| Chang'e | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Chang'e melayang ke bulan, dari Myths and Legends of China, 1922 oleh E. T. C. Werner | |||||||||||||||||
| Bahasa Cina | 嫦娥 | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Chang'e (Bahasa Cina: 嫦娥; pinyin: Cháng'é), asalnya dikenali sebagai Heng'e (姮娥; Héng'é, ditukar atas sebab pantang larang nama), ialah dewi bulan Cina. Berbeza dengan dewa-dewi bulan dalam budaya lain yang mempersonifikasikan bulan, Chang'e sekadar tinggal di atas bulan. Kapal angkasa peneroka bulan Chang'e 1 dinamakan sempena dewi ini.
Asal-usul dan perihal
Chang'e pertama kali muncul dalam Guicang, sebuah teks ramalan yang ditulis semasa Dinasti Zhou (1046 SM – 256 SM). Dalam cebisan teks yang masih wujud, ia menyebut “Yi memanah sepuluh Matahari”,[1] dan “Chang’e naik ke bulan.”[1] Chang’e, yang asalnya bernama Heng’e (姮娥) elah dinamakan semula bagi mengelakkan pantang larangan nama dengan nama Maharaja Liu Heng dari Dinasti Han.[2] Banyak puisi Cina ditulis bertemakan Chang’e dan bulan.
Dalam zaman pra-Qin (sebelum 221 SM), teks 山海經; "Klasik Gunung dan Laut" menyebut: "seorang wanita sedang memandikan bulan; dia ialah Chang Xi, isteri Maharaja Jun. Dia telah melahirkan dua belas bulan, dan barulah dia mula memandikan bulan" (有女子方浴月，帝俊妻常羲生月十二，此始浴之。).[3] Nama "Chang Xi" dalam teks ini dipercayai merujuk kepada "Chang’e", kerana sebutan aksara "e (娥)" adalah sama seperti "xi (羲)" dalam bahasa Cina kuno.[4]
Pada lewat zaman Dinasti Tang (618–907), penyair terkenal Li Shangyin menulis puisi bertajuk "Chang’e" berdasarkan kisah Chang’e yang mencuri eliksir keabadian. Seperti dewi tersebut, penyair merasai kesendirian di bawah cahaya bulan, dan menggambarkan perasaan rindu yang dikongsi antara mereka sambil memandang langit malam. Dalam ratusan puisi bertemakan Chang’e dan bulan, beliau perlahan-lahan menjadi lambang kerinduan dan kesunyian[5] bagi ramai penyair selepas Li.
Puisi asal dalam aksara Cina tradisional:
嫦娥
雲母屏風燭影深，長河漸落曉星沉。
嫦娥應悔偷靈藥，碧海青天夜夜心。
Terjemahan oleh Witter Bynner dalam bukunya The Jade Mountain:
Kepada Dewi Bulan[6]
Kini bayang lilin tergambar di layar marmar ukiran,
Dan Sungai Syurga condong, bintang fajar makin menghilang,
Apakah engkau menyesal mencuri ramuan abadi,
Yang mengutusmu ke langit biru di atas laut ungu, untuk termenung sepanjang malam?
Semasa zaman Dinasti Ming (1368–1644) dan Dinasti Qing (1644–1911), apabila sastera bandar berkembang pesat, imej Chang’e semakin bersifat sekular. Dalam novel Pengembaraan ke Barat (西遊記, 1592), "Chang’e" dijadikan gelaran untuk dayang syurga di Istana Bulan, dan watak yang menggoda Pari-Pari Gaun Nipis ialah Marsyal Penunjuk Arah Angin, bukan Chang’e sendiri. Dalam Kisah Aneh dari Studio Cina (聊齋志異, 1766), Chang’e masih digambarkan sebagai makhluk syurga, namun wataknya berubah apabila dia turun ke dunia fana, meninggalkan sifat ketuhanannya.
