| Gerakan kemerdekaan Korea | |
 Kor Sukarelawan Korea (1938) | |
| Nama Korea | |
|---|---|
| Hangul | 항일운동, 독립운동 |
| Hanja | 抗日運動, 獨立運動 |
| Perumian Semakan | hangil undong, dongnip undong |
| McCune–Reischauer | hangil undong, tongnip undong |
Gerakan kemerdekaan Korea merupakan satu siri usaha diplomatik dan ketenteraan untuk membebaskan Korea daripada pemerintahan Jepun. Gerakan ini bermula sekitar akhir abad ke-19 atau awal abad ke-20, dan berakhir dengan penyerahan Jepun pada tahun 1945. Memandangkan aktiviti kemerdekaan di semenanjung kebanyakannya ditekan oleh Jepun, banyak usaha penting digerakkan di luar negara oleh diaspora Korea, serta oleh sejumlah individu bukan Korea yang bersimpati.
Pada pertengahan abad ke-19, Jepun dan China dipaksa oleh kuasa Barat untuk meninggalkan dasar pengasingan mereka. Jepun kemudian bertindak memodenkan negara dengan cepat, membuka Korea secara paksa, dan menubuhkan hegemoninya sendiri di semenanjung tersebut. Akhirnya, Jepun secara rasmi mengilhak Korea pada tahun 1910. Protes Gerakan 1 Mac 1919 secara meluas dianggap sebagai pemangkin penting bagi gerakan kemerdekaan di peringkat antarabangsa, walaupun di dalam negara protes tersebut ditindas secara ganas. Selepas protes itu, ribuan aktivis kemerdekaan Korea melarikan diri ke luar negara, kebanyakannya ke China. Pada April 1919, Kerajaan Sementara Republik Korea (KPG) ditubuhkan sebagai kerajaan buangan yang diisytiharkan sendiri.
Selepas meletusnya Perang Pasifik pada tahun 1941, China menjadi salah satu pihak Berikat dalam Perang Dunia Kedua. Dalam Perang China-Jepun Kedua, China berusaha menggunakan pengaruh ini untuk mendapatkan pengiktirafan pihak Berikat terhadap KPG. Namun demikian, Amerika Syarikat ragu-ragu tentang kesatuan dan kesediaan Korea untuk merdeka, dan lebih mengutamakan penyelesaian seperti perwalian antarabangsa bagi Semenanjung Korea. Walaupun China berjaya mencapai persetujuan pihak Berikat mengenai kemerdekaan Korea pada masa hadapan melalui Perisytiharan Kaherah 1943, perbezaan pendapat dan kekaburan tentang kerajaan pascaperang Korea berterusan sehingga Perang Soviet–Jepun 1945 telah mewujudkan pembahagian de facto Korea kepada zon Soviet dan zon Amerika.
Tarikh 15 Ogos, hari ketika Jepun menyerah kalah pada tahun 1945, diraikan sebagai hari kebesaran di Korea Selatan dan Korea Utara.
Latar belakang
Sehingga pertengahan abad ke-19, Dinasti Qing di China, Jepun dan Joseon di Korea masing-masing mengekalkan dasar pengasingan yang relatif.[1] Pada waktu ini, Joseon merupakan sebuah negeri naungan kepada Qing.[2] Peperangan Candu pada pertengahan abad ke-19 antara China dan pelbagai kuasa Barat menyebabkan kerajaan Qing dipaksa menandatangani beberapa perjanjian berat sebelah, yang membuka wilayah China kepada kuasa asing. Jepun juga dipaksa membuka negaranya oleh Amerika Syarikat melalui Ekspedisi Perry pada 1853 hingga 1854.[3][4] Jepun kemudian menjalani Pemulihan Meiji dan memasuki tempoh pemodenan yang pesat. Namun demikian, pada tahun 1866, Joseon berjaya menangkis cubaan Amerika untuk membukanya, serta cubaan Perancis.
