Senarai khalifah - Wikipedia Bahasa Melayu, ensiklopedia bebas

Khalīfah
خَليفة
Khalīfah; خَليفة
	Fail:Khalifah ar-Rashidun Abu Bakr as-Șiddīq (Abdullah ibn Abi Quhafa) - أبو بكر الصديق عبد الله بن عثمان التيمي القرشي أول الخلفاء الراشدين.svgKaligrafi Abū Bakr as-Șiddīq, khalifah pertama
Gelaran	Amir al-Mu'minin
Kediaman	al-Madīnah al-Munawwarah (Medina); al-Kūfah (Kufa); Dimashq (Damsyik); Baġdād (Baghdad); Qāhirah (Kaherah); Qustantiniyye (Istanbul)
Pelopor	Muhammad sebagai Rasul Islam
Dibentuk	8 Jun 632
Pemegang pertama	Abū Bakr as-Șiddīq
Pemegang akhir	Abdülmecid II
Dimansuhkan	3 Mac 1924
	sunting · sunting di WikidataLihat pendokumenan templat ini

Berikut adalah sebuah senarai orang yang memegang jawatan sebagai khalifah, pemimpin tertinggi agama dan politik dalam negara Islam yang dikenali sebagai khilafah, dan gelaran bagi pemimpin Ummah Islam, sebagai pewaris bagi Muhammad. Tahun dinyatakan berdasarkan Era Biasa.

Sejarah gelaran

Di sebabkan Fitnah Pertama yang mana menjadi penyebab penganut Islam berpecah kepada Islam Sunni dan Syiah, pewaris Muhammad menjadi perbalahan dalam Islam.

Hanya dua orang khalifah yang diakui oleh kedua-dua pengikut Islam Sunni dan Syiah utama iaitu Ali ibn Abi Talib dan Hasan ibn Ali, dianggap sebagai khalifah ke-4 dan ke-5 atau dua yang pertama (oleh Syiah). Walau bagaimanapun, mazhab Syiah tertua iaitu mazhab Zaidiyyah mengakui kekhalifahan dua orang khalifah pertama iaitu Abu Bakar as-Siddiq dan Umar ibn al Khattab.

Hadis Dua Belas Pewaris menyatakan bahawa Nabi Muhammad bersabda hanya terdapat dua belas khalifah, kesemua mereka daripada bani Quraysh dan akan terdapat penyamar khalifah yang harus diperhati, dan setelah selepas khalifah yang ke-12, Bumi akan tenggelam.

Dalam Sunni Islam, terdapat khalifah "perpaduan" yang diakui seluruh dunia bermula pada kurun ke-7 sehingga kurun ke-13 penjarahan Mongol ke atas Baghdad, satu zaman yang dikenali sebagai Zaman Emas Islam. Selepas kematian Al-Musta'sim, khalifah Abbasiyyah terakhir di Baghdad pada tahun 1258, tiada khalifah yang diakui dunia sehingga tahun 1517, apabila seorang sultan Uthmaniyah Selim I memujuk Al-Mutawakkil III untuk secara rasminya menyerahkan gelaran khalifah selepas Uthmaniyyah mengalahkan Kesultanan Mamluk.

Selepas itu, para sultan Uthmaniyah juga membawa gelaran khalifah sehingga pengistiharan Abdülmecid II sebagai "khalifah pada adat-istiadat" (1922–1924).

Sejak tahun 1924, sekali lagi tiada khalifah yang diakui oleh penganut Sunni Islam.

Khilafah perpaduan

Khalifah ar-Rashid (8 Jun 632 – 29 Januari 661)

Tempoh	Khalifah	Hubungan dengan Muhammad	Ibubapa	Kerabat	Nota
8 Jun 632 – 22 Ogos 634	Abū Bakr (أبو بكر) 'Abdullah Șaḥābī Aṣ-Ṣiddīq	Bapa kepada Aisha, isteri Nabi Muhammad	'Uthman Abu Quhafa, ṣaḥābī Salma Umm-ul-Khair, ṣaḥābīyah	Banu Taim	Biasanya dikenali sebagai Aṣ-Ṣiddīq (Arab: الصديق, "Yang Membenarkan") Memerintah sehingga kematian beliau
23 Ogos 634 – 3 November 644	'Umar ibn al-Khattab (عمر بن الخطاب) Șaḥābī Al-Farooq Amir al-Mu'minin	Bapa kepada Hafsa, isteri Nabi Muhammad	Khattab ibn Nufayl Hantamah bint Hisyam	Banu Adi	Juga dikenali sebagai Al-Farooq ("orang yang membezakan yang benar dan yang salah") Dibunuh oleh seorang Parsi sebagai tindak balas ke atas penaklukan Muslim ke atas Parsi
11 November 644 – 20 Jun 656	'Uthman ibn 'Affan (عثمان بن عفان) Șaḥābī Dhun Nurayn Amir al-Mu'minin	Suami kepada anak perempuan Nabi Muhammad, Ruqayya dan kemudian Umm Kulthum	'Affan ibn Abi al-'As Arwa bint Kurayz, ṣaḥābīyah	Bani Ummayyah	Juga dikenali sebagai Dhun-Nurayn (Pemilik Dua Cahaya) kerana mengahwini dua anak perempuan Nabi Muhammad Dibunuh semasa akhir kepungan ke atas rumah beliau
20 Jun 656 – 29 Januari 661	'Ali ibn Abi-Talib (علي بن أبي طالب) Șaḥābī Amir al-Mu'minin	Sepupu Nabi Muhammad Suami kepada anak Nabi Muhammad, Fatimah Suami kepada Umamah bint Zainab, cucu Nabi Muhammad	Abu Talib ibn 'Abd al-Muttalib Fatimah bint Asad, ṣaḥābīyah	Banu Hashim	Juga dikenali sebagai Iman Syiah pertama Dibunuh semasa solat Subuh di Kufah

