| Perikatan Inggeris-Jepun | |
|---|---|
 Salinan Jepun untuk perjanjian perikatan | |
| Jenis | Perikatan ketenteraan |
| Konteks | Anti-Empayar Rusia |
| Ditandatangani | 30 Januari 1902 di London, United Kingdom |
Berkuat kuasa | 31 Januari 1902 |
Tamat tempoh | 17 Ogos 1923 |
Penandatangan asal |
|
| Pihak | |
| Bahasa | |
sunting  | |
Perikatan Inggeris-Jepun (Jepun: 日英同盟, Nichi-Ei Dōmei, bahasa Inggeris: Anglo-Japanese Alliance) ialah satu pakatan antara United Kingdom dan Empayar Jepun yang berkuat kuasa dari 1902 hingga 1923. Perjanjian ini ditandatangani di Lansdowne House, London pada 30 Januari 1902 oleh Setiausaha Luar Britain, Henry Petty-Fitzmaurice, dan diplomat Jepun, Hayashi Tadasu. Ia merupakan pakatan ketenteraan yang penting kerana dimeterai atas syarat yang lebih setara antara kuasa Barat dan negara bukan Barat, selepas era perjanjian tidak adil yang dikenakan ke atas negara Asia termasuk Jepun.[1][2]
Perikatan ini mencerminkan kejayaan pembaharuan Era Meiji, yang telah memodenkan ekonomi, masyarakat dan ketenteraan Jepun, sekali gus membolehkan Jepun keluar daripada kedudukan lemah yang sebelum ini dialami oleh banyak negara Asia seperti China. Kedua-dua pihak bersetuju bahawa pakatan diplomatik ini dapat menghalang kuasa besar lain daripada mencabar kepentingan empayar Britain dan Jepun di Asia.[3]
Bagi Britain, perikatan ini menandakan berakhirnya dasar "pengasingan gemilang" (splendid isolation), membolehkan Britain menumpukan perhatian kepada India dan persaingan ketenteraan laut dengan Jerman, serta mengurangkan komitmen empayarnya. Bagi Jepun pula, perjanjian ini dibuat ketika pengaruhnya sedang meningkat. Jepun bukan sahaja berjaya memansuhkan perjanjian tidak adil dengan Barat, malah telah menjadi sebuah empayar sendiri, dengan penguasaan ke atas Taiwan dan pengaruh ke atas Korea.[4]
Jepun menjangkakan konflik dengan Rusia berhubung Manchuria dan Korea, terutama selepas Campur Tangan Tiga Negara (1895) yang memaksa Jepun melepaskan Semenanjung Liaodong. Artikel 3 perjanjian menjanjikan sokongan jika salah satu pihak berperang dengan lebih daripada satu kuasa, yang berjaya menghalang Perancis daripada membantu Rusia semasa Perang Rusia-Jepun (1904–1905). Sebaliknya, Perancis menandatangani Entente Cordiale dengan Britain dan hanya menyokong Rusia melalui pinjaman kewangan.[5]
Perikatan ini meningkatkan prestij antarabangsa Jepun dan menjadi asas diplomasi Jepun selama dua dekad, walaupun ia menimbulkan rasa tidak senang di kalangan pihak Amerika Syarikat dan beberapa dominion British.[6] Selepas kemenangan Jepun ke atas Rusia dan penguasaan ke atas Korea, perikatan ini diperbaharui pada 1905 dan 1911. Pada 1914, perikatan tersebut membolehkan Jepun menyertai Perang Dunia Pertama dan menawan wilayah Jerman di Asia.
Bagaimanapun, Britain semakin tidak mempercayai cita-cita Jepun di Asia, dan akhirnya perikatan ini ditamatkan melalui Perjanjian Empat Kuasa (1921) dan secara rasmi berakhir pada 1923.[7][8][9]
Syarat-syarat perjanjian
Artikel 1
- Pihak-pihak Berkontrak Tinggi, setelah saling mengiktiraf kemerdekaan China dan Korea, menyatakan bahawa mereka tidak dipengaruhi oleh sebarang niat agresif terhadap mana-mana negara tersebut. Walau bagaimanapun, mereka mengakui kewujudan kepentingan khas masing-masing, di mana kepentingan Great Britain terutama berkaitan dengan China, manakala Jepun, selain kepentingannya di China, mempunyai kepentingan yang sangat penting dari segi politik, perdagangan dan perindustrian di Korea. Oleh itu, Pihak-pihak Berkontrak Tinggi mengiktiraf bahawa adalah dibenarkan bagi mana-mana pihak untuk mengambil langkah-langkah yang perlu dan tidak dapat dielakkan bagi melindungi kepentingan tersebut sekiranya ia terancam sama ada oleh tindakan agresif mana-mana kuasa lain, atau oleh kekacauan yang berlaku di China atau Korea yang memerlukan campur tangan mana-mana pihak bagi melindungi nyawa dan harta benda rakyatnya.