Mitos
Kisah-kisah
Terdapat banyak kisah mengenai Chang’e, termasuk satu cerita terkenal yang dikaitkan dengan asal-usul Pesta Pertengahan Musim Luruh.[7]
Pada zaman dahulu kala, Chang’e merupakan seorang wanita yang sangat cantik. Sepuluh matahari muncul serentak di langit dan membakar bumi, menyebabkan penderitaan kepada manusia.[7] Hou Yi, seorang pemanah legenda dan suami kepada Chang’e, memanah jatuh sembilan matahari, meninggalkan hanya satu, dan dianugerahkan dua bahagian eliksir keabadian.[7] Memandangkan beliau tidak mahu menjadi abadi tanpa isteri yang dicintainya, Hou Yi menyimpan eliksir tersebut dan menyerahkannya kepada isterinya, Chang’e.[8] Ketika Hou Yi keluar memburu, anak muridnya Fengmeng menceroboh masuk ke rumah dan cuba memaksa Chang’e menyerahkan eliksir itu. Untuk menghalangnya, Chang’e menelan kedua-dua bahagian eliksir dan segera terbang ke langit, lalu memilih Bulan sebagai tempat tinggal abadinya kerana ingin kekal dekat dengan suaminya.[7]
Apabila Hou Yi mengetahui apa yang berlaku, beliau berasa bersalah atas nasib isterinya. Beliau meletakkan buah-buahan dan kuih yang digemari isterinya sebagai penghormatan terakhir, lalu membunuh diri.[7]
Dalam versi lama cerita, Chang’e mencuri eliksir daripada Hou Yi, meminumnya, dan terbang ke Bulan agar suaminya tidak dapat mengejarnya.[9]
Dalam versi paling klasik pula, Wu Gang melakukan kebaikan kepada Raja dan menerima sebiji pil keabadian, yang diminta untuk dijaga di rumahnya. Suatu hari, ketika Wu Gang tiada di rumah dan rumahnya dirompak, Chang’e yang dalam ketakutan menelan pil tersebut secara tidak sengaja. Rakyat jelata menangis ketika Chang’e terbang ke Bulan, di mana beliau hidup bersama seekor arnab jed. Suaminya pulang, sedar apa yang berlaku, dan meratapi kehilangannya. Beliau terus menebang kayu demi Chang’e di alam fana. Namanya kemudian diubah menjadi Hou Yi dalam beberapa versi adaptasi mitos.
Dalam penggambaran lain
Chang’e turut muncul dalam novel abad ke-16 karya Wu Cheng’en, Pengembaraan ke Barat. Dalam karya itu, beliau dikatakan tinggal di Istana Dingin Luas (廣寒宮, Guǎng Hán Gōng), yang terletak di Bulan. Semasa perayaan buah pic abadi di syurga (selepas Sun Wukong dihalau), seorang pegawai syurga (Marsyal Penunjuk Arah Angin) yang kelak menjadi Zhu Bajie, mabuk berat dan cuba memaksa dirinya ke atas dewi Chang’e. Percubaannya digagalkan dan beliau dilaporkan atas kesalahan itu. Akibatnya, beliau dilahirkan semula sebagai makhluk separuh babi, separuh manusia, dan kemudian direkrut oleh Guanyin untuk menyertai pengembaraan ke India bersama Tang Sanzang.
Dalam kisah selanjutnya, haiwan peliharaan Chang’e, iaitu Arnab Jed, menjadi antagonis dan perlu ditangkap semula oleh Chang’e dan Taiyin Xingjun sebelum dibunuh oleh Sun Wukong.
Adaptasi dalam filem dan novel
Pada tahun 2020, filem animasi bertajuk Over the Moon ditayangkan di Netflix. Seorang gadis bernama Fei Fei membina roket dan terbang ke Bulan untuk mencari Chang’e, dengan harapan dapat meyakinkan ayahnya bahawa cinta sejati wujud dan menghalang perkahwinan semula. Chang’e, yang masih berdukacita atas kematian Hou Yi di bumi sebelum mereka sempat bersatu semula, percaya bahawa Fei Fei memiliki kunci untuk membantunya bertemu semula dengan Hou Yi melalui ramuan ajaib yang dihasilkan oleh Arnab Jed — sebelum sinar bulan terakhir menghilang.