Khalifah Hasan ibn Ali (661)

Tempoh	Khalifah	Kaligrafi	Hubungan dengan Muhammad atau khalifah sebelumnya	Ibubapa	Kerabat	Nota
661 (enam atau tujuh bulan)	Ḥasan ibn ʿAli (الحسن بن علي) Ahl al-Bayt Amir al-Mu'minin		Grandson of Muhammad. Son of 'Ali ibn Abi-Talib	'Ali ibn Abi-Talib, khalifah ar-Rashidun ke-4 Fatimah, anak perempuan kepada Nabi Muhammad dan isteri pertama baginda Khadijah	Banu Hashim	Menyerahkan jawatan selepas 6/7 bulan kepada Mu'awiyah

Khalifah Umayyah (661 – 6 Ogos 750)

Tempoh	Khalifah	Hubungan dengan Muhammad atau khalifah sebelumnya	Ibubapa	Nota
661 – 29 April atau 1 Mei 680	Mu'awiyah I (معاوية) Șaḥābī Amir al-Mu'minin	Saudara tiri kepada isteri Nabi Muhammad, Ramla bint Abu Sufyan	Abu Sufyan ibn Harb, ṣaḥābī Hind bint 'Utbah, ṣaḥābīyah	Bekerja sebagai jurutulis semasa zaman Nabi Muhammad dan menjadi gabenor Syria semasa pemerintahan 'Umar sehingga menerima bai'ah sebagai khalifah Muawiyah secara rasminya mengubah sistem pemilihan khalifah dari monarki undian oleh shura kepada monarki warisan
680 – 11 November 683	Yazid I (زيد) Amir al-Mu'minin	Anak lelaki kepada Mu'awiyah I	Mu'awiyah I, ṣaḥābī dan Khalifah Ummayad Maysun bint Bajdal	Gelaran khalifah juga dituntut oleh 'Abd Allah ibn az-Zubayr pada tahun 680
November 683 – 684	Mu'awiyah II (معاوية الثاني) Amir al-Mu'minin	Anak lelaki kepada Yazid I	Yazid I, Khalifah Ummayad	Khalifah Ummayad terakhir dari jurai Sufyan Melepaskan kuasa tanpa anak
684 – 7 Mei 685	Marwan I (مروان بن الحکم) Șaḥābī Amir al-Mu'minin	Sepupu kepada 'Uthman ibn 'Affan	Hakam ibn Abi al-'As, ṣaḥābī	Perlantikan Marwan mengubah jurai keturunan dinasti Umayyad daripada keturunan Abu Sufyan ("Sufyan") kepada Hakam ("Marwan"), kedua-dua mereka merupakan cucu kepada Umayya (yang nama dinasti Umayyad mendapat namanya)
685 – 8 Oktober 705	'Abd al-Malik ibn Marwan (عبد الملك بن مروان) Amir al-Mu'minin	Anak lelaki kepada Marwan I	Marwan I, Khalifah Ummayad 'Aisha bint Muawiya ibn Al-Mughira
Oktober 705 – 23 Februari 715	Al-Walid I (الوليد الأول) Amir al-Mu'minin	Anak lelaki kepada 'Abd al-Malik ibn Marwan	'Abd al-Malik ibn Marwan, Khalifah Ummayad Walida bint al-'Abbas
Februari 715 – 22 September 717	Sulayman ibn 'Abd al-Malik (سلیمان بن عبدالملک) Amir al-Mu'minin	Anak lelaki kepada Abd al-Malik dan adik lelaki kepada Al-Walid I	'Abd al-Malik ibn Marwan, Khalifah Ummayad Walida bint al-'Abbas
September 717 – Februari 720	'Umar ibn 'Abd al-'Aziz (عمر بن عبد العزيز) Amir al-Mu'minin	Cucu kepada Marwan I Sepupu kepada Al-Walid I dan Sulayman ibn 'Abd al-Malik Cicit kepada 'Umar ibn al-Khattab dari jurai sebelah perempuan	'Abd al-'Aziz ibn Marwan Umm Asim Layla bint Asim ibn 'Umar	Juga dikenali sebagai Khalifah ar-Rashidun ke-5
10 Februari 720 – 26 Januari 724	Yazid II (يزيد الثاني) Amir al-Mu'minin	Anak lelaki kepada 'Abd al-Malik ibn Marwan	'Abd al-Malik ibn Marwan, Khalifah Ummayad Atikah bint Yazid
26 Januari 724 – 6 Februari 743	Hisham ibn 'Abd al-Malik (هشام بن عبد الملك) Amir al-Mu'minin	Anak lelaki kepada 'Abd al-Malik ibn Marwan	'Abd al-Malik ibn Marwan, Khalifah Ummayad Fatimah bint Hisham
6 Februari 743 – 17 April 744	Al-Walid II (الوليد الثاني) Amir al-Mu'minin	Anak lelaki kepada Yazid II Anak saudara kepada Hisham ibn 'Abd al-Malik	Yazid II, Khalifah Ummayad
April 15 - 3 atau 4 Oktober, 744	Yazid III (يزيد الثالث) Amir al-Mu'minin	Anak lelaki kepada Al-Walid II	Al-Walid II, Khalifah Ummayad Puteri Parsi
744 (beberapa minggu)	Ibrahim ibn al-Walid (ابراهيم ابن الوليد) Amir al-Mu'minin	Anak lelaki kepada Al-Walid II	Al-Walid II, Khalifah Ummayad
744 – 6 Ogos 750	Marwan II (مروان بن محمد) Amir al-Mu'minin	Cucu kepada Marwan I	Muḥammad ibn Marwān