Akhirnya, Jepun yang berjaya membuka Korea apabila ia memaksa Joseon menandatangani Perjanjian Jepun–Korea 1876, sebuah perjanjian yang berat sebelah. Jepun kemudian memulakan proses untuk menyerap Korea ke dalam lingkungan pengaruhnya sendiri selama beberapa dekad.[5] Menurut Kirk W. Larsen, menjelang 1882, Jepun dilihat sebagai kuasa utama di semenanjung, malah mengatasi pertuanan rasmi Joseon, iaitu Qing. Hegemoni Jepun ke atas Korea diperkukuh lagi dengan kemenangan Jepun dalam Perang China–Jepun Pertama (1894–1895). Perjanjian Shimonoseki yang mengakhiri perang tersebut menetapkan bahawa Qing melepaskan pengaruhnya terhadap Joseon. Empayar Rusia kemudian cuba memasukkan Korea ke dalam lingkungan pengaruhnya, tetapi tewas teruk dalam Perang Rusia–Jepun (1904–1905). Pada ketika ini, Jepun menjadi hegemon yang tidak dipertikaikan di Korea. Pada tahun 1905, Jepun menjadikan Joseon sebuah negeri lindungan, dan pada tahun 1910, Jepun secara rasmi menyerap Korea ke dalam empayarnya.
Sementara itu, tidak lama selepas pembukaan paksa Korea, Gojong, raja Joseon, berusaha untuk menjalin hubungan dengan Amerika Syarikat dan beberapa kuasa Eropah melalui pelbagai perjanjian, program pelajar pertukaran, dan misi diplomatik. Namun demikian, usaha-usaha ini sering diabaikan atau dilupakan kerana kuasa-kuasa tersebut lebih mengutamakan kepentingan mereka sendiri di Jepun dan China. Permintaan rakyat Korea untuk mendapatkan bantuan daripada kerajaan asing tanpa mendapat maklum balas menjadi perkara lazim sehinggalah berakhirnya pendudukan Jepun pada tahun 1945.
Sejarah
Sebelum pendudukan Jepun
Selepas pembukaan paksa Joseon, Jepun terus membuka lebih banyak bahagian Korea kepada perdagangan eksklusif Jepun, sesuatu yang menimbulkan rasa tidak puas hati dalam kalangan rakyat Joseon serta pegawai Joseon dan Qing. Di beberapa kawasan Korea, khususnya berhampiran pelabuhan Wonsan, "kumpulan kecil rakyat Korea yang berkeliaran" menyerang orang Jepun yang keluar pada waktu malam.
Pada tahun 1882, berlaku Peristiwa Imo, di mana sentimen antiasing umum (terutama anti-Jepun) dalam tentera Joseon dan kemudian dalam kalangan rakyat jelata membawa kepada pembunuhan kedua-dua pegawai kerajaan Korea dan anggota legasi Jepun.
Pada tahun 1894, berlakunya Pemberontakan Petani Donghak. Seperti Peristiwa Imo, pemberontakan ini juga secara umumnya bersifat antiasing dengan tumpuan terhadap Jepun. Insiden ini menjadi pencetus kepada Perang China–Jepun Pertama.
Pada April 1896, Soh Jaipil dan rakan-rakannya menubuhkan Persatuan Kemerdekaan, organisasi politik pertama yang menyokong kemerdekaan Korea. Antara matlamat lain, kumpulan ini memperjuangkan penubuhan sebuah pemerintahan raja berperlembagaan. Walaupun Gojong pada awalnya mengiktiraf dan bertoleransi terhadap organisasi ini, beliau akhirnya membubarkannya pada Disember 1898.
Antara tahun 1905 dan 1912, sejumlah tentera gerila sukarela, yang digelar "tentera benar", muncul dalam kalangan rakyat Korea untuk menentang Jepun. Sekitar 20,000 sukarelawan terkorban dalam pertempuran ini, yang akhirnya tidak berjaya menghalang penjajahan Korea.
Pendudukan Jepun
Tempoh pemerintahan kolonial Jepun yang menyusul adalah sangat menindas hingga ke tahap yang meluas, lalu mencetuskan pelbagai gerakan penentangan Korea. Menjelang tahun 1919, gerakan-gerakan ini telah menjadi gerakan seluruh negara, yang ditandai oleh apa yang kemudian dikenali sebagai Gerakan 1 Mac.
