| Tulisan tulang ramalan 甲骨文 | |
|---|---|
 | |
| Jenis tulisan | |
Tempoh masa | Zaman Gangsa |
| Bahasa-bahasa | Bahasa Cina Kuno |
| Tulisan berkaitan | |
Sistem tulisan turunan | Aksara Han |
Tulisan tulang ramalan (Bahasa Cina: 甲骨文; pinyin: jiǎgǔwén) merujuk kepada garis-garis terukir pada tulang cangkerang haiwan yang digunakan dalam upacara tilik ramal raja-raja dinasti Shang;[a] bukti yang dijumpai terdiri dari seawal zaman Wu Ding yang ditabalkan sama ada pada 1250 SM atau 1200 SM.[1][2] pada akhir alaf ke-2 SM.
Tulisan-tulisan ini merupakan bentuk tulisan Cina yang paling awal diketahui.
Nama
Istilah umum dalam bahasa Cina bagi tulisan tulang orakel ialah 甲骨文 (*jiǎgǔwén*, 'tulisan cangkerang dan tulang'), yang merupakan singkatan kepada 龜甲獸骨文字 (*guījiǎ shòugǔ wénzì*, 'tulisan cangkerang kura-kura dan tulang haiwan'). Istilah ini merupakan terjemahan bagi frasa Inggeris *"inscriptions upon bone and tortoise shell"*, yang dicipta oleh mubaligh Amerika Frank H. Chalfant (1862–1914) dalam bukunya tahun 1906, *Early Chinese Writing*, dan mula muncul dalam buku-buku Cina pada era 1930-an.[3][4]
Pada dekad-dekad terdahulu, penulis Cina menggunakan pelbagai nama bagi inskripsi ini berdasarkan nama Yinxu, tujuannya (卜 *bǔ*, 'meramal'), atau kaedah penulisannya (契 *qì*, 'mengukir'). Satu istilah yang biasa digunakan dahulu ialah 殷墟卜辭 (*Yīnxū bǔcí*, 'teks ramalan Yinxu').[3]
Orakulologi
Orakulologi (甲骨學, *jiǎgǔxué*) ialah kajian tentang tulang orakel dan skrip tulisan tulang orakel. Ia merupakan satu cabang dalam bidang kemanusiaan yang memberi tumpuan kepada aksara zaman Purba Atas Cina. Ilmu ini boleh dibahagikan kepada erti sempit dan erti luas. Dalam erti sempit, kajian ini terhad kepada skrip tulang orakel itu sendiri dan tergolong dalam bidang paleografi. Ia merangkumi integrasi teori, kaedah penyelidikan dan bahan daripada pelbagai disiplin seperti paleografi, sejarah, arkeologi, budaya sejarah, kesusasteraan sejarah, dan antropologi budaya untuk mengkaji latar belakang sejarah dan budaya tulang orakel serta corak ramalan yang terlibat. Ia merupakan disiplin yang pelbagai dan khusus.[5]
Pada awal penemuan, tulang orakel dikenali sebagai *qiwen*, dan bidang ini disebut sebagai *qiologi*. Pada tahun 1931, Zhou Yitong mencadangkan buat pertama kali bahawa "sains tulang orakel" ialah satu bidang ilmu yang berdiri sendiri.[5] Wang Yuxin menekankan bahawa tulang orakel ialah artifak budaya dan bahan sejarah yang amat berharga dari zaman purba. Namun, nilainya dalam kajian arkeologi dan sejarah bukan sekadar tafsiran aksara, malah melibatkan ortografi — yang kini semakin diiktiraf oleh para sarjana. Kajian ini menyelidik hukum dalaman skrip tulang orakel dan menggunakannya untuk memahami sejarah, masyarakat dan adat resam dunia purba. Tulang orakel tidak harus disamakan dengan kajian ortografi.[6]
Asal-usul
Secara umumnya, para sarjana bersetuju bahawa tradisi penulisan yang diwakili oleh skrip tulang orakel telah wujud sebelum kemunculan contoh terawal yang diketahui, berdasarkan tahap kematangan skrip tersebut. Banyak aksara telah mengalami penyederhanaan dan pelinieran yang meluas, dan teknik peluasan semantik serta pinjaman fonetik juga jelas telah digunakan oleh para penulis sejak sekian lama, mungkin berabad-abad lamanya. Namun begitu, tiada contoh penulisan yang dapat dikenal pasti dengan jelas yang bertarikh sebelum abad ke-13 SM telah ditemui. Set lambang terukir pada tembikar, jed, dan tulang yang ditemui di pelbagai tapak arkeologi Zaman Neolitik di seluruh China masih belum terbukti mempunyai pertalian langsung atau tidak langsung dengan skrip tulang orakel Dinasti Shang di Anyang.[7]