Khalifah Abbasiyyah (750–1258 and 1261–1517)

Khalifah di Baghdad (25 Januari 750 – 20 Februari 1258)

(Tidak diterima di wilayah yang diperintah oleh Khilafah Umayyad di Semenanjung Iberia, Fatimiyyah dan Almohad di sebahagian Afrika Utara).^[1]^[2]

Tempoh	Nama gelaran	Nama peribadi	Ibubapa	Nota
750 – 10 Jun 754	As-Sāffaḥ	'Abdullah Abul-'Abbās	Muhammad ibn Ali ibn Abdallah Raita al-Harsia	Keturunan dari 'Abbās, bapa saudara Muhammad
10 Jun 754 – 775	Al-Mansur	Abu Ja'far 'Abdullah	Muhammad ibn Ali ibn Abdallah Sallamah
775 – 4 Ogos 785	Al-Mahdi	Abu 'Abdallah Muhammad	Al-Mansur, Khalifah Abbasiyyah
Ogos 785 – 14 September 786	Al-Hadi	Abu Muhammad Musa	Al-Mahdi, Khalifah Abbasiyyah Al-Khayzuran bint 'Atta
14 September 786 – 24 Mac 809	Harun ar-Rashid		Al-Mahdi, Khalifah Abbasiyyah Al-Khayzuran bint 'Atta
Mac 809 – 24/25 September 813	Al-Amin	Muhammad	Harun ar-Rashid, Khalifah Abbasiyyah Zubaidah bint Ja`far, granddaughter of Al-Mansur, Abbasid Caliph
September 813 – 9 Ogos 833	Al-Ma'mun	Abu Jaʿfar 'Abdullah	Harun ar-Rashid, Khalifah Abbasiyyah Marajil
9 Ogos 833 – 5 Januari 842	Al-Mu'tasim	Abū Ishaq Muhammad	Harun ar-Rashid, Khalifah Abbasiyyah Marida
5 Januari 842 – 10 Ogos 847	Al-Wathiq	Abu Ja'far Harun	Al-Mu'tasim, Khalifah Abbasiyyah Qaratis
10 Ogos 847 – 11 Disember 861	Al-Mutawakkil	Ja'far	Al-Mu'tasim, Khalifah Abbasiyyah Shuja
861 – 7 atau 8 Jun 862	Al-Muntasir	Abu Ja'far Muhammad	Al-Mutawakkil, Khalifah Abbasiyyah	Memerintah semasa Kekacauan di Samarra
862 – 866	Al-Musta'in	Ahmad	Muhammad, anak lelaki kepada Al-Mu'tasim, Khalifah Abbasiyyah	Memerintah semasa Kekacauan di Samarra
866 – 869	Al-Mu'tazz		Al-Mutawakkil, Khalifah Abbasiyyah	Memerintah semasa Kekacauan di Samarra
869 – 21 Jun 870	Al-Muhtadi		Al-Wathiq, Khalifah Abbasiyyah Isteri berketurunan Greek	Memerintah semasa Kekacauan di Samarra
21 Jun 870 – 15 Oktober 892	Al-Mu'tamid		Al-Mutawakkil, Khalifah Abbasiyyah
Oktober 892 – 5 April 902	Al-Mu'tadid	Abu'l-'Abbas Ahmad	Al-Muwaffaq, pemangku Khilafah Abbasiyyah Dirar
5 April 902 – 13 Ogos 908	Al-Muktafi	Abu Ahmad ʿAlî	Al-Mu'tadid, Khalifah Abbasiyyah
13 Ogos 908 – 929	Al-Muqtadir	Abu al-Fadl Ja'far	Al-Mu'tadid, Khalifah Abbasiyyah	Pemerintahan pertama Gelaran khalifah juga dituntut oleh Al-Mahdi Billah dari Fatimiyyah pada tahun 909 dan 'Abd ar-Rahman III dari Córdoba pada 16 Januari 929
929	Al-Qahir	Abu Mansur Muhammad	Al-Mu'tadid, Khalifah Abbasiyyah	Pemerintahan pertama
929 – 31 Oktober 932	Al-Muqtadir			Pemerintahan kedua
31 Oktober 932 – 934	Al-Qahir			Pemerintahan kedua
934 – 23 Disember 940	Ar-Radi	Abu al-'Abbas Muhammad	Al-Muqtadir, Khalifah Abbasiyyah
940 – 944	Al-Muttaqi		Al-Muqtadir, Khalifah Abbasiyyah Khalub atau Zahrah
September 944 – Januari 946	Al-Mustakfi	'Abdullah	Al-Muktafi, Khalifah Abbasiyyah
Januari 946 – 974	Al-Muti	Abu al-Qasim al-Faḍl	Al-Muqtadir, Khalifah Abbasiyyah
974 – 991	At-Ta'i		Al-Muti, Khalifah Abbasiyyah
1 November 991 – 29 November 1031	Al-Qadir		Al-Muttaqi, Khalifah Abbasiyyah Tumna
29 November 1031 – 2 April 1075	Al-Qa'im		Al-Qadir, Khalifah Abbasiyyah
2 April 1075 – Februari 1094	Al-Muqtadi		Muhammad, anak lelaki kepada Al-Qa'im, khalifah Abbasiyyah Urjuman, isteri berketurunan Armenia
Februari 1094 – 6 Ogos 1118	Al-Mustazhir		Al-Muqtadi, Khalifah Abbasiyyah
6 Ogos 1118 – 29 Ogos 1135	Al-Mustarshid		Al-Mustazhir, Khalifah Abbasiyyah
29 Ogos 1135 – 1136	Ar-Rashid		Al-Mustarshid, Khalifah Abbasiyyah
1136 – 12 Mac 1160	Al-Muqtafi		Al-Mustazhir, Khalifah Abbasiyyah
12 Mac 1160 – 20 Disember 1170	Al-Mustanjid		Al-Muqtafi, Khalifah Abbasiyyah Thawus
20 Disember 1170 – 30 Mac 1180	Al-Mustadi		Al-Mustanjid, Khalifah Abbasiyyah
2 Mac 1180 – 4 Oktober 1225	An-Nasir		Al-Mustadi, Khalifah Abbasiyyah Zumurrud, isteri
5 Oktober 1225 – 11 Julai1226	Az-Zahir		An-Nasir, Khalifah Abbasiyyah
11 Julai 1226 – 2 Disember 1242	Al-Mustansir		Az-Zahir, Khalifah Abbasiyyah
2 Disember 1242 – 20 Februari 1258	Al-Musta'sim		Al-Mustansir, Khalifah Abbasiyyah	Khalifah Abbasiyyah terakhir di Baghdad
20 Februari 1258 – 13 Jun 1261	Interregnum			Penjarahan Mongol ke atas Baghdad