Pemerintahan Jepun bersifat menindas tetapi berubah-ubah mengikut masa. Pada peringkat awal, terdapat penindasan yang sangat keras pada dekad selepas pengilhakan. Pemerintahan Jepun berbeza dengan ketara berbanding koloninya yang lain, iaitu Formosa. Tempoh ini dirujuk sebagai amhukki (zaman gelap) dalam historiografi Korea dan percakapan umum di Korea. Puluhan ribu rakyat Korea telah ditangkap oleh pentadbiran kolonial Jepun atas sebab politik.[6] Kekerasan pemerintahan Jepun meningkatkan sokongan terhadap gerakan kemerdekaan Korea. Ramai rakyat Korea meninggalkan Semenanjung Korea ke Manchuria dan Primorsky Krai di Rusia, dan sebahagian daripada mereka membentuk kumpulan serta persatuan penentangan di Manchuria bagi memperjuangkan kemerdekaan Korea. Orang Korea turut melancarkan perjuangan bersenjata terhadap pasukan Jepun di Manchuria dan Korea.
Pada tahun 1919 dan 1920-an, unit-unit tentera kemerdekaan Korea melaksanakan kegiatan penentangan di Manchuria, bergerak merentasi sempadan Korea–China, serta menggunakan taktik perang gerila untuk menentang tentera Jepun. Pada masa ini, unit Hong Beom-do menyerang hendap dan memusnahkan sepenuhnya pasukan Tentera Darat Imperial Jepun yang mara di Bongodong (Fengwudong), Jilin, Manchuria (Jun 1920). Selain itu, pasukan gabungan tentera kemerdekaan di bawah pimpinan Kim Jwa-jin dan Hong Beom-do, sambil berundur secara taktikal, menyerang hendap dan membunuh kira-kira 1,500 askar Jepun di Cheongsanri (Qīngshānlǐ), Jílín, Manchuria. Sebagai tindak balas terhadap kekalahan di Pertempuran Qingshanli, Tentera Darat Imperial Jepun melancarkan pembunuhan beramai-ramai Gando, dengan membunuh antara 5,000 hingga puluhan ribu orang awam Korea di Gando. Sebahagian rakyat Korea berhijrah ke Jepun, di mana kumpulan-kumpulan tertentu berjuang secara sulit. Terdapat juga kumpulan Komunis Korea yang berpengaruh di Jepun, yang menghadapi bahaya akibat kegiatan politik mereka.[6]
Sebahagiannya sebagai tindak balas kepada tentangan rakyat Korea terhadap dasar kolonial Jepun, beberapa dasar keras kemudiannya dilonggarkan. Putera Mahkota Korea berkahwin dengan puteri Jepun, Puteri Nashimoto. Larangan terhadap akhbar Korea ditarik balik, membolehkan penerbitan Choson Ilbo dan Dong-A Ilbo. Pekerja kerajaan Korea menerima gaji yang sama seperti pegawai Jepun, walaupun pegawai Jepun mendapat bonus yang tidak diterima oleh pekerja Korea. Hukuman sebat dimansuhkan bagi kesalahan kecil tetapi dikekalkan untuk kesalahan lain. Undang-undang yang mengganggu adat pengebumian, penyembelihan haiwan, pasar tani, atau adat tradisional lain telah dihapuskan atau diubah.[7]
Selepas penguatkuasaan Undang-Undang Pemeliharaan Keamanan 1925, beberapa kebebasan telah disekat. Kemudian, menjelang pencerobohan Jepun ke atas China dan Perang Dunia Kedua, kekerasan pemerintahan Jepun kembali meningkat.[8]
Perang Dunia Kedua