Pengembaraan angkasa
Chang'e pernah disebut dalam perbualan antara Pusat Kawalan Houston dan kru Apollo 11 sebelum pendaratan pertama di Bulan pada tahun 1969:
Ronald Evans (CAPCOM): Antara tajuk utama mengenai Apollo pagi ini ialah satu yang meminta anda memerhatikan seorang gadis cantik bersama seekor arnab besar. Sebuah legenda kuno menyatakan bahawa seorang gadis bernama Chang-O telah tinggal di sana selama 4,000 tahun. Dikatakan beliau dibuang ke Bulan kerana mencuri pil keabadian daripada suaminya. Anda juga mungkin melihat teman beliau, seekor arnab China besar yang mudah dikenali kerana sentiasa berdiri atas kaki belakang di bawah naungan pokok kayu manis. Nama arnab itu tidak dilaporkan.
Michael Collins (Juruterbang Modul Komando): Baiklah. Kami akan memerhatikan gadis arnab itu dengan teliti.[nota 1]
Kesatuan Astronomi Antarabangsa (IAU) telah menamakan sebuah kawah hentaman kecil di Bulan sebagai Chang-Ngo, berdasarkan nama lain Chang’e.
Pada tahun 2007, China melancarkan probe bulan pertamanya, sebuah kapal angkasa robotik yang dinamakan Chang'e 1 sempena Dewi Bulan itu. Satu lagi probe robotik, Chang'e 2, dilancarkan pada tahun 2010.[10] Probe ketiga, Chang'e 3, berjaya mendarat di permukaan Bulan pada 14 Disember 2013, menjadikan China negara ketiga yang mencapai kejayaan itu selepas bekas Kesatuan Soviet dan Amerika Syarikat. Pendarat tersebut turut membawa keluar rover robotik Yutu ("Arnab Jed") ke permukaan Bulan.
Pada 3 Januari 2019, Chang'e 4 mendarat di bahagian jauh Bulan dan menghantar keluar rover Yutu-2. Sejak itu, kesemua misi pendaratan Bulan oleh China dinamakan sempena Chang'e.[11]
Dalam budaya popular
Plot asal dan inspirasi Naoko Takeuchi untuk siri Sailor Moon diilhamkan oleh legenda Chang'e (serta kisah Nayotake-no-Kaguya-hime daripada Kisah Pemotong Buluh dan mitos dewi bulan Selene bersama kekasihnya yang abadi, Endymion dalam mitologi Klasik Yunani-Rom.) Watak utama dalam siri ini ialah seorang puteri dari Bulan, manakala kekasihnya berasal dari Bumi; identiti manusia reinkarnasinya bernama "Usagi Tsukino", satu permainan kata merujuk kepada "Arnab di Bulan".
Dalam siri permainan video Touhou Project, Chang'e ialah musuh ketat kepada Junko,[12] watak bos terakhir dalam permainan ke-15, Legacy of Lunatic Kingdom.[13]
Kisah Chang’e menjadi tema utama dalam filem animasi Amerika-China 2020 bertajuk Over the Moon yang diterbitkan oleh Netflix. Watak Chang'e disuarakan oleh Phillipa Soo.[14]
Kisah ini turut diolah semula dalam novel fantasi 2022 bertajuk Daughter of the Moon Goddess karya Sue Lynn Tan.[15]
Kumpulan rock psikedelik dari Australia, King Gizzard & the Lizard Wizard, menyelitkan lagu bertajuk "Chang'e", yang mengandungi unsur kisahnya, dalam album 2023 mereka, The Silver Cord.[16] Mereka juga merujuk Chang’e dalam lagu "Mirage City" daripada album mereka tahun 2024, Flight b741.[17]
Galeri
-
Cermin gangsa Dinasti Tang dengan ukiran Dewi Bulan Chang'e dan Arnab Bulan, Muzium Seni Honolulu -
Bantal porselin Istana Guanghan dari Dinasti Yuan, koleksi Muzium Datong -
Lukisan kipas Chang'e dari Dinasti Yuan atau awal Dinasti Ming -
Istana Bulan di atas kotak kayu lakuer dari Dinasti Ming -
Lukisan kipas Chang'e oleh Fei Yigeng dan Zhang Xiong, dari Dinasti Qing -
Lukisan berwarna pada Koridor Istana Musim Panas: Pemandangan Musim Luruh Guanghan, salinan karya Qian Hui'an yang meniru pelukis Dinasti Qing Hua Yan pada akhir Dinasti Qing -
Cetakan Ukiyo-e oleh Tsukioka Yoshitoshi dalam siri Seratus Wajah Bulan – Chang'e melarikan diri ke Bulan -
Ilustrasi Chang'e dalam buku Tiga Agama di China: Konfusianisme, Buddhisme dan Taoisme (1887) karya Hampden Coit DuBose -
Chang'e terbang ke Bulan sementara suaminya, Houyi, memerhati
_(14760951946).jpg)
Lihat juga
- Program Penerokaan Bulan China
- Perayaan Kuih Bulan
Rujukan
- ^ a b Li Jiahao (April 2013). "Identifying the Wangjiatai Qin (221 B.C.E.–206 B.C.E.) Bamboo Slip "Yi Divinations" (Yi zhan) as the Guicang". Contemporary Chinese Thought. 44 (3): 42–59. doi:10.2753/csp1097-1467440304. S2CID 144857053.
