Tok Chik Mat Diah keturunan Kerajaan Legeh terakhir dan hubungan dengan Kesultanan Kelantan - Wikipedia Bahasa Melayu, ensiklopedia bebas

Tok Chik Mat Diah
Tok Chik Mat Diah
Kelahiran	Kampung Berangan, Tumpat, Kelantan
Warganegara	Kelantan, Tanah Melayu
Pekerjaan	Pemimpin tempatan, tokoh agama
Terkenal kerana	Hubungan rapat dengan Sultan Muhammad II dan kesinambungan Kerajaan Legeh
Bapa	Osman bin Raja Ali
Saudara	Long Yunus (bapa saudara), Uthman bin Osman (Tok Botok), Merah bin Osman (Tok Chik Haji Merah)

Tok Chik Mat Diah (nama penuh: Mat Diah bin Osman) ialah seorang tokoh berpengaruh di Kampung Berangan, Tumpat, Kelantan. Beliau merupakan keturunan langsung kepada Raja Ali (Tuan Nik Dah), Sultan terakhir Kerajaan Legeh, dan anak saudara kepada Long Yunus, pengasas Dinasti Long dalam Kesultanan Kelantan.

Tok Chik Mat Diah terkenal pada abad ke-19 kerana hubungannya yang rapat dengan Sultan Muhammad II (1835–1886), Sultan Kelantan yang sering singgah di Istana Sultan di Tumpat dan menziarahi beliau di Kampung Berangan. Hubungan ini menunjukkan kedudukan Tok Chik Mat Diah sebagai tokoh berpengaruh dalam kalangan kerabat diraja dan pemimpin tempatan.

Asal Usul

Tok Chik Mat Diah merupakan anak kepada Osman bin Raja Ali, adik kepada Long Yunus. Osman ialah salah seorang pewaris darah diraja Kerajaan Legeh yang berpindah ke Kelantan selepas kerajaan itu tidak lagi berdaulat. Keluarga ini menjadi penghubung antara keturunan Legeh dan Kesultanan Kelantan.

Adik-Beradik

Osman bin Raja Ali mempunyai tiga orang anak:

Mat Diah bin Osman (Tok Chik Mat Diah)
Merah bin Osman (Tok Chik Haji Merah) – seorang ulama dan pemimpin agama di Kelantan.
Uthman bin Osman (Tok Botok) – pernah menjadi Mufti Pahang dan menyertai perjuangan Mat Kilau menentang penjajah British.

Keturunan

Tok Chik Mat Diah mempunyai beberapa orang anak, antaranya:

Ismail bin Diah – berkahwin dengan Mariam binti Merah (anak kepada Tok Chik Haji Merah, sepupunya).
Embung binti Diah – berkahwin dengan Ismail bin Umar.

Keturunan Ismail bin Diah dan Mariam binti Merah

Mempunyai tiga orang anak:

Ariffin bin Ismail
Che Aminah binti Ismail
Zaharah binti Ismail

Keturunan Embung binti Diah dan Ismail bin Umar

Antara anak mereka:

Jusoh @ Yusoff bin Ismail – berkahwin dengan sepupunya, Che Aminah binti Ismail.

Keturunan Jusoh @ Yusoff bin Ismail & Che Aminah binti Ismail

Mempunyai sembilan orang anak:

Ahmad Nordin bin Jusoh
Zahiruddin bin Jusoh
Shamsuddin bin Jusoh
Che Rafidah binti Jusoh
Aminuddin bin Jusoh
Siti Fatimah binti Jusoh
Nik Ahmad Kamil bin Jusoh
Siti Hawa binti Jusoh
Noor Azah binti Jusoh

Keturunan Shamsuddin bin Jusoh & Sakinah binti Ibrahim

Mempunyai lima orang anak:

Muhammad Al-Amin bin Shamsuddin
Nurul A'fiifah binti Shamsuddin
Nurul A'isyah binti Shamsuddin
Muhammad Al-A'mmar bin Shamsuddin
Muhammad Al-Amirul Mukminin bin Shamsuddin

Cabang Keluarga

Tok Chik Haji Merah (Merah bin Osman) ialah seorang ulama yang dihormati di Kelantan. Keturunannya menetap di Kampung Sedar, Sungai Pinang, dan sekitarnya.

Tok Botok (Uthman bin Osman) pula pernah menjadi Mufti Pahang dan terlibat dalam perjuangan Mat Kilau. Keturunannya menetap di Pahang dan Kelantan.

Penempatan Keturunan

Keturunan Tok Chik Mat Diah kini menetap di beberapa kawasan:

Kampung Berangan, Tumpat
Kampung Sedar, Tumpat
Sungai Pinang, Kelantan
Semenyih, Selangor
Negeri-negeri lain di Malaysia

Warisan

Keturunan Tok Chik Mat Diah, Tok Chik Haji Merah dan Tok Botok terus mengekalkan warisan kepimpinan, keilmuan agama dan hubungan erat dengan institusi istana Kelantan. Mereka memainkan peranan penting dalam perkembangan sosial dan keagamaan di Tumpat dan sekitarnya.

Salasilah Keturunan

Raja Ali (Tuan Nik Dah) – Sultan Kerajaan Legeh
- Osman bin Raja Ali – adik kepada Long Yunus
  - Mat Diah bin Osman (Tok Chik Mat Diah)
    - Ismail bin Diah + Mariam binti Merah
      - Ariffin bin Ismail
      - Che Aminah binti Ismail + Jusoh @ Yusoff bin Ismail
        Ahmad Nordin bin Jusoh
        
        Zahiruddin bin Jusoh
        
        Shamsuddin bin Jusoh + Sakinah binti Ibrahim
        Muhammad Al-Amin bin Shamsuddin
        
        Nurul A'fiifah binti Shamsuddin
        
        Nurul A'isyah binti Shamsuddin
        
        Muhammad Al-A'mmar bin Shamsuddin
        
        Muhammad Al-Amirul Mukminin bin Shamsuddin
        
        Che Rafidah binti Jusoh
        
        Aminuddin bin Jusoh
        
        Siti Fatimah binti Jusoh
        
        Nik Ahmad Kamil bin Jusoh
        
        Siti Hawa binti Jusoh
        
        Noor Azah binti Jusoh
      - Zaharah binti Ismail
    - Embung binti Diah + Ismail bin Umar
      - Jusoh @ Yusoff bin Ismail (lihat atas)
  - Merah bin Osman (Tok Chik Haji Merah)
    - Mariam binti Merah (lihat atas)
  - Uthman bin Osman (Tok Botok) – Mufti Pahang, sahabat Mat Kilau

Lihat Juga

Rujukan

Abdullah Zakaria Ghazali (2009). *Sejarah Kelantan: Dari Awal Hingga Dinasti Long*. Universiti Malaya Press.
Nik Anuar Nik Mahmud (2007). *Pemberontakan Pahang dan Tokoh Mat Kilau*. Dewan Bahasa dan Pustaka.
Ahmad Fathi (1990). *Sejarah Tumpat dan Tokoh Tempatan*. Arkib Negara Malaysia, Cawangan Kelantan.
Sumber lisan keluarga Tok Chik Mat Diah (Kampung Berangan, Tumpat).
Catatan salasilah keluarga (koleksi peribadi, disemak 2025).