Walaupun Empayar Jepun telah menyerang dan menduduki timur laut China sejak tahun 1931, kerajaan Nasionalis China mengelakkan daripada mengisytiharkan perang terhadap Jepun sehingga empayar tersebut menyerang Beijing secara langsung pada tahun 1937, sekali gus mencetuskan Perang China–Jepun Kedua. Selepas Amerika Syarikat mengisytiharkan perang terhadap Jepun pada tahun 1941, China menjadi salah satu kuasa pihak Berikat dalam Perang Dunia Kedua, dan cuba menggunakan pengaruhnya dalam gabungan tersebut untuk menyokong gerakan Pan-Asia dan nasionalis, termasuk menetapkan tuntutan penyerahan tanpa syarat Jepun serta kemerdekaan segera Korea selepas itu.[9]
Pada tahun 1937, Parti Revolusioner Kebangsaan Korea dan kumpulan lain yang memperjuangkan kemerdekaan di China mengadakan mesyuarat bersama di Wuhan dan menubuhkan Persekutuan Barisan Hadapan Kebangsaan Korea (KNF), sebuah gabungan berhaluan kiri. Kor Sukarelawan Korea kemudiannya ditubuhkan sebagai pasukan bersenjata di bawah naungannya. Kor Sukarelawan Korea, dengan Kim Won-bong sebagai ketua komandernya, diletakkan di bawah perintah Suruhanjaya Hal Ehwal Tentera China yang diketuai oleh Chiang Kai-shek, selaras dengan kerjasama nasionalis–komunis.[10] Pengasas bersama Kor Sukarelawan Korea ialah aktivis antiperang Jepun, Kazuo Aoyama.[11] Selain itu, Aoyama turut berkhidmat sebagai penasihat politik kor tersebut.[12]
Dalam masa yang sama, China berusaha mengukuhkan keabsahan Kerajaan Sementara Korea (KPG), yang ditubuhkan oleh pelarian Korea di China selepas penindasan Gerakan 1 Mac di Korea. KPG berkongsi keserasian ideologi dengan kerajaan China ketika itu, kerana pemimpin kemerdekaan Kim Ku telah bersetuju dengan cadangan Chiang Kai-shek untuk menerima program Tiga Prinsip Rakyat China sebagai timbal balas kepada bantuan kewangan. Kerajaan Nasionalis China di Chongqing cuba menyatukan puak-puak Korea yang saling bertelagah, termasuk Tentera Pembebasan Korea di bawah KPG[13] dan Kor Sukarelawan Korea di bawah KNF. Malah, Majlis Tentera Kebangsaan China memutuskan bahawa "kemerdekaan sepenuhnya" bagi Korea merupakan dasar asas China terhadap Korea.[9]
Walaupun Chiang dan pemimpin Korea seperti Syngman Rhee cuba mempengaruhi Jabatan Negara Amerika Syarikat agar menyokong kemerdekaan Korea dan mengiktiraf KPG, Bahagian Timur Jauh tetap bersikap ragu-ragu. Bahagian itu berpendapat bahawa rakyat Korea “telah dilemahkan secara politik” selepas beberapa dekad pemerintahan Jepun dan menunjukkan terlalu banyak perpecahan, lalu lebih memilih penyelesaian kondominium bagi Korea yang melibatkan Soviet.[9] China pula amat menentang pengaruh Soviet di Korea setelah mengetahui tentang kekejaman yang berlaku di Poland selepas penguasaan Soviet pada tahun 1939.[9]
Menjelang Perisytiharan Kaherah, Amerika Syarikat dan China akhirnya bersetuju mengenai kemerdekaan Korea "pada waktunya", dengan China terus mendesak agar kerajaan buangan itu diiktiraf segera dan satu tarikh konkrit ditetapkan untuk kemerdekaan. Selepas hubungan Soviet–Amerika merosot, pada 10 Ogos 1945, Jabatan Perang Amerika Syarikat bersetuju bahawa China harus mendaratkan tenteranya di Pusan, Korea bagi menghalang penguasaan Soviet. Walau bagaimanapun, perubahan pendirian ini datang terlalu lewat untuk menghalang pembahagian Korea, kerana Tentera Merah dengan cepat menduduki Korea Utara pada bulan yang sama.[9]
Ideologi