Artikel 2
- Kedua-dua pihak bersetuju untuk mengekalkan sikap berkecuali sekiranya salah satu daripada mereka terlibat dalam peperangan akibat pelaksanaan Artikel 1.
Artikel 3
- Kedua-dua pihak berjanji untuk memberi sokongan dan bantuan sekiranya salah satu pihak terlibat dalam peperangan dengan lebih daripada satu kuasa.
Artikel 4
- Kedua-dua pihak berjanji tidak akan memeterai sebarang perjanjian berasingan dengan kuasa lain yang boleh menjejaskan atau merugikan perikatan ini.
Artikel 5
- Kedua-dua pihak berjanji untuk berkomunikasi secara jujur dan terbuka sepenuhnya antara satu sama lain sekiranya mana-mana kepentingan yang dilindungi oleh perjanjian ini berada dalam keadaan terancam.
Artikel 6
- Perjanjian ini akan berkuat kuasa selama lima tahun, dan selepas tempoh tersebut, ia boleh ditamatkan dengan notis satu tahun, kecuali jika notis diberikan pada akhir tahun keempat perjanjian.[10]
Artikel 2 dan Artikel 3 merupakan yang paling penting, terutama berkaitan dengan peperangan dan pertahanan bersama.
Perjanjian ini mengiktiraf kepentingan Jepun di Korea tanpa mewajibkan Britain untuk membantu sekiranya berlaku konflik di mana Jepun hanya berdepan satu musuh sahaja. Begitu juga, Jepun tidak diwajibkan mempertahankan kepentingan Britain kecuali jika Britain berhadapan dengan dua atau lebih musuh.
Walaupun perjanjian ini ditulis menggunakan bahasa yang berhati-hati dan jelas, kedua-dua pihak mentafsirkannya secara berbeza. Britain melihat perjanjian ini sebagai amaran diplomatik yang lembut kepada Rusia, manakala Jepun berasa lebih yakin dan berani. Selepas itu, bahkan golongan sederhana di Jepun menolak sebarang kompromi mengenai isu Korea. Golongan pelampau pula melihat perjanjian ini sebagai jemputan terbuka untuk peluasan empayar, kerana ramai di Jepun telah lama menginginkan pertembungan dengan Rusia.
Peruntukan mengenai penglibatan lebih daripada satu kuasa (Artikel 3) mengingatkan kepada Campur Tangan Tiga Kuasa tahun 1895 oleh gabungan Rusia, Perancis dan Jerman, serta telah mengukuhkan kedudukan Jepun dari segi diplomatik dan ketenteraan terhadap kemungkinan pakatan kuasa-kuasa Eropah.[11]
Perjanjian ini telah ditandatangani oleh Setiausaha Negara bagi Hal Ehwal Luar Britain,Henry Petty-Fitzmaurice, Marquis Lansdowne ke-5, dan Count Hayashi Tadasu pada 30 Januari 1902, dan mula berkuat kuasa pada 31 Januari 1902 untuk tempoh lima tahun.
Kesan
Versi pertama Perikatan Inggeris-Jepun diumumkan pada 12 Februari 1902.[12] Sebagai reaksi, Rusia cuba membentuk pakatan dengan Perancis dan Jerman, namun Jerman menolak, manakala Perancis enggan terlibat lebih mendalam dalam urusan Asia Timur. Pada 16 Mac 1902, Perancis dan Rusia mengeluarkan kenyataan bersama yang menegaskan hak mereka untuk campur tangan di China bagi melindungi kepentingan masing-masing. Britain dan sejarawan kemudian melihat kenyataan ini sebagai tidak mengundang ancaman dan menandakan keraguan Perancis terhadap komitmen ketenteraannya kepada Rusia. China dan Amerika Syarikat pula menunjukkan penentangan kuat terhadap perikatan ini.
Semasa Perang Rusia-Jepun (1904–1905), Britain tidak terlibat secara rasmi dalam peperangan tersebut, namun memberi sokongan tidak rasmi kepada Jepun dalam bentuk risikan,[13] reka bentuk kapal perang, kewangan[14] dan diplomasi. Malah, sebelum dan semasa perang, kerjasama risikan Britain–Jepun telah berlangsung, termasuk pemintasan komunikasi Rusia oleh stesen tentera British di Tanah Melayu dan China, yang kemudiannya dikongsi dengan Jepun.