Gaya
Bersama-sama dengan skrip gangsa yang sezaman, skrip tulang orakel dari zaman Shang Akhir kelihatan bersifat piktografik. Skrip tulang orakel yang terawal menampakkan unsur piktografik yang lebih ketara berbanding contoh dari akhir tempoh tersebut, menunjukkan bahawa evolusi telah berlaku dalam tempoh kira-kira 200 tahun.[8]
Jika dibandingkan dengan tulisan pada gangsa dari zaman Shang dan awal Zhou Barat, skrip tulang orakel jelas jauh lebih ringkas, dan bentuk bulat sering diubah menjadi bentuk bersegi. Hal ini dipercayai disebabkan oleh kesukaran mengukir permukaan tulang yang keras, berbanding dengan menulis dalam tanah liat basah acuan gangsa. Gaya tulisan gangsa yang lebih terperinci dan bergambar dipercayai lebih mencerminkan tulisan sebenar yang digunakan di atas buku buluh, dan gaya ini terus berkembang dalam tulisan Zhou Barat, seterusnya menjadi skrip meterai dalam negeri Qin.
Masyarakat Shang juga menulis menggunakan berus dan dakwat, seperti dibuktikan oleh penemuan aksara bertulis berus pada sejumlah kecil tembikar, cangkerang, tulang, jed, dan batu.[9] Selain itu, terdapat bukti mereka menulis pada buku buluh atau kayu, sama seperti buku yang ditemui dari zaman Zhou lewat hingga ke zaman Dinasti Han. Hal ini disokong oleh kewujudan aksara 聿 (yù, 'berus') yang menggambarkan tangan memegang berus, dan 冊 (cè, 'buku buluh'), iaitu buku daripada kepingan buluh atau kayu yang diikat secara melintang seperti bidai Venetian yang diputar 90 darjah.[10]
.jpg)
Memandangkan menulis dengan berus lebih mudah berbanding menggunakan stilus pada tanah liat basah, dipercayai gaya dan struktur aksara Shang pada buku buluh menyerupai yang ditemui pada gangsa, dan kebanyakan penulisan berlaku dengan berus.[10] Sokongan tambahan kepada pandangan ini termasuk penjajaran semula beberapa aksara dengan putaran 90 darjah, seolah-olah untuk memuatkan tulisan dalam ruang sempit pada jalur buluh. Gaya ini mungkin bermula daripada buku kayu/buluh dan kemudian diserap ke dalam skrip tulang orakel. Susun atur aksara secara menegak dari atas ke bawah juga diwarisi daripada buku buluh.[11]
Dalam sesetengah kes, aksara ditulis secara melintang untuk menyesuaikan teks dengan rekahan ramalan; dalam kes lain, lajur teks diputar 90 darjah di tengah-tengah ayat. Ini adalah pengecualian dan inskripsi tidak pernah dibaca dari bawah ke atas.[12] Susunan lajur tulisan dari kanan ke kiri ialah susunan tradisional tulisan Cina, dan corak ini mula ditemui dalam inskripsi gangsa era Shang. Namun, inskripsi tulang orakel sering bermula dari tengah permukaan tulang atau cangkerang dan bergerak ke tepi supaya kedua-dua belah tampak simetri.[11]
Struktur dan fungsi
Meskipun skrip tulang orakel bersifat bergambar, ia telah menjadi sistem tulisan yang lengkap dan matang menjelang zaman Dinasti Shang,[13] bermakna ia mampu merakam bahasa Cina Purba sepenuhnya, bukan sekadar idea atau simbol longgar. Kematangan ini menunjukkan bahawa sistem ini telah berkembang sekurang-kurangnya beberapa ratus tahun sebelumnya.[b]