Walaupun terdapat banyak gerakan berasingan menentang pemerintahan kolonial, ideologi atau tujuan utama gerakan ini adalah untuk membebaskan Korea daripada pemerintahan ketenteraan dan politik Jepun. Rakyat Korea bimbang tentang penguasaan asing dan kedudukan Korea sebagai sebuah jajahan. Mereka berhasrat mengembalikan kedaulatan politik Korea yang merdeka selepas Jepun menyerang Empayar Korea yang ketika itu lemah dan hanya sebahagiannya dimodenkan. Keadaan ini merupakan hasil gerakan politik Jepun untuk mendapatkan kelulusan antarabangsa bagi pengilhakan Korea melalui perjanjian.[14][15][16] Semasa gerakan kemerdekaan berlangsung, masyarakat antarabangsa melihat apa yang berlaku di Korea sebagai satu gerakan penentangan antiimperialis, antimilitaris dan anti-Jepun. Namun demikian, rakyat Korea melihat gerakan itu sebagai langkah untuk membebaskan Korea daripada pemerintahan ketenteraan Jepun.[17]
Kerajaan Korea Selatan telah dikritik setakat tahun 2011 kerana tidak menerima golongan sosialis Korea yang turut berjuang untuk kemerdekaan Korea, disebabkan kebimbangan melanggar Undang-Undang Keselamatan Negara.[18]
Taktik
Tidak terdapat strategi atau taktik utama yang mendominasi seluruh gerakan penentangan, namun terdapat peringkat tertentu di mana taktik atau strategi tertentu menjadi menonjol.[19]
Dari tahun 1905 hingga 1910, kebanyakan kegiatan gerakan ini terbatas dalam kalangan golongan elit atau sarjana terpilih. Pada masa ini, percubaan bersifat ketenteraan dan ganas, termasuk pembunuhan politik digunakan untuk menentang Jepun. Sebahagian besar percubaan ini tidak teratur, berselerak, dan tidak berketua untuk mengelakkan penangkapan dan pengawasan oleh pihak Jepun.
Dari tahun 1910 hingga 1919 merupakan tempoh pendidikan dalam era kolonial. Banyak buku teks Korea mengenai tatabahasa dan ejaan diedarkan di sekolah. Ini memulakan trend penentangan intelektual terhadap pemerintahan kolonial Jepun. Tempoh ini, bersama prinsip progresif Woodrow Wilson di luar negara, melahirkan populasi pelajar yang mula sedar,[17] berfahaman nasionalis, dan bersemangat. Setelah Gerakan 1 Mac 1919, mogok menjadi taktik penting dalam gerakan tersebut. Hingga tahun 1945, universiti menjadi tempat perlindungan dan sumber pelajar yang terus menyokong gerakan itu. Sistem sokongan ini membawa kepada peningkatan kemudahan sekolah.
Dari 1911 hingga 1937, Korea berdepan masalah ekonomi (selaras dengan keadaan dunia yang mengalami Kemelesetan Besar selepas Perang Dunia Pertama). Terdapat banyak aduan buruh yang menyumbang kepada rasa tidak puas hati terhadap pemerintahan kolonial Jepun. Dalam tempoh ini, terdapat 159,061 pertikaian melibatkan pekerja mengenai gaji, dan 1,018 pertikaian melibatkan 68,686 petani penyewa. Pada tahun 1926, pertikaian ini mula meningkat dengan cepat dan gerakan berkaitan buruh muncul dengan lebih ketara dalam gerakan kemerdekaan.[17]
Senarai kumpulan penentangan
Secara umum, terdapat tiga jenis kumpulan pembebasan negara iaitu; kumpulan Kristian yang berkembang daripada usaha mubaligh yang dipimpin oleh mubaligh Barat terutama dari Amerika Syarikat sebelum pendudukan Jepun, seterusnya bekas anggota tentera dan kumpulan tentera tidak berkala dan terakhir, golongan peniaga serta intelektual perantau yang membentuk kerangka teori dan politik di luar negara.