Sebagai balasan, Jepun menyalurkan maklumat risikan berkualiti tinggi kepada Britain. Kedua-dua pihak turut mengumpulkan bukti bahawa Jerman menyokong Rusia, yang menyebabkan Britain semakin melihat Jerman sebagai ancaman terhadap keseimbangan kuasa dan ketenteraman antarabangsa.
Selepas perang tamat, Britain tidak menjadi orang tengah dalam Perjanjian Portsmouth; peranan tersebut dilaksanakan oleh Amerika Syarikat di bawah Presiden Theodore Roosevelt.
Peruntukan pertahanan bersama dalam Perikatan Inggeris-Jepun mewajibkan Jepun untuk menyertai Perang Dunia Pertama di pihak Britain. Perjanjian ini membolehkan Jepun merampas wilayah Jerman di Pasifik di utara khatulistiwa. Pada tahun 1914, Jepun menyerang pangkalan Jerman di Qingdao dan memaksa Jerman menyerah kalah. Pegawai Jepun yang berkhidmat di atas kapal perang Britain turut terkorban dalam Pertempuran Jutland (1916)[15] dan letupan HMS Vanguard (1917).[16]
Pada tahun 1917, kapal perang Jepun dihantar ke Laut Mediterranean untuk melindungi perkapalan Pihak Berikat daripada serangan kapal selam Jerman (U-boat), khususnya berhampiran Malta. Sebuah tugu peringatan di Perkuburan Tentera Laut Kalkara, Malta didedikasikan kepada 72 kelasi Jepun yang terkorban,[17] termasuk mangsa akibat penenggelaman kapal pemusnah Jepun Sakaki pada tahun 1917.
Pertukaran budaya
Selain ketenteraan, perikatan ini menjadi asas kepada hubungan perdagangan dan pertukaran budaya yang positif antara Britain dan Jepun. Proses perindustrian pesat Jepun dan perkembangan angkatan tenteranya membuka peluang eksport besar kepada limbungan kapal dan pengeluar senjata Britain. Rakyat Jepun yang menuntut di Britain membawa pulang pengetahuan baharu dalam sains, kejuruteraan dan perubatan, termasuk bidang termodinamik, dinamik bendalir dan oftalmologi.
Dalam bidang seni dan budaya, artis Britain seperti James McNeill Whistler, Aubrey Beardsley dan Charles Rennie Mackintosh sangat dipengaruhi oleh kimono, senjata, kraftangan dan seni bina Jepun. Pertukaran budaya unik turut berlaku, termasuk penulis Yoshimoto Tadasu, orang buta pertama di Jepun menerima pendidikan tinggi, yang memperkenalkan idea Britain mengenai kebajikan awam melalui karyanya True Britain (1902). Karya ini dipuji oleh Kumagai Tetsutaro kerana memberi kesan besar kepada peluang golongan kurang upaya penglihatan.[18]
Kemuncak pertukaran budaya ini ialah Pameran Jepun–Britain 1910 di White City, London, yang menarik kira-kira lapan juta pengunjung. Pameran ini bertujuan mempromosi pemodenan Jepun dan konsep "pakatan antara bangsa" Britain dan Jepun. Ia mempamerkan seni halus, muzik, demonstrasi sumo, serta 'kampung' Ainu, Taiwan dan Jepun, sambil menonjolkan persamaan Britain dan Jepun sebagai "empayar kepulauan" di Timur dan Barat. Dianjurkan oleh kerajaan Jepun, pameran ini merupakan antara yang terbesar pada zamannya.