Semasa akhir zaman pemerinatahn Abbasiyyah, pemerintah Muslim mula menggunakan gelaran lain seperti Sultan.

Khalifah di Kaherah (13 Jun 1261 – 22 Januari 1517)

Khilafah Abbasiyyah Kaherah hanya gelaran untuk upacara adat-istiadat semata-mata di bawah naungan Kesultanan Mamluk yang wujud selepas kejatuhan dinasti Ayyubiyyah.^[3]^[4]

Tempoh	Nama gelaran	Nama sebenar	Ibubapa	Nota
13 Jun 1261 – 28 November 1261	Al-Mustansir II	Abu al-Qasim Ahmad	Az-Zahir	Diangkat menjadi khalifah di Kaherah, Mesir oleh Sultan Mamluk pada tahun 1261 Gelaran khalifah juga dituntut oleh Al Hakim I yang diangkat sebagai khalifah oleh pemerintah Aleppo
16 November 1262 – 19 Januari 1302	Al-Hakim I	Abu 'Abdullah Muhammad		Diangkat menjadi khalifah oleh pemerintah Aleppo pada 1261 Diistiharkan sebagai khalifah oleh Sultan Mamluk selepas kematian Al-Mustansir II
20 Januari 1302 – Februari 1340	Al-Mustakfi I	Abu ar-Rabi' Sulaiman	Al-Hakim I
Februari 1340 – 17 Jun 1341	Al-Wathiq I	Abu Ishaq Ibrahim	Muhammad, anak lelaki kepada Al-Hakim I
1341 – 1352	Al-Hakim II	Abu al-'Abbas Ahmad	Al-Mustakfi I
1352 – 1362	Al-Mu'tadid I	Abu Bakr	Al-Mustakfi I
1362 – 1377	Al-Mutawakkil I	Abu 'Abdillah Muhammad	Al-Mu'tadid I	Pemerintahan pertama
1377	Al-Mus'tasim	Abu Yahya Zakariya	Al-Wathiq I	Pemerintahan pertama
1377 – 1383	Al-Mutawakkil I			Pemerintahan kedua
September 1383 – 13 November 1386	Al-Wathiq II	'Umar	Al-Wathiq I
1386 – 1389	Al-Mus'tasim			Pemerintahan kedua
1389 – 9 Januari 1406	Al-Mutawakkil I			Pemerintahan ketiga
22 Januari 1406 – 9 Mac 1414	Al-Musta'in	Abu al-Fadl al-'Abbas	Al-Mutawakkil I Bay Khatun	Menjadi Sultan Mesir bermula pada 7 Mei 1412 sehingga 6 November 1412
1414 – 1441	Al-Mu'tadid II	Abu al-Fath Dawud	Al-Mutawakkil I Kazal
1441 – 29 Januari 1451	Al-Mustakfi II	Abu ar-Rabi' Sulayman	Al-Mutawakkil I
1451 – 1455	Al-Qa'im	Abu Al-Baqa Hamzah	Al-Mutawakkil I
1455 – 7 April 1479	Al-Mustanjid	Abu al-Mahasin Yusuf	Al-Mutawakkil I
5 April 1479 – 27 September 1497	Al-Mutawakkil II	Abu al-'Izz 'Abdul 'Aziz	Al-Musta'in Haj al-Malik
1497 – 1508	Al-Mustamsik	Abu as-Sabr	Al-Mutawakkil II	Pemerintahan pertama
1508 – 1516	Al-Mutawakkil III	Muhammad		PEmerintahan pertama
1516 – 1517	Al-Mustamsik			Pemerintahan kedua
1517	Al-Mutawakkil III			Pemerintahan kedua Beliau secara rasminya menyerahkan gelaran khalifah selain perhiasannya—pedang dan jubah Nabi Muhammad—kepada Sultan Uthmaniyah Selim I pada tahun 1517, menjadikan beliau sebagai khalifah terakhir dari dinasti Abbasiyyah dan Banu Quraysh

