Lawas لاوس | |
|---|---|
Town and district capital | |
| Transkripsi Other | |
| • Bahasa Melayu | Pekan Lawas |
| • Bahasa Mandarin | 老越 (Bahasa Mandarin) |
 Pekan Lawas | |
  Lawas لاوس | |
| Koordinat: 4°50′0″N 115°24′0″E / 4.83333°N 115.40000°EKoordinat: 4°50′0″N 115°24′0″E / 4.83333°N 115.40000°E | |
| Negara |  Malaysia |
| Negeri/Wilayah |  Sarawak |
| Bahagian | Limbang |
| Daerah | Lawas |
| Penduduk (2020)[1] | |
| • Jumlah | 46,200 |
| Etnik | Lun Bawang, Melayu Brunei, Kedayan, Iban, Cina, dan lainya. |
| Laman sesawang | https://lawasdc.sarawak.gov.my |
Lawas (Melayu: Pekan Lawas) ialah sebuah pekan kecil dan ibu kota kepada Daerah Lawas, Bahagian Limbang, Sarawak, Malaysia. Keluasan daerah ini ialah 3,811.90 kilometer persegi, dan penduduk (bancian tahun 2020) ialah 46,200. Ia adalah 1,200 km dari ibu negeri, Kuching dan 200 km dari ibu kota Sabah, Kota Kinabalu .
Etimologi
Terdapat beberapa versi asal usul nama "Lawas" tersebut. Ia dilaporkan berasal daripada perkataan Melayu luas yang bermaksud "luas"/"banyak ruang". Pada zaman dahulu, orang ramai cenderung untuk menetap di kawasan yang luas dan dengan itu bandar itu dilahirkan. Dalam versi lain cerita, pernah ada sekumpulan saudagar yang diserang dan dikejar oleh para lanun di kawasan muara sungai Lawas. Para pedagang berjaya menyembunyikan diri di tengah-tengah hutan dan lanun tidak dapat menemui mereka. Dengan perasaan lega dan selamat, para pedagang kembali ke laut. Dalam dialek tempatan, kata "Lawas" ialah bermaksud "lega, selamat, dan selamat". [2]
Sejarah
Pada tarikh 7 September 1901, Syarikat Borneo Utara British (BNBC) telah memperoleh hak pentadbiran sungai Lawas daripada Kesultanan Brunei untuk membendung penyeludupan senjata yang menentang kerajaan BNBC di Borneo Utara (kini Sabah) dan perdagangan hamba di pedalaman daerah Lawas. Terdapat dua jenis hak yang wujud dalam sistem pentadbiran Brunei: sungai kerajaan (juga disebut sebagai sungai kerajaan) dan sungai tulin (juga disebut sebagai sungai persendirian). Kawalan kerajaan ke atas sungai termasuk hak ke atas semua galian yang dilombong dari sungai dan hak untuk campur tangan jika terdapat sebarang gangguan politik di sekitar sungai. Pemilikan persendirian sungai berfungsi seperti pusaka persendirian yang merangkumi hak mengutip cukai daripada penduduk yang tinggal berhampiran sungai. [3]
Ketika itu, Pengiran Abu Bakar dan Pengiran Tajudin mempunyai hak milik secara persendirian terhadap kawasan sungai Lawas. Mereka enggan menyerahkan hak milik persendirian mereka kepada BNBC tetapi berminat untuk menjual hak mereka kepada Kerajaan Sarawak. Apabila pihak Konsul British di kawasan pulau Labuan, ada memutuskan bahawa BNBC harus mengambil alih sungai Lawas secara paksa, Pengiran Abu Bakar dengan pantas menjemput Rajah Charles Brooke dari Kerajaan Sarawak untuk mentadbir kawasan sungai Lawas. pihak BNBC pada mulanya tidak berpuas hati dengan penglibatan Brooke dalam pentadbiran sungai Lawas. Walau bagaimanapun, pada November 1904, pihak BNBC memutuskan untuk menjual hak pentadbiran mereka kepada Brooke memandangkan pemilik persendirian tidak mahu bekerjasama dengan BNBC; yang mengambil sungai Lawas secara paksa hanya akan mencetuskan lebih banyak pemberontakan terhadap BNBC dan menguras rizab tunai BNBC. Pada tarikh 19 Januari 1905, satu perjanjian telah ditandatangani antara BNBC dan Rajah Charles Brooke yang menyaksikan penyerahan rasmi sungai Lawas kepada kerajaan Brooke sebagai pertukaran 5000 paun dan beberapa kawasan pentadbiran di sekitar teluk Brunei kepada BNBC. Perjanjian kemudiannya dicapai dengan pemilik persendirian untuk menjual sungai Lawas kepada kerajaan Brooke dengan pampasan sebanyak 6,000 dolar setahun kepada pemilik persendirian. [3]
Kerajaan
Lawas adalah sebahagian daripada Daerah Lawas, yang merupakan sebahagian daripada Bahagian Limbang, yang merupakan sebahagian daripada Sarawak, Malaysia .