Penamatan perjanjian
Perikatan Inggeris-Jepun mula dilihat sebagai halangan sejak Persidangan Keamanan Paris 1919–1920. Pada 8 Julai 1920, kedua-dua kerajaan mengeluarkan kenyataan bersama bahawa perikatan tersebut tidak sepenuhnya selaras dengan Piagam Liga Bangsa-Bangsa, yang ingin dihormati oleh kedua-dua pihak.[19]
Penamatan perikatan ini semakin jelas semasa Persidangan Imperial 1921, apabila pemimpin Britain dan dominion bertemu untuk menentukan dasar luar bersama.[20] Isu utama ialah sama ada perikatan dengan Jepun perlu diperbaharui. Kebanyakan delegasi menyokong perikatan itu supaya disambung, demi keselamatan kepentingan empayar Britain di Pasifik. Australia khususnya bimbang ancaman Tentera Laut Jepun dan meragui perlindungan Amerika Syarikat yang ketika itu bersifat terasing.[21]
Bagaimanapun, Perdana Menteri Kanada, Arthur Meighen menentang pembaharuan perikatan kerana bimbang Britain akan terheret ke dalam perang antara Jepun dan Amerika Syarikat. Amerika pula menentang perikatan ini kerana takut ia akan mewujudkan penguasaan Jepun di Pasifik dan menutup China daripada perdagangan Amerika.[22] Media di Amerika dan Kanada memburukkan keadaan dengan laporan mengenai klausa rahsia anti-Amerika, lalu menguatkan sokongan untuk membatalkan perikatan.[23]
Akhirnya, persidangan tersebut memilih untuk mengetepikan perikatan dan menyerahkan isu ini kepada kerangka antarabangsa yang lebih luas. Hasilnya ialah Persidangan Tentera Laut Washington,[24] yang membawa kepada pemeteraian Perjanjian Empat Kuasa (1921) antara Amerika Syarikat, Britain, Jepun dan Perancis. Perjanjian ini mewujudkan susunan keselamatan longgar di Pasifik tanpa pakatan ketenteraan, sekali gus menjadikan Perikatan Inggeris-Jepun tidak lagi berfungsi.
Walaupun perikatan tersebut tamat secara praktikal pada 1921, ia hanya ditamatkan secara rasmi pada 17 Ogos 1923 selepas semua pihak meratifikasi perjanjian baharu, selaras dengan peruntukan dalam perjanjian asal.
Sesetengah sejarawan berpendapat bahawa penamatan perikatan ini menyumbang kepada kemerosotan hubungan Britain–Jepun dan akhirnya penglibatan Jepun dalam Perang Dunia Kedua.[25] Namun demikian, kajian terkini menolak pandangan ini dan menegaskan bahawa perikatan tersebut sudah pun terhakis sebelum 1921 akibat pertindihan kepentingan empayar kedua-dua negara di Asia.[26][27]
Britain semakin curiga terhadap cita-cita Jepun di China, kebangkitan Pan-Asia, sokongan Jepun kepada gerakan anti-kolonial India, serta kegiatan propaganda Jepun di Tanah Melayu dan India.[28][29] Oleh itu, penamatan perikatan ini dilihat sebagai kesan daripada hubungan yang telah merosot, bukannya punca utama keruntuhan hubungan tersebut.
Pandangan curiga ini turut dizahirkan oleh tokoh British seperti Lord Curzon, yang menyatakan bahawa tujuan utama perikatan adalah untuk mengawal Jepun, bukan atas dasar kepercayaan atau persahabatan.[30] Sikap ini juga tercermin dalam akhbar Britain seperti The Times. Selain itu, menurut sarjana seperti Zoltan Buzas, persepsi ancaman yang dipengaruhi oleh faktor perkauman turut mendorong Britain dan Amerika Syarikat untuk menamatkan perikatan tersebut.
Catatan
- ^ Gordon, Andrew (2003). A modern history of Japan: from Tokugawa times to the present. New York: Oxford University Press. m/s. 46–54. ISBN 978-0-19-511060-9.
- ^ Myers, Ramon Hawley; Peattie, Mark R.; Chen, Ching-chih; Joint Committee on Japanese Studies, penyunting (1984). The Japanese colonial empire, 1895-1945. Princeton, N.J: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-05398-1.
- ^ Nish, Ian; Kibata, Yoichi, penyunting (2000-02-17). The History of Anglo-Japanese Relations, 1600-2000 (dalam bahasa Inggeris). Basingstoke: Palgrave Macmillan. doi:10.1057/9780230598959. ISBN 978-0-230-59895-9.
- ^ Chung, Young-Iob (2006-03-09). Korea under Siege, 1876-1945 (dalam bahasa Inggeris). Oxford University PressNew York. doi:10.1093/0195178300.001.0001. ISBN 0-19-517830-0.
- ^ James Long (1974). "Franco-Russian Relations during the Russo-Japanese War". The Slavonic and East European Review. 52 (127).
- ^ Nish, Ian (2012). The Anglo-Japanese Alliance: The Diplomacy of Two Island Empires, 1894–1907 (dalam bahasa Inggeris). Bloomsbury Academic. m/s. 229–245. ISBN 978-1-4725-5354-6.
- ^ Langer, William (1950). The Diplomacy of Imperialism 1890–1902 (ed. 2nd). m/s. 745–86.