Khalifah Uthmaniyyah (1517 – 3 Mac 1924)

Asalnya, ketua dinasti Uthmaniyyah hanya memegang gelaran Sultan, tetapi kemudian mula mengumpul gelaran daripada rakyatnya.^[5]^[6] Murad I (memerintah pada 1362–1389) adalah pemerintah Uthmaniyah pertama yang memegang gelaran Khalifah; menuntut gelaran selepas menawan Edirne.^[7]

Tempoh	Khalifah	Tughra	Ibubapa	Nota
1517 – 21 September 1520	Selim I		Bayezid II Gülbahar Hatun	Memerintah sehingga kematian beliau.^[8]
30 September 1520 – 6 atau 7 September 1566	Suleiman I		Selim I Ayşe Hafsa Sultan, puteri Khan dari Crimea, valide sultan pertama	Memerintah sehingga kematian beliau.^[9]
29 September 1566 – 21 Disember 1574	Selim II		Suleiman I Hürrem Sultan, anak perempuan paderi Ortodoks, haseki sultan pertama	Memerintah sehingga kematian beliau.^[10]
22 Disember 1574 – 16 Januari 1595	Murad III		Selim II Nurbanu Sultan, berketurunan Venice atau Sepanyol, haseki sultan dan valide sultan	Memerintah sehingga kematian beliau.^[11]
27 Januari 1595 – 20 or 21 Disember 1603	Mehmed III		Murad III Safiye Sultan, Albania, valide sultan	Memerintah sehingga kematian beliau;^[12]
21 Disember 1603 – 22 November 1617	Ahmed I		Mehmed III Handan Sultan, valide sultan	Memerintah sehingga kematian beliau.^[13]
22 November 1617 – 26 Februari 1618	Mustafa I		Mehmed III Isteri Abkhazia. Popular dengan nama Halime Sultan, valide sultan	Pemerintahan pertama; Digulingkan kerana kerencatan mental bukan-sindromik bagi memberi laluan kepada anak saudara beliau Osman II.^[14]
26 Februari 1618 – 19 Mei 1622	Osman II		Ahmed I Mahfiruz Hatice Sultân	Digulingkan dalam satu rusuhan oleh Janissari pada 19 Mei 1622; Dibunuh pada 20 Mei 1622 oleh Wazir Besar Kara Davud Paşa (Da'ud Pasha Hitam) dengan memampatkan buah zakar beliau.^[15]
20 Mei 1622 – 10 September 1623	Mustafa I			Pemerintahan kedua; Takhta dikembalikan selepas pembunuhan anak saudara beliau Osman II; Digulingkan kerana kerencatan mental bukan-sindromik dan dikurung sehingga kematian beliau di Istanbul pada 20 Januari 1639.^[14]
10 September 1623 – 8 atau 9 Februari 1640	Murad IV		Ahmed I Mahpeyker Kösem Sultân, anak perempuan paderi, haseki sultan dan kemudiana valide sultan	Memerintah sehingga kematian beliau.^[16]
9 February 1640 – 8 August 1648	Ibrahim		Ahmed I Mahpeyker Kösem Sultân, anak perempuan paderi, haseki sultan dan kemudian valide sultan	Digulingkan pada 8 Ogos 1648 dalam satu rampasan kuasa yang diketuai oleh Sheikh ul-Islam; Dicekik di Istanbul pada 18 Ogos 1648^[17] atas arahan Wazir Besar Mevlevî Mehmed Paşa (Sofu Mehmed Pasha).
8 Ogos 1648 – 8 November 1687	Mehmed IV		Ibrahim Turhan Hatice Sultan, haseki sultan dan kemudian valide sultan	Digulingkan pada 8 November 1687 berikutan kekalahan Uthmaniyah di Pertempuran Mohács Kedua; Mati di Edirne pada 6 Januari 1693.^[18]
8 November 1687 – 22 Jun 1691	Suleiman II		Ibrahim Sâliha Dil-AşUb Sultan, haseki sultan dan kemudian valide sultan	Memerintah sehingga kematian beliau.^[19]
22 Jun 1691 – 6 Februari 1695	Ahmed II		Ibrahim Hatice Mû’azzez , ikinci haseki sultan dan kemudian valide sultan	Memerintah sehingga kematian beliau.^[20]
6 Februari 1695 – 22 Ogos 1703	Mustafa II		Mehmed IV Gulnus Sultan, haseki sultan dan kemudian valide sultan	Digulingkan pada 22 Ogos 1703 dalam satu rusuhan oleh Janissari dalam Peristiwa Edirne; Mati di Istanbul pada 8 Januari 1704.^[21]
22 Ogos 1703 – 1 or 2 Oktober 1730	Ahmed III		Mehmed IV Gulnus Sultan, haseki sultan dan kemudian valide sultan	Digulingkan dalam satu pemberontakan oleh Janissari yang diketuai oleh Patrona Halil; Mati pada 1 Julai 1736.^[22]