Daripada asal yang berupa piktograf atau lambang, kebanyakan aksara telah menjadi bentuk konvensional yang sangat ringkas menjelang zaman Shang, sehingga makna asalnya tidak mudah dikenal pasti. Tanpa kajian perbandingan dengan bentuk kemudian, seseorang tidak akan tahu bahawa aksara tersebut merujuk kepada 豕 (babi) dan 犬 (anjing). William G. Boltz menyatakan bahawa kebanyakan aksara tulang orakel tidak cukup realistik untuk dikenali secara langsung — walaupun berasal daripada gambar, ia telah kehilangan fungsi sebagai gambar. Beliau menyebutnya sebagai "zodiograf", manakala Qiu menyebutnya "semantograf".[14][9]
Menjelang akhir Dinasti Shang, kebanyakan aksara dalam skrip ini telah menjadi bukan piktografik, dan semua jenis utama aksara Cina moden telahpun wujud — termasuk sebatian fono-semantik, sebatian asosiatif, dan aksara pinjaman fonetik. Satu kajian terhadap struktur dan fungsi mendapati kira-kira 23% ialah piktograf, 2% indikator ringkas, 32% sebatian asosiatif, 11% pinjaman fonetik, 27% sebatian fono-semantik, dan 6% tidak dapat dipastikan.[c]
Walaupun merupakan sistem tulisan yang berfungsi, skrip tulang orakel tidak pernah benar-benar piawai. Menjelang zaman Zhou Barat, beberapa ciri telah lenyap, namun sepanjang zaman Shang dan Zhou awal, bentuk aksara, orientasi dan saiz adalah tidak tetap. Kadangkala aksara diterbalikkan secara mendatar tanpa menukar maknanya, dan terdapat komponen tambahan yang tidak mempengaruhi bacaan. Kepelbagaian ini berterusan sehingga piawaian skrip meterai oleh Dinasti Qin.
Lebih 30,000 bentuk aksara telah ditemui daripada semua serpihan tulang yang digali, dan ini mungkin mewakili sekitar 4,000 aksara berbeza. Namun begitu, hanya kira-kira 1,500 hingga 2,000 daripadanya telah berjaya ditafsirkan oleh sarjana.[perlu rujukan] Antara sebab kesukaran ini ialah kerana bentuk aksara tersebut telah berubah berbanding bentuk kemudian. Contohnya, aksara 秋 (musim luruh) dalam bentuk moden mengandungi komponen 禾 (batang tanaman) dan 火 (api), manakala bentuk tulang orakel memaparkan bentuk seakan serangga dengan antena, seperti belalang atau jengkerik, dengan api di bawahnya. Varian kuno seperti 𪛁 atau 𥤚 lebih menyerupai bentuk ini, walaupun figura serangga itu mungkin telah dikelirukan dengan aksara seperti 龜 (kura-kura).[15][16]
Sesetengah aksara hanya muncul dalam skrip tulang orakel dan tidak diwarisi. Contohnya, satu fragmen mengandungi aksara bagi "musim bunga" yang tidak diketahui padanannya dalam tulisan moden. Dalam kes seperti ini, makna disimpulkan daripada konteks. Dalam kes lain, aksara dianggap sebagai sebatian fono-semantik — misalnya, satu penemuan baru menunjukkan aksara gabungan 礻 (komponen semantik, "mezbah") dan 升 (komponen fonetik, bacaan purba "sheng").[17]
Aksara itu dijumpai pada salah satu daripada sembilan fragmen tulang orakel dalam koleksi Muzium Wilayah Shandong. Inskripsi penuh:
丁未卜，王[礻升]叀父戊？
Terjemahan oleh Wang: "Ramalan pada hari Dingwei: jika raja melakukan korban sheng, adakah ia akan memberi manfaat kepada Leluhur Wu?"
Dalam fragmen yang sama, aksara 阝心 disangka sebagai nama tempat, kerana 阝 membawa maksud "bukit", dan ramalan tersebut melibatkan perjalanan raja untuk memburu.[d]
Inskripsi era Zhou
Terdapat relatif sedikit inskripsi tulang orakel yang bertarikh selepas penaklukan Shang oleh Dinasti Zhou (s. 1046 SM). Sejak penemuan awalnya pada tahun 1950-an, hanya segelintir contoh daripada tempoh kemudian ini telah ditemui, dan kebanyakannya merupakan fragmen yang mengandungi hanya satu atau dua aksara. Pada Ogos 1977, satu timbunan yang mengandungi ribuan tulang orakel era Zhou telah ditemui di sebuah tapak yang berkait rapat dengan kawasan asal Zhou purba. Daripada ribuan keping tersebut, antara 200 hingga 300 daripadanya mengandungi inskripsi.