Iklim
Lawas mempunyai iklim hutan hujan tropika (Af) dengan hujan lebat hingga sangat lebat sepanjang tahun.
| Data iklim untuk Lawas | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bulan | Jan | Feb | Mac | Apr | Mei | Jun | Jul | Ogo | Sep | Okt | Nov | Dis | Tahun |
| Purata maksimum suhu harian, °C (°F) | 30.0 (86.0) |
30.0 (86.0) |
30.7 (87.3) |
31.4 (88.5) |
31.5 (88.7) |
31.3 (88.3) |
31.1 (88.0) |
31.0 (87.8) |
30.9 (87.6) |
30.7 (87.3) |
30.5 (86.9) |
30.5 (86.9) |
30.8 (87.4) |
| Purata suhu harian, °C (°F) | 27.0 (80.6) |
27.1 (80.8) |
27.5 (81.5) |
28.0 (82.4) |
28.2 (82.8) |
27.9 (82.2) |
27.7 (81.9) |
27.6 (81.7) |
27.5 (81.5) |
27.4 (81.3) |
27.3 (81.1) |
27.4 (81.3) |
27.6 (81.6) |
| Purata minimum suhu harian, °C (°F) | 24.1 (75.4) |
24.2 (75.6) |
24.4 (75.9) |
24.7 (76.5) |
24.9 (76.8) |
24.6 (76.3) |
24.3 (75.7) |
24.3 (75.7) |
24.2 (75.6) |
24.2 (75.6) |
24.2 (75.6) |
24.3 (75.7) |
24.4 (75.9) |
| Purata curahan hujan, mm (inci) | 396 (15.6) |
252 (9.9) |
254 (10.0) |
298 (11.7) |
359 (14.1) |
311 (12.2) |
308 (12.1) |
388 (15.3) |
418 (16.5) |
402 (15.8) |
414 (16.3) |
378 (14.9) |
4,178 (164.4) |
| Sumber: Climate-Data.org[4] | |||||||||||||
Demografi
-
Gereja Misi Evangelis Borneo (SIB).
Kawasan Lawas terdiri daripada penduduk yang terdiri daripada etnik Lun Bawang, Melayu Brunei, Kedayan, dan Cina. Bahasa pertuturan utama dikawasan Lawas ialah bahasa Melayu Brunei, Kedayan, Lun Bawang dan Hokkien.
Ekonomi
Seperti dengan Kawasan Limbang, bandar ini merupakan tempat transit yang sibuk antara wilayah Sarawak, wilayah Sabah dan negara Brunei. Perkayuan dan pertanian adalah tunjang utama ekonomi. Kawasan tanah tinggi yang dikenali sebagai Ba'Kelalan telah membuat percubaan dengan penanaman epal. Selain itu, industri pelancongan sedang dibangunkan di kawasan Ba'Kelalan. Walau bagaimanapun, rancangan ini telah mendapat kontroversi kerana kemungkinan kesan ke atas beberapa perkampungan suku tradisional. Rancangan untuk membangunkan industri kecil dan sederhana di Lawas telah dicadangkan oleh kerajaan negeri. Pada masa ini kebanyakan tanah di Lawas, Sundar dan Trusan telah diubah daripada sawah padi kepada ladang kelapa sawit. Lawas juga dikenali sebagai pengeluar ikan salai yang dipanggil 'Tahai' dalam dialek tempatan. satu diantara kampung yang menghasilkan 'Tahai' secara komersial ialah Kampung Awat-Awat dalam mukim Sundar.
Pengangkutan
Jalan raya
kawasan Lawas, berdasarkan lokasi geografinya, terputus dari seluruh rangkaian jalan raya Sarawak. Ia bagaimanapun dihubungkan melalui jalan utama ke Sabah (dalam Malaysia) dan daerah Temburong (dalam Brunei). Terdapat jaringan jalan tempatan yang baik di sekitar daerah Lawas yang agak bebas daripada kesesakan lalu lintas.
Jambatan Lawas terletak berhampiran Lawas.