2 Oktober 1730 – 13 Disember 1754	Mahmud I		Mustafa II Sâliha Sabkati Sultan, valide sultan	Memerintah sehingga kematian beliau.^[23]
13 Disember 1754 – 29 atau 30 Oktober 1757	Osman III		Mustafa II Şehsuvar Sultan	Memerintah sehingga kematian beliau.^[24]
30 Oktober 1757 – 21 Januari 1774	Mustafa III		Ahmed III Âminā Mehr-î-Shâh (Emine Mihr-î-Şâh) İkinci Kadın Efendi;	Memerintah sehingga kematian beliau.^[25]
21 Januari 1774 – 6 atau 7 April 1789	Abdülhamid I		Anak lelaki kepada Ahmed III Râbi’a Sharm-î (Şerm-î) Kadın Efendi;	Memerintah sehingga kematian beliau.^[26]
7 April 1789 – 29 Mei 1807	Selim III		Mustafa III Mehr-î-Shâh (Mihr-î-Şâh) Vâlidā Sultân;	Digulingkan akibat pemberontakan Janissari yang dipimpin oleh Kabakçı Mustafa yang menentang pembaharuan beliau; Dibunuh di Istanbul pada 28 Julai 1808^[27] atas arahan Sultan Uthmaniyyah Mustafa IV.
29 Mei 1807 – 28 Julai 1808	Mustafa IV		Abdülhamid I Bash Iqbal Nushatzaza (Nüzhet-Zâdāh / Nükhet-Sedâ) Khānūm Effendi;	Digulingkan dalam satu pemberontakan yang diketuai oleh Alemdar Mustafa Pasha; Dihukum mati di Istanbul pada 17 November 1808^[28] atas arahan Sultan Uthamaniyyah Mahmud II.
28 Julai 1808 – 1 Julai 1839	Mahmud II		Abdülhamid I	Membubarkan Janissari sebagai tindak balas ke atas Peristiwa Menguntungkan pada tahun 1826; Reigned until his death.^[29]
1 Julai 1839 – 25 Jun 1861	Abdülmecid I		Mahmud II Bezm-î-Âlem Vâlidā Sultân;	Mengistiharkan Hatt-ı Sharif (Edik Imperial) dari Gülhane (Tanzimât Fermânı) yang mana memulakan zaman Tanzimat iaitu pembaharuan dan penyusunan semula pada 3 November 1839 di atas perintah reformis Wazir Besar Great Mustafa Rashid Pasha; Menerima Islâhat Hatt-ı Hümayun (Edik Pembaharuan Imperial) (Islâhat Fermânı) pada 18 Februari 1856; Memerintah sehingga meninggal dunia.^[30]
25 Jun 1861 – 30 Mei 1876	Abdülaziz I		Mahmud II Pertav-Nihâl (Pertevniyâl) Vâlidā Sultân;	Digulingkan oleh para menteri beliau; Ditemui mati (bunuh diri atau dibunuh) lima hari kemudian.^[31]
30 Mei 1876 – 31 Ogos 1876	Murad V		Abdülmecid I Shāvk-Efzâ (Şevk-Efzâ) Vâlidā Sultân;	Digulingkan atas usaha beliau untuk melaksanakan pembaharuan demokratik dalam empayar; Diperintah tiinggal di Istana Çırağan di mana beliau meninggal dunia pada 29 Ogos 1904.^[32]
31 Ogos 1876 – 27 April 1909	Abdülhamid II		Abdülmecid I Tîr-î-Müjgan Üçüncü Kadın Efendi	Berat hati untuk membenarkan Era Perlembagaan Pertama pada 23 November 1876 dan kemudian menangguhkannya sebelum mengembalikan pemerintahan mutlak pada 13 Februari 1878; Dipaksa mengembalikan Era Perlembagaan Kedua pada 3 Julai 1908; Digulingkan selepas Peristiwa 31 Mac (pada 13 April 1909); Dikurung di Istana Beylerbeyi di mana beliau meninggal dunia pada 10 Februari 1918.^[33]
27 April 1909 – 3 Julai 1918	Mehmed V		Abdülmecid I Gül-Cemâl Dördüncü Kadın Efendi;	Memerintah sebagai seorang boneka kepada Mehmed Talât, İsmail Enver, dan Ahmed Cemal (Djemal) Pasha sehingga kematian beliau.^[34]
4 Julai 1918 – 1 November 1922	Mehmed VI		Abdülmecid I Gül-İstü (Gülistan Münire) Dördüncü Kadın Efendi;	Kesultanan dibubarkan; Meninggalkan Istanbul pada 17 November 1922; Mati dalam buangan di Sanremo, Itali on 16 May 1926.^[35]
18 November 1922 – 3 Mac 1924	Abdülmecid II	— ^[c]	Abdülaziz I Hayrân-î-Dil Kadın Efendi;^[36]	Dipilih sebagai khalifah oleh Parlimen Turki; Dibuang negara selepas pembubaran khilafah;^[37] Mati di Paris, Perancis pada 23 Ogos 1944.^[38]

