Litium - Wikipedia Bahasa Melayu, ensiklopedia bebas

Litium, ₃Li
	Potongan litium timbul di atas minyak
	Garisan spektrum litium
Ciri-ciri umum
Rupa	putih keperakan
Litium dalam jadual berkala
	helium ← litium → berilium
Nombor atom (Z)	3
Kumpulan, kala	kumpulan 1 (logam alkali), kala 2
Blok	Blok s
Kategori unsur	logam alkali
Berat atom piawai (Ar)	[6.938, 6.997]; biasa: 6.94;
Konfigurasi elektron	[He] 2s1
Bil. elektron per petala/cengkerang	2, 1
Ciri-ciri fizikal
Fasa	pepejal
Takat lebur	453.65 K (180.50 °C, 356.90 °F)
Takat didih	1603 K (1330 °C, 2426 °F)
Ketumpatan suhu bilik hampir	0.534 g/cm3
apabila cecair, pada t.l.	0.512 g/cm3
Titik genting	3220 K, 67 MPa (ditentuluarkan)
Haba pelakuran	3.00 kJ/mol
Haba pengewapan	136 kJ/mol
Muatan haba molar	24.860 J/(mol·K)
Ciri-ciri atom
Keadaan pengoksidaan	+1 (sejenis oksida alkali)
Keelektronegatifan	Skala Pauling: 0.98
Tenaga pengionan	pertama: 520.2 kJ/mol ; ke-2: 7298.1 kJ/mol ; ke-3: 11815.0 kJ/mol
Jejari atom	empirik: 152 pm
Jejari kovalen	128±7 pm
Jejari van der Waals	182 pm
Rampaian
Struktur hablur	kiub berpusatkan badan (bcc)
Kelajuan bunyi rod nipis	6000 m/s (pada 20 °C)
Pekali pengembangan terma	46 µm/(m·K) (pada 25 °C)
Daya pengaliran terma	84.8 W/(m·K)
Kerintangan elektrik	92.8 nΩ·m (pada 20 °C)
Sifat kemagnetan	paramagnetic
Kerentanan magnet (χmol)	+14.2·10−6 cm3/mol (298 K)
Modulus Young	4.9 GPa
Modulus ricih	4.2 GPa
Modulus pukal	11 GPa
Skala Mohs	0.6
Kekerasan Brinell	5 MPa
Nombor CAS	7439-93-2
Sejarah
Penemuan	Johan August Arfwedson (1817)
Pengasiangan pertama	William Thomas Brande (1821)
Isotop utama bagi litium
	6Li content may be as low as 3.75% in; natural samples. 7Li would therefore; have a content of up to 96.25%.
	lihat; bincang; sunting; \| rujukan \| dalam Wikidata

Litium

Litium (Jawi: ‏ليتيوم‎‎ ; simbol: Li) ialah adalah sejenis unsur kimia yang bernombor 3 dan tergolong dalam kumpulan logam alkali. Ia sejenis logam lembut berwarna putih keperakan dan cepat bertindak balas apabila didedahkan kepada air dan udara.^[3] Litium juga ialah unsur logam paling ringan yang pernah dijumpai.

Logam ini digunakan sebagai aloi pindahan haba di dalam bateri, dan salah satu komponen di dalam sesetengah ubat contohnya penstabil perasaan.

Penemuan

Nama unsur ini dipinjamkan daripada lithium dalam bahasa Latin. Ia dijejak daripada perkataan λιθoς lithos dalam bahasa Yunani yang bermaksud "batu" kerana ia logam sejenis kalium dan natrium yang juga menghasilkan sebatian-sebatian karbonat dan hidroksida selepas bertindak balas;^[4] tetapi logam ini ditemukan dalam galian batu tidak seperti kalium yang ditemukan dalam abu tumbuhan, dan natrium yang ditemukan dalam darah haiwan.^[5]^[6]^[7]^[8] Unsur ini diperolehi daripada galian petalit (LiAlSi₄O₁₀) dan diuji oleh Johan August Arfwedson dan Jöns Jakob Berzelius pada tahun 1817.^[8]^[9]^[10]

Sifat

Litium ialah logam yang paling ringan di dunia dan mempunyai ketumpatan yang hanya separuh daripada ketumpatan air, iaitu 0.534 g/cm³. Seperti kebanyakan logam alkali, litium sangat mudah bertindak balas terhadap air dan oleh sebab itu, litium tidak didapati secara semula jadi. Apabila litium dipanaskan, logam ini akan menghasilkan cahaya yang berwarna putih. Logam litium yang bertindak balas dengan air akan menghasilkan litium hidroksida dan gas hidrogen.