- ^ Dennis, Alfred L. P. (1922). "British Foreign Policy and the Dominions". American Political Science Review (dalam bahasa Inggeris). 16 (4): 584–599. doi:10.2307/1943639. ISSN 0003-0554. JSTOR 1943639. S2CID 147544835.
- ^ Búzás, Zoltán I. (2013). "The Color of Threat: Race, Threat Perception, and the Demise of the Anglo-Japanese Alliance (1902–1923)". Security Studies. 22 (4): 573–606. doi:10.1080/09636412.2013.844514. ISSN 0963-6412. S2CID 144689259.
- ^ Michael Duffy (2009-08-22). "First World War.com – Primary Documents – Anglo-Japanese Alliance, 30 January 1902". Dicapai pada 2010-05-05.
- ^ Nish, Ian (1985). "8: Kurino, Komura and Korea (1902-3)". The Origins of the Russo-Japanese war. Longman. ISBN 9780582491144.
- ^ Sydney Morning Herald, 13 February 1902.
- ^ Erickson, John; Erickson, Ljubica; Erickson, Mark (2005). Russia : war, peace and diplomacy : essays in honour of John Erickson. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0-297-84913-1. OCLC 56805979.
- ^ Best, Gary Dean (1972). "Financing a Foreign War: Jacob H. Schiff and Japan, 1904–05". American Jewish Historical Quarterly. 61 (4): 313–324. ISSN 0002-9068. JSTOR 23880523.
- ^ 1916 newspaper casualty lists, Toronto Public Library.
- ^ Eto Kyōsuke
- ^ Zammit, Roseanne (27 March 2004). "Japanese lieutenant's son visits Japanese war dead at Kalkara cemetery". Times of Malta. Dicapai pada 25 May 2015.
- ^ Koyama, Noboru (2003), "Shin no Eikoku" [Cultural exchange at the time of the Anglo-Japanese Alliance: and blind people], The Anglo-Japanese Alliance, 1902–1922, Routledge, doi:10.4324/9780203316672-15, ISBN 978-0-203-31667-2, dicapai pada 2022-05-18
- ^ Text of the statement in League of Nations Treaty Series, vol. 1, p. 24.
- ^ Vinson, J. C. (1962). "The Imperial Conference of 1921 and the Anglo-Japanese alliance". Pacific Historical Review. 31 (3): 258.
- ^ Brebner, J. B. (1935). "Canada, The Anglo-Japanese Alliance and the Washington Conference". Political Science Quarterly. 50 (1): 52.
- ^ Spinks, Charles N. (1937). "The Termination of the Anglo-Japanese Alliance". Pacific Historical Review. 6 (4): 324.
- ^ Spinks, Charles N. (1937). "The Termination of the Anglo-Japanese Alliance". Pacific Historical Review. 6 (4): 326.
- ^ Nish, Ian H. Alliance in Decline, 354.
- ^ Best, Antony (2006). "The 'Ghost' of the Anglo-Japanese Alliance: An Examination into Historical Myth-Making". The Historical Journal (dalam bahasa Inggeris). 49 (3): 811–831. doi:10.1017/S0018246X06005528. ISSN 0018-246X.
- ^ Nish, Ian (2013). Alliance in Decline: A Study of Anglo-Japanese Relations, 1908-23. Bloomsbury Academic Collections: Japan. London: Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-78093-520-1.
- ^ Best, Antony (2006). "The 'Ghost' of the Anglo-Japanese Alliance: An Examination into Historical Myth-Making". The Historical Journal (dalam bahasa Inggeris). 49 (3): 811–831. doi:10.1017/S0018246X06005528. ISSN 0018-246X.
- ^ Best, Antony (2006). "The 'Ghost' of the Anglo-Japanese Alliance: An Examination into Historical Myth-Making". The Historical Journal (dalam bahasa Inggeris). 49 (3): 811–831. doi:10.1017/S0018246X06005528. ISSN 0018-246X.
- ^ Guoqi, Xu, Asia and the Great War: A Shared History, The Greater War (Oxford, 2016; online edn, Oxford Academic, 22 Dec. 2016), doi:10.1093/acprof:oso/9780199658190.001.0001, accessed 11 Jan. 2024.
- ^ CID 134th meeting, 14 Dec. 1920, NA CAB2/3.
Pautan luar
- Main points of the Anglo-Japanese agreements – by FirstWorldWar.com
- Text of the Anglo-Japanese Alliance of 1902 (bilingual)
- Beasley, W. G. (1962). The Modern History of Japan. Boston: Frederick A. Praeger. ASIN B000HHFAWE (cloth) – ISBN 978-0-03-037931-4 (paper)