Pejabat Khalifah dipindahkan ke Perhimpunan Kebangsaan Besar Turki yang mana kemudian membubarkan sistem khilafah pada 3 Mac, 1924, bagi menjaga polisi-polisi sekularisme yang mana telah diterima pakai pada tahun-tahun awal Republik Turki oleh Presiden Mustafa Kemal Atatürk. Penuntut terkini Kerabat Imperial Uthmaniyah adalah Bayezid Osman, sejak 23 September, 2009.

Selepas pembubaran sistem Khilafah, Parlimen Turki telah menubuhkan Presiden bagi Hubungan Agama sebagai pihak berkuasa agama Islam tertinggi di dalam negara.

Khalifah bukan penyatuan

Khalifah Ibn al-Zubayr (684–692)

Abd Allah ibn al-Zubayr mengetuai satu pemberontakan menentang khilafah Umayyah pada tahun 684 AD. Beliau mengistiharkan diri sebagai khalifah di Mekah tetapi kemudian dikalahkan dan terbunuh di sana pada tahun 692 AD selepas enam bulan dikepung oleh Jeneral Al-Hajjaj ibn Yusuf.^[39]

Khalifah Ummayah di Córdoba (929–1031)

(Tidak diterima di peringkat global; kekuasaan terhad di Sepanyol dan sebahagian Maghreb)^[40]^[41]

Abd-ar-Rahman III (929–961)
Al-Hakam II (961–976)
Hisham II al-Hakam (976–1009)
Muhammad II (1009)
Sulayman ibn al-Hakam (1009–1010)
Hisham II al-Hakam, dipulihkan (1010–1013)
Sulayman ibn al-Hakam, dipulihkan (1013–1016)
Abd ar-Rahman IV (1021–1022)
Abd ar-Rahman V (1022–1023)
Muhammad III (1023–1024)
Hisham III (1027–1031)

Khalifah Fatimiyyah (909–1171)

(Khilafah Fatimiyyah tergolong dalam cabang Isma'ili dari Syiah Islam dan oleh itu tidak diakui oleh majoriti Sunni Islam, sama ada penduduk dalam wilayah mereka atau negara-negara berjiran).^[42]^[43]

Al-Mahdi Billah (909–934): Pengasas dinasti Fatimiyyah
Al-Qa'im Bi-Amrillah (934–946)
Al-Mansur Billah (946–953)
Al-Muizz Lideenillah (953–975): Mesir ditakluk semasa pemerintahan beliau
Al-Aziz Billah (975–996)
Al-Hakim bi-Amr Allah (996–1021)
Ali az-Zahir (1021–1036)
Al-Mustansir Billah (1036–1094)
Al-Musta'li (1094–1101): Pertikaian berkenaan pewarisan beliau menyebabkan perpecahan Nizari
Al-Amir (1101–1130): Pemerintah Fatimiyyah di mesir selepas beliau tidak diakui sebagai Imam oleh Mustaali Taiyabi Isma'ilis
Al-Hafiz (1130–1149)
Al-Zafir (1149–1154)
Al-Faiz (1154–1160)
Al-Azid (1160–1171)

Khalifah Almohad (1145–1269)

Dinasti Almohad (hijau) semasa kemuncaknya, sekitar 1200.

(Tidak diterima secara meluas, wilayah sebenar sebahagian daripada Afrika Utara dan Iberia)^[44]^[45]

Abd al-Mu'min (1145–1163)
Abu Yaqub Yusuf I (1163–1184)
Yaqub al-Mansur (1184–1199)
Muhammad an-Nasir (1199–1213)
Abu Ya'qub Yusuf II (1213–1224)
Abd al-Wahid I (1224)
Abdallah al-Adil (1224–1227)
Yahya (1227–1235)
Idris I (1227–1232)
Abdul-Wahid II (1232–1242)
Ali (1242–1248)
Umar (1248–1266)
Idris II (1266–1269)

Pelbagai kekhilafan yang diistiharkan selepas tahun 1900

Sejak pembubaran Empayar Uthmaniyah, tiada sistem khilafah "perpaduan" yang diakui.

Khilafah Sharif (1924)

Peta dengan kerajaan beraja dalam warna hijau dan sempadan wilayah sekarang dalam warna merah.

Satu cubaan terakhir untuk memulihkan semula sistem khilafah yang diakui telah dilakukan oleh Hussein bin Ali, Raja Hejaz dan Sharif Mekah, pada 11 Mac 1924 sehingga 3 Oktober 1924, apabila beliau melepaskan gelaran kepada anak lelaki beliau `Ali ibn al-Husayn al-Hashimi, yang mana tidak memakai sistem dan gaya khalifah.^[46] Walau bagaimanapun, tuntutan Hussein akan gelaran khalifah tidak diterima, dan pada tahun 1925 beliau telah dihalau keluar daripada Hejaz oleh tentera Ibn Saud di sebabkan tidak menyokong Shari'ah. Beliau terus menggunakan gelaran khalifah semasa hayat beliau dalam buangan sehingga kematian beliau pada tahun 1931.

Khilafah Muslim Ahmadiyya (1908–kini)

Khalīfatul Masīh (Arab: خليفة المسيحcode: ar is deprecated ; Urdu: خلیفہ المسیح‎; bahasa Inggeris: Successor of the Messiahcode: en is deprecated ) atau Khalifah Islam^[47] kadang kala dirujuk sebagai Khalifah merupakan pemimpin pertubuhan dan agama yang dipilih dari Komuniti Muslim Ahmadiyya di seluruh dunia dan merupakan penganti kepada Mirza Ghulam Ahmad dari Qadian yang mendakwa adalah Imam Mahdi dan Messiah dalam Islam. Khalifah dipercayai merupakan pemimpin terpilih dan dirujuk oleh Komuniti Muslim Ahmadiyya sebagai Amir al-Mu'minin (Pemimpin Yang Benar). Khalifatul Masih ke-5 dan terkini adalah Mirza Masroor Ahmad.