${\ce {2Li + 2H2O -> 2LiOH + H2}}$

Dalam udara lembap, logam litium bertindak balas untuk membentuk litium hidroksida, litium nitrida dan litium karbonat (hasil tindak balas antara litium hidroksida dan CO₂).^[11]

Litium biasanya disimpan dalam bahan kedap hidrokarbon, biasanya jeli petroleum. Logam litium tidak boleh disimpan di dalam minyak galian seperti logam-logam alkali lain disebabkan oleh ketumpatannya yang lebih rendah daripada minyak tersebut.^[12]

Litium memiliki muatan haba tentu setinggi 3.58 kilojoule per kilogram-kelvin, nilai yang paling tinggi dalam kalangan unsur pepejal.^[13]

Litium, bersama dengan logam-logam alkali lain menurut peraturan duet berbanding peraturan oktet yang diguna pakai unsur-unsur lain.

Kegunaan

Disebabkan muatan habanya yang tinggi, Litium digunakan di dalam aplikasi pemindahan haba. Litium juga mempunyai keupayaan elektrokimia yang tinggi. Ini membolehkannya digunakan sebagai anod bateri. Kegunaan lain adalah seperti berikut:

Garam litium contohnya Litium karbonat (Li₂C O₃), litium sitrat, dan litium orotat adalah penstabil modus yang digunakan dalam rawatan kecelaruan dwikutub. Litium juga digunakan sebagai antidepresan.
Litium klorida and litium bromida bersifat higroskopik dan seringkali digunakan sebagai desiccant.
Litium sterat digunakan sebagai pelincir bersuhu tinggi serbaguna.
Litium ialah agen pengaloian untuk mensintesis sebatian organik, dan digunakan juga di dalam aplikasi nuklear.
Litium juga digunakan di dalam pembuatan kaca dan seramik. Contohnya kaca litium digunakan di dalam teleskop bersaiz 200 inci yang terletak di Gunung Palomar.
Litium hidroksida digunakan untuk mengeluarkan karbon dioksida daripada udara di dalam pesawat angkasa dan kapal selam.
Aloi litium bersama aluminium, kadmium, tembaga, dan mangan digunakan untuk menghasilkan komponen pesawat udara yang berprestasi tinggi.

Sejarah

Litium telah ditemui oleh Johann Arfvedson pada 1817. Arfvedson menjumpai unsur ini di dalam mineral spodumen dan lepidolit (di dalam petalit), LiAl(Si₂O₅)₂, semasa beliau menganalisa spesimen daripada pulau Utö di Sweden. Pada tahun 1818 Christian Gmelin ialah orang pertama yang mencerap warna garam litium apabila dibakar, iaitu warna merah terang. Arfvendson dan Gmelin cuba mengasingkan unsur tersebut daripada garamnya namun kedua duanya gagal.

Unsur ini tidak berjaya diasingkan sehinggalah W.T. Brande dan Sir Humphrey Davy menggunakan kaedah elektrolisis ke atas litium oksida. Penghasilan komersil logam litium pula berjaya dilakukan oleh syarikat Jerman Metallgesellschaft AG melalui kaedah elektrolisis ke atas litium klorida dan kalium klorida.

Ragam kewujudan

Litium teragih secara meluas tetapi tidak wujud dalam alam semulajadi dalam bentuk tulennya. Disebabkan oleh kereaktifannya, ia selalunya dijumpai terikat dengan satu atau banyak unsur atau sebatian lain. Ia juga sebahagian kecil dalam hampir semua batuan igneus dan juga dijumpai dalam kebanyakan air garam semula jadi.

Sejak penghujung Perang Dunia Kedua, penghasilan litium telah meningkat dengan banyaknya. Logam ini diasingkan daripada unsur lain dalam batuan igneus, dan juga diekstrak daripada air dalam mata air mineral. Lepidolit, spodumene, petalit, dan ambligonit ialah mineral yang penting yang mengandungi litium.

Di Amerika Syarikat, litium diperolehi daripada kolam air garam di Searles Lake yang kering di California, dan daripada tempat di Nevada dan lain-lain lagi. Logam ini, berupa keperakan seperti natrium, kalium dan lain-lain ahli dalam siri logam alkali, dihasilkan secara elektrolisis daripada campuran litium yang terikat dan kalium klorida. Logam ini bernilai sebanyak US$300 per paun dalam tahun 1997.

