Dalam bidang linguistik, sistem genus tatabahasa merupakan bentuk spesifik bagi sistem kelas kata nama, melibatkan kata nama yang diberikan kategori genus atau "jantina" yang selalunya tidak berkaitan dengan sifat dunia sebenar bagi entiti yang ditandakan oleh kata nama tersebut. Dalam bahasa-bahasa yang mempunyai genus tatabahasa, kebanyakan atau kesemua kata nama secara lahiriahnya mempunyai satu nilai kategori tatabahasa yang dipanggil genus.[1] Biasanya sesuatu bahasa yang mempunyai sistem genus tatabahasa tersebut mempunyai dua hingga tiga genus.
Beberapa pengarang menggunakan istilah "genus tatabahasa" sebagai sinonim kepada "kelas kata nama", menakala beberapa pengarang lain pula menggunakan takrifan berbeza untuk setiap istilah itu. Ramai pengarang lebih memilih "kelas kata nama" apabila tiada satu infleksi dalam sesuatu bahasa itu berkaitan dengan jantina mahupun gender.[2] Menurut satu definisi: "Genus merupakan kelas kata nama yang mencerminkan tingkah laku perkataan berkenaan."[3][4][5]
Sistem tersebut dipakai dalam sekitar seperempat bahasa di dunia termasuk bahasa-bahasa Samiah (termasuk bahasa Arab dan bahasa Ibrani) dan bahasa-bahasa Romawi (termasuk bahasa Perancis, bahasa Sepanyol dan bahasa Itali).
Contoh
Bahasa Arab
Sesepatah kata nama diberikan "jenis kalimat"-nya (Arab: جِنْس الكَلِمَة, rumi: jins al-kalimah) kepada jenis "muzakkar" (مُذَکَّرْ mudzakkar daripada ذَکَّرَ dzakkara "menjadikan maskulin [lelaki]"[6]) atau "muanas" (مُؤَنَّث mu'annath daripada أَنَّثَ annatha "dijadikan perempuan"[7]). Kata yang jenis muanas mempunyai hujung ta marbutah (ة; sebutan [t] terubah kepada [h] selepas sebut mati) kecuali kata nama khas tertentu seperti nama orang (contohnya: أسامة `Usāmah) atau gelaran (contoh: خليفة khalīfah).
Bahasa Itali
Kata nama "lelaki" (maschile) yang mufrad berhujung -o manakala bentuk jamaknya berhujung -i:
ragazzo "anak lelaki", ragazzi "anak-anak lelaki"
Kata nama "perempuan" (femminile) yang mufrad berhujung -a manakala bentuk jamaknya berhujung -e:
ragazza "anak perempuan", ragazze "anak-anak perempuan"
Bahasa Sanskrit
Bahasa Sanskrit menandakan jenis katanya dengan hujung bertulis -ā आ yang maskulin dan -ī ई yang feminin":[8]
सहोदर sahodarā "saudara" सहोदरी sahodarī "saudari"[9]
Akhiran -ā dan -ī turut dimanfaatkan dalam penyerapan kosa kata Sanskrit ke dalam bahasa Melayu sebagai pembeza makna antara dua kata kembar sewarisan induk Sanskrit asal yang bertindih seberapa makna - misalnya अर्थ artha "kekayaan, tujuan" tidak sahaja menjadi asal kata harta malah dijantinakan lanjut menjadi kata terbit अर्थी arthi yang diserap menjadi erti.[9]
Rujukan
- ^ Terdapat beberapa pandangan berbeza sama ada pluralia tantum mempunyai kategori genus jika sesuatu bahasa itu tidak membezakan genus pada keadaan jamak:
- Wilfried Kürschner (Grammatisches Kompendium, 6. edition, 2008, p. 121) contohnya menerangkan yang pluralia tantum pada bahasa Jerman tidak mempunyai genus.
- The Duden (Duden Grammatik, 8. edition, p. 152f.) contohnya menyatakan bahawa kesemua pluralia tantum bahasa Jerman mempunyai genus tetapi tidak boleh ditentukan.
- ^ "WALS Online - Chapter Number of Genders". wals.info. Dicapai pada 1 August 2022.
- ^ Hockett, Charles (1958). A course in modern linguistics (PDF). Macmillan Publishers. m/s. 231.
- ^ Corbett 1991, m/s. 4.
- ^ Jackson, Steven B. "Masculine or Feminine? (And Why It Matters)". Psychology Today. Dicapai pada 2 July 2015.
- ^ Abd. Rauf Dato' Haji Hassan; Abdul Halim Salleh; Khairul Amin Mohd Zain (2005). Kamus Bahasa Melayu-Bahasa Arab Bahasa Arab-Bahasa Melayu. Shah Alam: Oxford Fajar. m/s. 150. ISBN 967-65-7321-3.
- ^ Abd. Rauf Dato' Haji Hassan; Abdul Halim Salleh; Khairul Amin Mohd Zain (2005), m/s. 16
- ^ Jamison, Stephanie (2008). Woodard, Roger D. (penyunting). The Ancient Languages of Asia and the Americas. Cambridge University Press. m/s. 16–17. ISBN 978-0-521-68494-1.
- ^ a b Hoogervorst, Tom (2017). ‘Lexical influence from North India to Maritime Southeast Asia: Some new directions’. Man in India. 97 (1): 302-6.
 | Rencana linguistik ini ialah rencana tunas. Anda boleh membantu Wikipedia dengan mengembangkannya. |