Contoh
-
Tulang orakel (tidak lengkap) dengan soalan oleh penilik kepada raja Shang sama ada akan berlaku malapetaka dalam tempoh sepuluh hari berikutnya -
Plastron kura-kura dengan inskripsi ramalan bertarikh semasa pemerintahan Raja Wu Ding -
Tulisan orakel daripada satu upacara ramalan -
Soalan dalam tulisan orakel tentang hujan: "Hari ini, adakah akan hujan?" -
Soalan tentang hujan dalam tulisan orakel (dengan anotasi) -
Tulisan orakel bagi 'Musim Bunga' -
Tulisan orakel bagi 'Musim Luruh' -
Tulisan orakel bagi 'Musim Sejuk' -
![Nombor tulang orakel Shang[19]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Shang_numerals.jpg/120px-Shang_numerals.jpg)
Nombor tulang orakel Shang[19]
![Nombor tulang orakel Shang[19]](/wiki/Fail:Shang_numerals.jpg)
Catatan
- ^ A few such shells and bones do not record divinations, but bear other records such as those of hunting trips, records of sacrifices, wars or other events (Xu Yahui. 許雅惠. 2002, p. 34. (dalam bahasa Bahasa Cina)), calendars (Xu Yahui p. 31), or practice inscriptions; these are termed shell and bone inscriptions, rather than oracle bones, because no oracle (divination) was involved. However, they are still written in oracle bone script.
- ^ Boltz menganggarkan tulisan Cina dicipta sekitar pertengahan milenium ke-2 SM semasa awal Dinasti Shang, dan menyatakan bahawa sebarang percubaan untuk mendahulukannya hanyalah spekulasi tanpa asas. Boltz 1994, halaman 39
- ^ Data daripada Li (1968), dipetik dalam Woon (1987); jumlah tidak genap 100% kerana pembundaran.
- ^ Inskripsi penuh: 戊寅卜，旅貞：王其于[阝心]，亡災？ Terjemahan: Ramalan pada hari Wuyin oleh Penilik Lü: jika raja pergi ke [tempat, mungkin dibaca Xin], adakah akan berlaku malapetaka?
Rujukan
- ^ "The Xia-Shang-Zhou Chronology Project: Methodology and Results". Journal of East Asian Archaeology. 4: 321–333. 2002. doi:10.1163/156852302322454585.
- ^ Keightley 1978, p. 228
- ^ a b Wilkinson (2015), m/s. 681.
- ^ Chalfant, Frank H. (1906). Early Chinese Writing. Pittsburgh, PA: Carnegie Institute. m/s. 30.
- ^ a b Wang, Yuxin; Wei, Jianzhen (2010). 甲骨学导论 [Pengantar Orakulologi] (dalam bahasa Cina). Beijing: Chinese Academy of Social Sciences. ISBN 978-7-5004-8878-1.
- ^ Wang, Yunxin (1999). 甲骨学通论 [Teori Umum Orakulologi] (dalam bahasa Cina). Chinese Academy of Social Sciences. m/s. 3–4. ISBN 978-7-5004-0329-6.
- ^ Qiu 2000.
- ^ Qiu 2000, m/s. 64.
- ^ a b Qiu 2000, m/s. 63.
- ^ a b Qiu 2000, m/s. 63; Xu 2002, m/s. 12.
- ^ a b Keightley 1978, m/s. 50.
- ^ Keightley 1978, m/s. 53.
- ^ Boltz 1994, m/s. 31; Qiu 2000, m/s. 29.
- ^ Boltz 1994, m/s. 31–33.
- ^ "秋". Multi-function Chinese Character Database (dalam bahasa Cina).
- ^ Shuowen Jiezi: 秋 (秌): 从禾，省聲。𪛁，籒文不省。
- ^ Wang, Entian (2015-08-27). "王恩田：王獻唐先生征集甲骨文考釋". Online Journal of the Fudan University Center for Unearthed Texts and Paleography (dalam bahasa Cina).
- ^ Liu 1989, m/s. 67; Gao 1996, m/s. 327.
- ^ Needham, Joseph; Ronan, Colin A. (1978). The Shorter Science and Civilisation in China: An Abridgement of Joseph Needham's Original Text. Cambridge University Press. m/s. 6, Table 20. ISBN 978-0-521-21821-4.
Pautan luar
- More on Oracle Bone Script, BeyondCalligraphy.com
- Luo, Zhenyu (1912). Yīnxū shūqì 殷虛書契 [Yinxu inscriptions].
- Menzies, James Mellon (1917). Oracle records from the Waste of Yin. Shanghai: Kelly and Walsh.