Selepas kematian Ghulam Ahmad, penganti beliau memimpin Komuniti Ahmadiyya daripada Qadian yang kekal menjadi ibupejabat komuniti ini sehingga tahun 1947 apabila Pakistan ditubuhkan. Selepas ini, ibupejabat dipindahkan ke Rabwah, sebuah bandar yang dibina pada sebidang tanah yang dibeli di Pakistan oleh komuniti ini pada tahun 1948. Pada tahun 1984, Ordinans XX telah diistiharkan oleh kerajaan Pakistan yang mana mendakwa Khalifatul Masih tidak boleh melakukan tigas-tugas mereka dan ini meletakan institusi ini dalam bahaya. Di sebabkan keadaan ini, Khalifatul Masih Ke-4 meninggalkan Pakistan dan berpindah ke London, England, dan memindahkan ibupejabat ke Masjid Fazl.^[48]

Lihat juga

Rujukan

^ Lane-Poole 2004, pp. 12–13
^ Bosworth 2004, pp. 6–7
^ Bosworth 2004, p. 7
^ Houtsma & Wensinck 1993, p. 3
^ Lane-Poole 2004, p. 195
^ Bosworth 2004, pp. 239–240
^ Lambton, Ann; Lewis, Bernard (1995). The Cambridge History of Islam: The Indian sub-continent, South-East Asia, Africa and the Muslim west. 2. Cambridge University Press. m/s. 320. ISBN 9780521223102. Dicapai pada 14 March 2015.
^ "Yavuz Sultan Selim Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Kanuni Sultan Süleyman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan II. Selim Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan III. Murad Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan III. Mehmed Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan I. Ahmed". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ ^a ^b "Sultan I. Mustafa". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan II. Osman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan IV. Murad Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan İbrahim Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan IV. Mehmed". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan II. Süleyman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan II. Ahmed Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan II. Mustafa Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan III. Ahmed Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan I. Mahmud Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan III. Osman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan III. Mustafa Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan I. Abdülhamit Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan III. Selim Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan IV. Mustafa Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan II. Mahmud Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan Abdülmecid Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan Abdülaziz Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan V. Murad Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan II. Abdülhamid Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan V. Mehmed Reşad Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ "Sultan VI. Mehmed Vahdettin Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.
^ As̜iroğlu 1992, p. 13
^ As̜iroğlu 1992, p. 17
^ As̜iroğlu 1992, p. 14
^ Dictionary of Battles and Sieges: F-O edited by Tony Jacques
^ Lane-Poole 2004, p. 21
^ Bosworth 2004, p. 11
^ Lane-Poole 2004, p. 71
^ Bosworth 2004, p. 63
^ Lane-Poole 2004, p. 47
^ Bosworth 2004, p. 39
^ Bosworth 2004, p. 118
^ http://www.caliphofislam.com
^ Khilafat, the Successorship of Prophethood – The Guided Khilafat – Khilafat-e-Ahmadiyya

Bibliografi

Bosworth, Clifford Edmund (2004) [1996]. The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual. New Edinburgh Islamic Surveys (ed. 2nd). Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-2137-8. OCLC 56639413.
Houtsma, M. Th.; Wensinck, A. J. (1993). E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam 1913–1936 (Reprint) |format= requires |url= (bantuan). Volume IX. Leiden: BRILL. ISBN 978-90-04-09796-4. |volume= has extra text (bantuan)
Lane-Poole, Stanley (1894). The Mohammedan Dynasties: Chronological and Genealogical Tables with Historical Introductions. Westminster: Archibald Constable and Company. OCLC 1199708.

Templat:Caliphs

[1] Lane-Poole 2004, pp. 12–13

[2] Bosworth 2004, pp. 6–7

[3] Bosworth 2004, p. 7

[4] Houtsma & Wensinck 1993, p. 3

[5] Lane-Poole 2004, p. 195

[6] Bosworth 2004, pp. 239–240

[7] Lambton, Ann; Lewis, Bernard (1995). The Cambridge History of Islam: The Indian sub-continent, South-East Asia, Africa and the Muslim west. 2. Cambridge University Press. m/s. 320. ISBN 9780521223102. Dicapai pada 14 March 2015.

[8] "Yavuz Sultan Selim Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[9] "Kanuni Sultan Süleyman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[10] "Sultan II. Selim Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[11] "Sultan III. Murad Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[12] "Sultan III. Mehmed Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[13] "Sultan I. Ahmed". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[Mustafa_I-14] "Sultan I. Mustafa". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[15] "Sultan II. Osman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[16] "Sultan IV. Murad Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[17] "Sultan İbrahim Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[18] "Sultan IV. Mehmed". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[19] "Sultan II. Süleyman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[20] "Sultan II. Ahmed Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[21] "Sultan II. Mustafa Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[22] "Sultan III. Ahmed Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[23] "Sultan I. Mahmud Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[24] "Sultan III. Osman Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[25] "Sultan III. Mustafa Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[26] "Sultan I. Abdülhamit Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[27] "Sultan III. Selim Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[28] "Sultan IV. Mustafa Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[29] "Sultan II. Mahmud Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[30] "Sultan Abdülmecid Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[31] "Sultan Abdülaziz Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[32] "Sultan V. Murad Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[33] "Sultan II. Abdülhamid Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[34] "Sultan V. Mehmed Reşad Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[Mehmed_VI-35] "Sultan VI. Mehmed Vahdettin Han". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Dicapai pada 2009-02-06.

[36] As̜iroğlu 1992, p. 13

[37] As̜iroğlu 1992, p. 17

[38] As̜iroğlu 1992, p. 14

[39] Dictionary of Battles and Sieges: F-O edited by Tony Jacques

[40] Lane-Poole 2004, p. 21

[41] Bosworth 2004, p. 11

[42] Lane-Poole 2004, p. 71

[43] Bosworth 2004, p. 63

[44] Lane-Poole 2004, p. 47

[45] Bosworth 2004, p. 39

[46] Bosworth 2004, p. 118

[47] ttp://www.caliphofislam.com

[48] Khilafat, the Successorship of Prophethood – The Guided Khilafat – Khilafat-e-Ahmadiyya

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[c]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]