- Kumpulan agama dan sosial
- Gereja Presbiterian Korea
- Gerakan 1 Mac
- YMCA Korea
- Kumpulan militan
- Revolusi Petani Donghak: Tentera Donghak ialah pemberontakan luar bandar secara spontan, pada awalnya menentang rasuah pada akhir Dinasti Joseon, dan kemudian menentang perampasan tanah oleh Jepun di Korea.
- Tentera benar: Tentera kecil yang menentang polis tentera, kavaleri, dan infantri Jepun dengan sengit dari 1907 hingga 1918, dan terus beroperasi sehingga tamat Perang Dunia Kedua.
- Komando Hal Ehwal Tentera
- Tentera Kemerdekaan Korea
- Pejabat Pentadbiran Tentera Utara
- Kor Kemerdekaan Korea
- Tentera Revolusioner Korea
- Tentera Kemerdekaan Korea
- Kor Sukarelawan Korea
- Tentera Sukarelawan Korea
- Tentera Pembebasan Korea: Angkatan Bersenjata Kerajaan Sementara Republik Korea, terlibat dalam tindakan Berikat di China dan sebahagian Asia Timur Selatan seperti Burma.
- Legion Patriotik Korea
- Kor Heroik
Penyokong kumpulan ini termasuk pedagang senjata Perancis, Czech, China, dan Rusia, serta gerakan nasionalis dan komunis China.
- Kumpulan perantau
Kumpulan pembebasan perantau aktif di Shanghai, timur laut China, beberapa bahagian Rusia, Hawaii, San Francisco, dan Los Angeles.[20] Kumpulan juga ditubuhkan di kawasan yang tidak mempunyai ramai rakyat Korea perantau, seperti kumpulan yang ditubuhkan pada 1906 di Colorado oleh Park Hee Byung.[21] Kemuncak kejayaan kumpulan perantau ialah pengisytiharan kemerdekaan di Shanghai.
- Persatuan Kebangsaan Korea
- Kor Tentera Kebangsaan Korea, ditubuhkan pada Jun 1914 di Hawaii[22]
- Sekolah Penerbangan Willows Korea
- Akademi Muda Korea
Sun Yat-sen merupakan penyokong awal perjuangan Korea menentang penceroboh Jepun. Menjelang tahun 1925, rakyat Korea perantau mula membina sokongan secara dua hala di Shanghai: daripada Kuomintang pimpinan Chiang Kai-shek, dan daripada penyokong awal komunis, yang kemudiannya berkembang menjadi Parti Komunis China.
- Pengaruh kerabat diraja
Pertelingkahan berterusan dalam keluarga Yi, golongan bangsawan, perampasan aset diraja, pembubaran tentera diraja oleh Jepun, hukuman mati terhadap pemimpin senior Korea oleh Jepun, pembunuhan menyeluruh ahli keluarga diraja Korea oleh upahan Jepun, serta pengawasan oleh pihak berkuasa Jepun menyebabkan keturunan diraja dan ahli keluarga mereka menghadapi kesukaran besar untuk mengambil peranan kepimpinan sepenuhnya dalam gerakan pembebasan. Banyak komander tentera benar mempunyai kaitan dengan keluarga diraja, namun majoriti jeneral dan kumpulan tentera benar mereka telah meninggal dunia menjelang 1918, manakala ahli muda keluarga-keluarga ini menyumbang kepada penubuhan kedua-dua republik selepas tahun 1945.
Catatan
- ^ Khusnutdinova, Elvina Al'bertovna; Martynov, Dmitry Evgenyevich; Martynova, Yulia Aleksandrovna (2019). "The Qing Policy of Self-Isolation in China". Journal of Politics and Law. 12 (5): 11. doi:10.5539/jpl.v12n5p11. S2CID 203099639.
- ^ Kim, Changsu (December 2020). "The Joseon-Qing Relations and the King's Health Problems in the Late Joseon Dynasty -Conflict surrounding ritual of greeting envoys in the early reign of King Sukjong". Ui Sahak. 29 (3): 999–1028. doi:10.13081/kjmh.2020.29.999. ISSN 2093-5609. PMC 10565017 Check
|pmc=value (bantuan). PMID 33503647. - ^ Costanzo, Christopher David (2019-09-19). "China's Historical Isolation". Herald of Randolph. Dicapai pada 2023-07-06.
