Pralaya (Sanskrit: प्रलय, romanisasi: Pralaya, bermaksud secara harfiah "kemusnahan") ialah satu konsep penting dalam eskatologi Hindu, iaitu pemahaman tentang akhir zaman menurut ajaran Veda.
Secara umum, pralaya merujuk kepada empat jenis pembubaran atau kehancuran, tetapi dalam penggunaannya yang paling umum, ia merujuk kepada peristiwa pembubaran keseluruhan alam semesta yang berlaku selepas berakhirnya satu kalpa—iaitu satu "hari Brahma" yang bersamaan dengan 4.32 bilion tahun manusia. Jenis pembubaran ini dikenali sebagai Brahmapralaya.
Dalam pemahaman ini, pralaya bukan sekadar kehancuran fizikal, tetapi satu peringkat di mana segala ciptaan kembali ke keadaan asal yang tidak berbentuk, sebelum penciptaan bermula semula dalam kitaran kosmik yang abadi.[1]
Dalam falsafah Hindu, alam semesta difahami melalui teori kitaran penciptaan, yang terdiri daripada tiga fasa utama:
- Srishti – penciptaan
- Sthiti – pemeliharaan
- Laya (atau Pralaya) – pembubaran atau kehancuran
Kitaran ini berlaku berulang-ulang tanpa henti, menggambarkan sifat alam yang tidak kekal dan senantiasa berubah.
Empat Jenis Pralaya
Nitya Pralaya
Pembubaran harian – merujuk kepada kematian makhluk hidup setiap hari. Ia berlaku secara berterusan sebagai sebahagian daripada hukum alam.
Naimittika Pralaya
Pembubaran berkala – berlaku pada penghujung sehari Brahma, iaitu satu kalpa (bersamaan dengan 4.32 bilion tahun manusia). Pada saat ini, seluruh alam semesta yang kelihatan akan musnah, namun akan dicipta semula apabila hari baharu Brahma bermula.
Prakritika Pralaya
Pembubaran menyeluruh ke dalam Prakriti, iaitu asas tenaga alam semesta (kadangkala dianggap sebagai kekuatan maya Tuhan). Ini berlaku pada penghujung umur seratus tahun Brahma, yang bersamaan dengan kira-kira 10^36 tahun manusia. Segala bentuk kewujudan kembali kepada keadaan asal yang tidak berbentuk.
Atyantika Pralaya
Pembubaran mutlak bagi individu – ini merujuk kepada moksha, iaitu kebebasan jiwa (jiva) daripada kitaran kelahiran semula (samsara). Jiwa tidak lagi terikat dengan dunia material dan mencapai keabadian.
Mahapralaya (Pembubaran Agung)
Mahapralaya ialah bentuk pralaya yang paling besar dan menyeluruh. Ia berlaku pada akhir keseluruhan kitaran kosmik, iaitu selepas umur penuh Brahma selama seratus tahun telah tamat.
Pada ketika ini:
Semua bentuk kewujudan, termasuk para dewa dan alam-alam halus, akan lenyap.
Alam semesta akan tenggelam sepenuhnya ke dalam ketenangan mutlak.
Tidak ada waktu, ruang, atau kehidupan. Yang tinggal hanyalah Brahman, Kesedaran Mutlak yang tidak terpengaruh oleh kitaran perubahan.
Selepas satu tempoh yang tidak dapat difahami, penciptaan akan bermula semula, menandakan satu lagi permulaan dalam kitaran kosmik yang abadi.
Kesimpulan
Konsep pralaya dalam Hindu bukanlah kehancuran dalam erti kata negatif, tetapi satu fasa semula jadi dalam kitaran alam. Ia menggambarkan bahawa segala sesuatu yang bermula pasti berakhir, dan dari pengakhiran itu akan muncul permulaan baharu. Pembubaran adalah sebahagian daripada perjalanan rohani dan kosmik menuju kesedaran mutlak.
Rujukan
- ^ Swami Harshananda, A Concise Encyclopaedia of Hinduism