- ^ "Forgetting: Chang'e Descends to Earth, or Chang'e Escapes to the Moon". The White Review (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2023-10-02.
- ^ Classic of Mountains and Seas 山海經 (dalam bahasa Inggeris). Diterjemahkan oleh Birrell, Anne. Penguin Classics. 1999. ISBN 978-0140447194.
- ^ Shen Zhongwei (2018). "Zheng-Zhang Shangfang 郑张尚芳 In Memoriam". Journal of Chinese Linguistics. Chinese University of Hong Kong Press. doi:10.1353/jcl.2017.0046. ISSN 2411-3484. S2CID 258609133 Check
|s2cid=value (bantuan). - ^ Li Xiaotong (2023). "Perbandingan Imej Bulan dalam Sastera Cina dan Barat". Dalam Bootheina Majoul; Digvijay Pandya; Lin Wang (penyunting). Proceedings of the 2022 4th International Conference on Literature, Art and Human Development (ICLAHD 2022). Advances in Social Science, Education and Humanities Research, vol. 726. Paris: Springer Atlantis. m/s. 357–361. doi:10.2991/978-2-494069-97-8_45. ISBN 978-2-494069-96-1.
- ^ Bynner, Witter (1929). The Jade Mountain. Knopf. m/s. 75.
- ^ a b c d e Yang & An 2005, hlm. 89–90 & 233.
- ^ "Four Legends Of The Mid Autumn Festival". Jun 2021.
- ^ Liu An, penyunting (2011) [139 SM]. "覽冥訓". Huainanzi 淮南子. Zhonghua Shuju.
羿請不死藥於西王母，姮娥竊以奔月，悵然有喪，無以續之。
- ^ Clark, Stephen (1 Oktober 2010). "China's second moon probe dispatched from Earth". Spaceflight Now. Dicapai pada 1 Oktober 2010.
- ^ Rivers, Matt (3 Januari 2019). "China lunar rover successfully touches down on far side of the Moon, state media announces". CNN. Dicapai pada 3 Januari 2019.
- ^ Junko menyimpan dendam mendalam terhadap Chang'e, salah seorang penghuni Bulan (Lunarian).
- ^ Junko – Bos Peringkat Akhir
- ^ Debruge, Peter (9 Oktober 2020). "'Over the Moon' Review: Netflix Celebrates Chinese Culture With Dazzlingly Designed but Otherwise Conventional Lunar Toon". Variety. Dicapai pada 2020-12-19.
- ^ "THE INSPIRATION BEHIND DAUGHTER OF THE MOON GODDESS". STARBURST Magazine (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2022-06-29.
- ^ "Be the auteur".
- ^ King Gizzard & The Lizard Wizard – Mirage City, dicapai pada 2024-10-19
Ralat petik: Tag <ref> wujud untuk kumpulan bernama "nota", tetapi tiada tag <references group="nota"/> yang berpadanan disertakan