Pengasingan (ikut *):

katod: ${\mbox{Li}}^{+}{\mbox{*}}+{\mbox{e}}^{-}\to {\mbox{Li*}}$

anod: ${\mbox{Cl}}^{-}{\mbox{*}}\to {\frac {1}{2}}{\mbox{Cl}}_{2}({\mbox{gas}})+e^{-}$

Istilah: gas e

Isotop

Litium mempunyai 2 isotop yang stabil iaitu Li-6 dan Li-7 dengan 92.5% litium dijumpai secara semulajadi ialah Li-7. Manakala terdapat enam radioisotop yang telah dikenal pasti dengan Li-8 adalah yang paling stabil dengan separuh hayat selama 838 ms dan Li-9 dengan separuh hayat selama 178.3 ms. Radioisotop yang lain mempunyai separuh hayat yang sangat kecil iaitu kurang daripada 8.5 ms.

Isotop litium mempunyai jisim atom dalam julat antara 4.027 jar (Li-4) dan 11.0438 jar (Li-11). 'Mod reputan primer sebelum' Li-7 ialah pancaran proton dan 'mod reputan primer selepas' ialah pancaran beta (dengan sedikit pancaran neutron). Manakala hasil reputan primer sebelum Li-7 ialah isotop unsur 2 (helium) dan hasil primer selepas ialah isotop unsur 4 (berilium).

Litium-7 ialah salah satu unsur primordial (iaitu unsur yang dihasilkan semasa letupan besar nukleosintesis). Isotop litium membahagi semasa pelbagai proses semulajadi, termasuk pembentukan mineral (pemendakan kimia), metabolisme, penukaran ion (Li mengganti magnesium dan besi dalam tapak oktahendron dalam mineral lempung, di mana Li-6 lebih diutamakan daripada Li-7), hiperpenurasan dan perubahan batu.

Amaran

Seperti logam alkali yang lain, litium sangat mudah terbakar dan meletup apabila terdedah kepada udara dan air. Logam ini juga sangat mengkakis dan memerlukan pengendalian khas bagi menghalang sentuhan kulit. Litium perlu disimpan di dalam cecair hidrokarbon tidak mudah bakar seperti nafta. Selain itu, litium tidak memainkan peranan dalam biologi semulajadi dan dianggap sedikit toksik. Ini bermakna, jika litium digunakan sebagai dadah, kepekatan darah perlu diawasi.

Rujukan

^ Meija, J.; Coplen, T. B. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". Pure Appl. Chem. 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305. Unknown parameter |displayauthors= ignored (bantuan)
^ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. m/s. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
^ Poole 2004, m/s. 723.
^ Clark, Jim (2005). "Compounds of the Group 1 Elements". Diarkibkan daripada yang asal pada 11 March 2009. Dicapai pada 10 August 2009.
^ Krebs, Robert E. (2006). The History and Use of Our Earth's Chemical Elements: A Reference Guide. Westport, Connecticut, A.S: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-33438-2.
^ "Lithium: Historical information". Web Elements. Diarkibkan daripada yang asal pada 16 October 2009. Dicapai pada 10 August 2009.
^ van der Krogt, Peter. "Lithium". Elementymology & Elements Multidict. Diarkibkan daripada yang asal pada 16 June 2011. Dicapai pada 5 October 2010.
^ ^a ^b Berzelius (1817). "Ein neues mineralisches Alkali und ein neues Metall" [Sebuah alkali galian baru dan sebuah logam baru]. Journal für Chemie und Physik. 21: 44–48. From p. 45: "Herr August Arfwedson, ein junger sehr verdienstvoller Chemiker, der seit einem Jahre in meinem Laboratorie arbeitet, fand bei einer Analyse des Petalits von Uto's Eisengrube, einen alkalischen Bestandtheil, … Wir haben es Lithion genannt, um dadurch auf seine erste Entdeckung im Mineralreich anzuspielen, da die beiden anderen erst in der organischen Natur entdeckt wurden. Sein Radical wird dann Lithium genannt werden." (Mr. August Arfwedson, a young, very meritorious chemist, who has worked in my laboratory for a year, found during an analysis of petalite from Uto's iron mine, an alkaline component … We've named it lithion, in order to allude thereby to its first discovery in the mineral realm, since the two others were first discovered in organic nature. Its radical will then be named "lithium".)
^ "Johan August Arfwedson". Periodic Table Live!. Diarkibkan daripada yang asal pada 7 October 2010. Dicapai pada 10 August 2009.
^ "Johan Arfwedson". Diarkibkan daripada yang asal pada 5 June 2008. Dicapai pada 10 August 2009.
^ Kamienski, Conrad W.; McDonald, Daniel P.; Stark, Marshall W.; Papcun, John R. (2004). "Lithium and lithium compounds". Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology. John Wiley & Sons, Inc. doi:10.1002/0471238961.1209200811011309.a01.pub2. ISBN 978-0471238966.
^ Emsley, John (2001). Nature's Building Blocks. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-850341-5.
^ SPECIFIC HEAT OF SOLIDS. bradley.edu

Sumber-sumber

Poole, Charles P. Jr. (2004). "Lithium". Encyclopedic Dictionary of Condensed Matter Physics. A–M. Academic Press. ISBN 978-0-08-054523-3.