Perjalanan dari Miri ke Lawas perlu melalui pusat pemeriksaan di Brunei dan Limbang (Malaysia), yang berjumlah lapan pusat pemeriksaan imigresen. Memandu dari pekan Lawas ke sempadan Sarawak-Sabah memerlukan 30 minit. [5]
Dua lintasan sempadan jalan terletak di daerah Lawas:
- Mengkalap: Ia memasuki Labu di daerah Temburong, Brunei [6] dengan Kompleks Imigresen, Kastam dan Kuarantin dibina di sini. [7] Sebelum ini ia beroperasi sementara dari sebuah kedai di Trusan Bazaar, sejauh 8 km dari sempadan Brunei-Malaysia sebenar. [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (October 2020)">rujukan diperlukan</span> ]
- Merapok: Pos pengawal Imigresen terletak di sini yang bersempadan dengan pusat pemeriksaan Sindumin yang terletak di Sabah. Pada tahun 2015, pos pengawal Merapok-Sindumin mengendalikan 700,000 pengunjung. [7]
-
Cop keluar dari Pusat Pemeriksaan ICQS Mengkalap. -
Cop masuk dari Pusat Pemeriksaan ICQS Merapok.
Pengangkutan air
Lagi satu kaedah pengangkutan ialah melalui Sungai Lawas. Sungai yang dibersihkan tersebut, berfungsi sebagai penghubung penting ke bandar-bandar jiran dan penempatan pedalaman yang dalam. Selain itu, Lawas juga dilayan oleh lapangan terbang. Terdapat juga rancangan untuk membina lapangan terbang baru. Lazimnya, pacuan empat roda akan menjadi pengangkutan utama bagi kebanyakan penduduk tanah tinggi.
Brunei, Labuan (Malaysia) dan Limbang (Malaysia) boleh dikunjungi dengan bot. Perjalanan akan mengambil masa lebih kurang dua jam untuk sampai ke destinasi. Bot ke Brunei, Labuan dan Limbang boleh didapati di Dermaga Lawas setiap pagi. Bot itu boleh memuatkan kira-kira 150 penumpang.
Pengangkutan udara
Lawas dilayan oleh Lapangan Terbang Lawas (IATA: LWY). Ia mempunyai penerbangan ke Miri, Ba' Kelalan dan Kota Kinabalu, Sabah.
Pengangkutan awam
Terdapat rangkaian bas tempatan serta bas yang menghubungkan Lawas dengan Kota Kinabalu (Sabah), Miri (Sarawak) dan Brunei.
Merancang untuk membina kereta api ke Lawas
Utiliti lain
Pendidikan
- SK Ulu Merapok
- SK Tang Lapadan
- SK Sundar
- SK Siang-Siang
- SK Pusat Lawas
- SK Puru Sia
- SK Punang
- SK Merapok
- SK Luagan
- SK Long Tuma
- SK Long Tukon
- SK Long Tengoa
- SK Long Sukang
- SK Long Semadoh
- SK Long Sebangan
- SK Long Luping
- SK Kuala Lawas
- SK Kerangan
- SK Kampung Seberang
- SK Kampung Lintang
- SK Belipat
- SK Batu Lima
- SK Ba Kelalan
- SK Awat-Awat
- SK Aru Baru
- SK Agama (Mis) Lawas
- SJK (C) Soon Hwa Sundar
- SJK (C) Chung Hwa Lawas
- SJK (C) Chung Hua Trusan
- SMK Lawas
- SMK Merapok
- SMK Sundar
- SMK Trusan
- Pusat Kecemerlangan Teknikal Sarawak (CENTEXS) Kampus Lawas
telahDirancang:
- Maktab Rendah Sains MARA Lawas
- SMK Long Semadoh
Dicadangkan:
- SMK Lawas 2
- Sekolah Berasrama Penuh Lawas
Penjagaan kesihatan
Sebuah hospital kerajaan telahpun dicadangkan untuk dibina untuk bandar tersebut di bawah Rancangan Malaysia Kesembilan. [8] Sehingga Mei tahun 2016, hospital itu dijadualkan siap dalam tempoh 36 bulan. [8]
Budaya dan masa lapang
Pusat beli-belah Lawas
Kompleks pejabat kerajaan negeri yang dirancang bernilai RM210 juta merangkap pusat beli-belah dengan tiga tingkat, akan dibina dengan bersebelahan Hotel Seri Malaysia dan Dataran Bandar Lawas. [9] Pusat beli-belah itu akan menempatkan sebuah pasar raya, gedung serbaneka dan 132 lot komersial. [9]
Pasar Tamu Lawas
Pasar terbuka, yang juga dikenali sebagai tamu, diadakan setiap minggu dari petang Juma'at hingga petang Sabtu. Hasil tempatan seperti buah-buahan segar, berbagai sayur-sayuran, daging segar, nasi Adan, nasi Bario, Ikan Tahai, garam bukit (Garam Bakelalan), kraftangan tradisional dan ayam hidup dijual. Hari-hari majlis mingguan komuniti ini berbeza dari daerah ke daerah.