- ^ "Modernisation and China's 'century of humiliation'". CEPR (dalam bahasa Inggeris). 2021-12-05. Dicapai pada 2023-07-06.
- ^ Nho, Hyoung-Jin. "From Kanghwa to Shimonoseki: The Disputes over the Sovereignty of Tributary Chosŏn Korea". Oxford Public International Law (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2023-07-06.
- ^ a b Seth, Michael J. (2006). A concise history of Korea : from the neolithic period through the nineteenth century. Lanham [etc.]: Rowman and Littlefield. ISBN 9780742540057.
- ^ Seth, Michael J. (2006). A concise history of Korea : from the neolithic period through the nineteenth century. Lanham [etc.]: Rowman and Littlefield. m/s. 270. ISBN 9780742540057.
- ^ Tipton, Elise K. (1997). "The Tokko and Political Police in Japan, 1911-1945". Dalam Mazower, Mark (penyunting). The Policing of Politics in the Twentieth Century: Historical Perspectives. Berghahn Books. m/s. 234.
- ^ a b c d e Liu, Xiaoyuan. "Resume China's Korean Connection". Recast All Under Heaven: Revolution, War, Diplomacy, and Frontier China in the 20th Century. m/s. 40–43, 45, 48–49, 51–52, 56–57.
- ^ "조선의용군" [Chosŏn Volunteer Army]. Encyclopedia of Korean Culture (dalam bahasa Korea).
- ^ Son Se-il (January 2, 2007), "孫世一의 비교 傳記 (58)" [Son Se-il's Comparative Critical Biography (58)], Monthly Chosun (dalam bahasa Korea), diarkibkan daripada yang asal pada February 27, 2023, dicapai pada May 1, 2023
- ^ Snow, Edgar (1941). The Battle for Asia. New York, Random House. m/s. [1].
- ^ Son, Sae-il (2 February 2007), "孫世一의 비교 評傳 (59) 한국 민족주의의 두 類型 – 李承晩과 金九" [Son Se-il's Comparative Critical Biography (59)], Monthly Chosun (dalam bahasa Korea) (diterbitkan February 2007), dicapai pada 3 April 2023
- ^ "반일정서 비판하는 보도, 100년전 일진회 합방성명서 닮아". 13 July 2019.
- ^ [미리 보는 저리톡] "감정적이고 미숙"…혐한 부추기는 한국 보수상업언론의 속내는?.
- ^ [이범준의 법정&영화]한·일의 복잡한 갈등 보며 곱씹어본다…"국가란 무엇인가". 2 August 2019.
- ^ a b c Andrew C. Nahm, penyunting (1973). Korea Under Japanese Colonial Rule. Western Michigan University.
- ^ Lee (이), Ji-hye (지혜) (2011-08-14). '사회주의 독립운동가' 번번히 유공자 탈락…유족들 불만 팽배. No Cut News (dalam bahasa Korea). Dicapai pada 2011-09-03.
- ^ C. I. Eugene Kim, penyunting (1977). Korea's Response to Japan. The center of Korean Studies Western Michigan University.
- ^ "Encyclopedia of Korean Culture (in Korean)".
- ^ Nam, Gi-tae (2007-10-15). 덴버광역한인회-박희병 지사 묘비 제막식 (Denver metropolitan area Korean association holds grave unveiling ceremony for Bak Hui-byeong). Korea Daily (dalam bahasa Korea). Dicapai pada 2007-11-28. [pautan mati]
- ^ "Korean National Army Corps" (dalam bahasa Korea). Encyclopedia of Korean Culture. Dicapai pada 2018-08-23.
Pautan luar
 |
Wikimedia Commons mempunyai media berkaitan Gerakan kemerdekaan Korea |
- Brief article on Korean Independence from Japanese Press Translations, Dartmouth College Library