Pautan luar

[CIAAW2016-1] Meija, J.; Coplen, T. B. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". Pure Appl. Chem. 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305. Unknown parameter |displayauthors= ignored (bantuan)

[2] Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. m/s. E110. ISBN 0-8493-0464-4.

[FOOTNOTEPoole2004723-3] Poole 2004, m/s. 723.

[compounds-4] Clark, Jim (2005). "Compounds of the Group 1 Elements". Diarkibkan daripada yang asal pada 11 March 2009. Dicapai pada 10 August 2009.

[krebs-5] Krebs, Robert E. (2006). The History and Use of Our Earth's Chemical Elements: A Reference Guide. Westport, Connecticut, A.S: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-33438-2.

[webelementshistory-6] "Lithium: Historical information". Web Elements. Diarkibkan daripada yang asal pada 16 October 2009. Dicapai pada 10 August 2009.

[vanderkrogt-7] van der Krogt, Peter. "Lithium". Elementymology & Elements Multidict. Diarkibkan daripada yang asal pada 16 June 2011. Dicapai pada 5 October 2010.

[EnmA-8] Berzelius (1817). "Ein neues mineralisches Alkali und ein neues Metall" [Sebuah alkali galian baru dan sebuah logam baru]. Journal für Chemie und Physik. 21: 44–48. From p. 45: "Herr August Arfwedson, ein junger sehr verdienstvoller Chemiker, der seit einem Jahre in meinem Laboratorie arbeitet, fand bei einer Analyse des Petalits von Uto's Eisengrube, einen alkalischen Bestandtheil, … Wir haben es Lithion genannt, um dadurch auf seine erste Entdeckung im Mineralreich anzuspielen, da die beiden anderen erst in der organischen Natur entdeckt wurden. Sein Radical wird dann Lithium genannt werden." (Mr. August Arfwedson, a young, very meritorious chemist, who has worked in my laboratory for a year, found during an analysis of petalite from Uto's iron mine, an alkaline component … We've named it lithion, in order to allude thereby to its first discovery in the mineral realm, since the two others were first discovered in organic nature. Its radical will then be named "lithium".)

[berzelius-9] "Johan August Arfwedson". Periodic Table Live!. Diarkibkan daripada yang asal pada 7 October 2010. Dicapai pada 10 August 2009.

[uwis-10] "Johan Arfwedson". Diarkibkan daripada yang asal pada 5 June 2008. Dicapai pada 10 August 2009.

[kamienski-11] Kamienski, Conrad W.; McDonald, Daniel P.; Stark, Marshall W.; Papcun, John R. (2004). "Lithium and lithium compounds". Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology. John Wiley & Sons, Inc. doi:10.1002/0471238961.1209200811011309.a01.pub2. ISBN 978-0471238966.

[emsley-12] Emsley, John (2001). Nature's Building Blocks. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-850341-5.

[13] SPECIFIC HEAT OF SOLIDS. bradley.edu

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

l b s Sebatian litium
Tak organik	LiAlCl₄ LiAlH₄ LiAlO₂ LiBF₄ LiBH₄ LiBO₂ LiB₃O₅ Li₂B₄O₇ LiBr Li₂CO₃ Li₂C₂ LiCl LiClO LiClO₃ LiClO₄ LiCoO₂ LiF LiH LiI LiIO₃ Li₂IrO₃ Li₂MoO₄ LiNH₂ Li₂NH LiN₃ Li₃N LiNO₂ LiNO₃ LiNbO₃ LiOH LiO₂ Li₂O Li₂O₂ LiPF₆ Li₂PtO₃ Li₂Po Li₂RuO₃ Li₂S Li₂SO₃ Li₂SO₄ Li₂SiO₃ LiTaO₃ Li₂TiO₃
Organik	12-hidroksistearat asetat aspartat sitrat diisopropilamida orotat suksinat stearat organolitium
Mineral	Ambligonit Elbait Eukriptit Jadarit Lepidolit Litiofilit Petalit Pezotait Saliotit Spodumena Sugilit Tourmalin Zabuyelit Zinnwaldit