmadaniNursyam1986-11] Ruswan dll. 1986.

[FOOTNOTEDahlanM._Yunus_R.MananRazak1990-12] Dahlan dll. 1990.

[FOOTNOTEDahlanRamliRazakZainal1991-13] Dahlan dll. 1991.

[FOOTNOTEFatmawatiYanceMaryotoZihamussholihin2005-14] Fatmawati dll. 2005.

[FOOTNOTESaid_Zaki2015-15] Said Zaki 2015.

[FOOTNOTELenayati2004-16] Lenayati 2004.

[FOOTNOTEHaji_Omar2015163-172-17] Haji Omar 2015, m/s. 163-172.

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[4]

[5]