Lepapa Hypermarket
- 1. Pusat Boling
- 2. Pangsapuri Perkhidmatan
Aktiviti
- Pesta Lawas
- Lawas Regatta
- Irau Aco Lun Bawang Festival (Hari Gawai Dayak Harvest Festival)
Tempat-tempat menarik
Satu diantara tarikan pelancong yang paling popular di kawasan Lawas ialah Tamu Lawas (atau Pasar Hasil Lawas), yang diadakan setiap hari Sabtu. Produk tempatan seperti sayur-sayuran, buah-buahan dan hasil laut dijual oleh penduduk tempatan di pasar ini yang sering dikunjungi oleh penduduk tempatan dan penduduk dari daerah jiran Temburong di Brunei.
Selain Tamu Lawas, tempat menarik lain di kawasan Lawas ialah Pantai Punang, Pantai Sungai Bangat, Pa' Lelau di Merarap, Gunung Murud, Kampung air Terjun (sepanjang Jalan Trusan). Kuala Lawas, Punang dan Awat Awat terkenal dengan Kampung Airnya. Ia serupa dengan kawasan Kampung Ayer di Negara Brunei tetapi lebih kecil. Pengangkutan utama ialah perahu (bot) untuk menyeberangi sungai.
Orang yang terkenal
- YB Baru Bian dari Lawas, Kementerian Kerja Raya (Malaysia) wakil bagi N81 Ba'kelalan (DUN) dan P214 Selangau (kawasan persekutuan).
- YB Dato' Henry Sum Agong (P222 Lawas), bekas Timbalan Kementerian Perdagangan Dalam Negeri, Koperasi dan Kepenggunaan Malaysia.
- YB Mutang Tagal dari Lawas, bekas ahli Dewan Rakyat Parlimen ke-6 dan ke-7, masing-masing mewakili P154 Bukit Mas (kawasan persekutuan) dan P177 Bukit Mas (kawasan persekutuan) . Beliau kini merupakan konsul kehormat Romania di Sarawak.
- Balang Lasung dari Long Semado, Sarawak, bekas atlet rejam lembing negara yang pernah memenangi 4 pingat emas untuk Malaysia pada Sukan SEA Kuala Lumpur 1977, Sukan SEA Jakarta 1979, Sukan SEA Manila 1981 dan Sukan SEA Singapura 1983.
Rujukan
- ^ "The Official Portal of the Sarawak Government". sarawak.gov.my. Dicapai pada 2022-12-06.
- ^ "Latar belakang (Background)". Majlis Daerah Lawas (Lawas District Council). Diarkibkan daripada yang asal pada 2 July 2018. Dicapai pada 24 October 2018.
- ^ a b Habid's Buhigiba, Mohamad Bustamam; Suffian, Mansor; Mohd, bin Shamsuddin (2018). "Pembentukan daerah Lawas sebagai daerah terakhir bersama kerajaan Sarawak (The formation of Lawas district as the last district in the Sarawak government)". Jabatan Sejarah Universiti Malaya (University of Malaya History Office). 27 (1): 55–80. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-10-24. Dicapai pada 24 October 2018.
- ^ "Cuaca: Lawas". Climate-Data.org. Dicapai pada 30 October 2020.
- ^ "Work begins on S'wak-Sabah highway that bypasses Brunei". The Vibes. 6 June 2022. Diarkibkan daripada yang asal pada 7 June 2022. Dicapai pada 11 December 2022.
- ^ Cinderella, Clare (1 August 2022). "Sempadan Brunei dibuka, rakyat dua negara gembira (The Brunei border has opened, People from both countries are happy)". Utusan Borneo. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 December 2022. Dicapai pada 24 December 2022.
- ^ a b "Immigration extends operation hours along Sarawak-Sabah border". The Borneo Post. 29 January 2016. Diarkibkan daripada yang asal pada 6 February 2019. Dicapai pada 16 October 2020.
- ^ a b "'New Lawas Hospital ready within 3 years'". The Borneo Post. Dicapai pada 31 May 2016.
- ^ a b "RM210m project to change Lawas skyline". The Borneo Post. Dicapai pada 31 May 2016.
