| Letusan gusi-lelangit tak bersuara | |||
|---|---|---|---|
| tɕ | |||
| ʨ | |||
| cɕ | |||
| Nombor AFA | 215 | ||
| Pengekodan | |||
| Entiti (perpuluhan) | ʨ | ||
| Unikod (heks) | U+02A8 | ||
| X-SAMPA | t_s\ | ||
| |||
| Sampel audio | |||
Letusan gusi-lelangit tak bersuara ialah sejenis bunyi konsonan yang terdapat dalam sebilangan bahasa lisan, dilambangkan oleh aksara ʨ dalam Abjad Fonetik Antarabangsa (IPA) dan ts\ dalam X-SAMPA.
Ia lazim didapati pada bahasa Mandarin dituturkan di tanah besar China dan pulau Taiwan; walau bagaimanapun ia terganti dengan letusan gusi tak bersuara (yakni /t͡s/) dalam bahasa Mandarin tuturan Malaysia dipengaruhi bahasa-bahasa serumpun seperti bahasa Kantonis, serta bahasa Melayu yang berperanan sebagai bahasa perantara antara kaum, yang kededua tiada bunyi konsonan ini.[1]
Ciri-ciri
Ciri-ciri letusan gusi-lelangit tak bersuara:
- Cara artikulasinya adalah letusan sibilan, iaitu dihasilkan mula-mulanya dengan menghalang arus udara sepenuhnya, kemudian mengarahkannya melalui alur pada lidah hingga ke hujung tajam gigi, menimbulkan gelora yang kuat.
- Daerah artikuasinya adalah gusi-lelangit, iaitu konsonan belakang gusi laminal yang dipalatalkan, yang disebut dengan bahagian hadapan lidah di belakang batas gusi, sambil bahagian tengah lidah dinaikkan ke arah lelangit.
- Jenis pembunyiannya adalah tak bersuara, iaitu dihasilkan tanpa menggetarkan pita vokal.
- Ini ialah satu konsonan lisan, iaitu udara dibenarkan keluar melalui mulut.
- Ini ialah satu konsonan tengah, iaitu dihasilkan dengan membenarkan arus udara mengalir melalui tengah lidah dan bukan sisinya.
- Mekanisme arus udaranya adalah egresif pulmonik, iaitu disebut dengan menolak udara keluar dari paru-paru melalui saluran vokal, dan bukannya dari glotis atau mulut.
Contoh
| Bahasa | Perkataan | IPA | Erti | Catatan | |
|---|---|---|---|---|---|
| Catalonia[2] | fletxa | [ˈflet.tɕə] | 'anak panah' | Rujuk fonologi bahasa Catalonia | |
| Cina | Mandarin | 北京/Běijīng | [peɪ˨˩ t͡ɕiŋ˥] | 'Beijing' | Dibezakan dengan bentuk berhembus. Rujuk fonologi bahasa Mandarin |
| Croatia | ići | [it͡ɕi] | 'pergi' | ||
| Jepun | 知人/chijin | [t͡ɕid͡ʑĩɴ] | 'kenalan' | Rujuk fonologi bahasa Jepun | |
| Korea | 잘/jal | [t͡ɕal] | 'betul-betul' | Rujuk fonologi bahasa Korea | |
| Poland[3] | ćma | [t͡ɕma] | 'rama-rama' | Rujuk fonologi bahasa Poland | |
| Rusia | чуть | [t͡ɕʉtʲ] | 'nyaris' | Rujuk fonologi bahasa Rusia | |
| Serbia | Ловћен/Lovćen | [loʋt͡ɕen] | 'Lovćen' | ||
| Thai[4] | ฉัน | [tɕʰǎn] | 'aku' | ||
| Vietnam | cha | [t͡ɕa] | 'ayah' | Rujuk fonologi bahasa Vietnam | |
| Yi | ꏢ/ji | [t͡ɕi˧] | 'masam' | Bentuk tak berhembus | |
| ꏾ/qi | [t͡ɕʰi˧] | 'daun' | Bentuk berhembus | ||
Rujukan
- ^ Huang Ting; Chang Yueh-chin; Hsieh Feng-fan (December 2016). "Articulatory Characteristics of the Coronal Consonants in Malaysian Mandarin: With Special Reference to the Non-"Canonical" Sibilants". Tsing Hua Journal of Chinese Studies. Universiti Kebangsaan Tsing Hua. 46 (4): 775–9. doi:10.6503/THJCS.2016.46(4).03.
- ^ Wheeler (2005:12)
- ^ Jassem (2003:105)
- ^ Tingsabadh & Abramson (1993:24)
Bibliografi
- Jassem, Wiktor (2003), "Polish", Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 103–107, doi:10.1017/S0025100303001191
- Tingsabadh, M.R. Kalaya; Abramson, Arthur S. (1993), "Thai", Journal of the International Phonetic Association, 23 (1): 24–26, doi:10.1017/S0025100300004746
- Wheeler, Max W (2005), The Phonology Of Catalan, Oxford: Oxford University Press, ISBN 0199258147