Bangsamoro - Wikipedia Bahasa Melayu, ensiklopedia bebas

Bangsamoro

بانجساموروcode: ar is deprecated (Arab)
باڠساموروcode: tsg is deprecated (Tausug)
Bangsamoro بانجسامورو (Arab); باڠسامورو (Tausug)
Wilayah autonomi
	Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao; Filipina: Rehiyong Awtonomo ng Bangsamoro sa Muslim Mindanao; Arab: منطقة بانجسامورو ذاتية الحكم فى مسلمى مينداناو
	Bendera Mohor
	Lagu: Bangsamoro Hymn
	Lokasi Filipina
	Koordinat: 7°13′N 124°15′E / 7.22°N 124.25°EKoordinat: 7°13′N 124°15′E / 7.22°N 124.25°E
Negara	Filipina
Penubuhan referendum	21 Januari 2019
Perolehan	26 Februari 2019
Perasmian pemerintahan	29 Mac 2019
Pusat wilayah	Bandar Cotabato
Pentadbiran
• Jenis	Pemerintahan wilayah berparlimen yang dianugerahkan dalam sebuah kesatuan republik berpresiden berperlembagaan.
• Badan	Penguasa Peralihan Bangsamoro
• Wa'lī	Khalifa Nando
• Ketua Menteri	Murad Ebrahim
• Timbalan Ketua Menteri	Ali Solaiman; (Timbalan bagi tanah besar); Kosong; (Timbalan bagi kepulauan)
• Speaker Parlimen	Pangalian Balindong
Zon waktu	UTC+08:00 (PST)
Wilayah	5 Basilan (kecuali Bandar Isabela) ; Lanao Selatan ; Maguindanao ; Sulu ; Tawi-Tawi ;
Bandar raya	3 Bandar Cotabato ; Lamitan ; Marawi ;
Perbandaran	116
Barangay	2,590 (termasuk 63 di kawasan geografik khas di Cotabato)
Daerah perundangan	8
Bahasa	Filipino; Arab; Inggeris; Maranao; Cebuano; Yakan; Suluk; Sama; Iranun; Chavacano; Tiruray; Maguindanao; Melayu Sabah;
Laman sesawang	bangsamoro.gov.ph
	↑ Referandum dua bahagian telah diadakan dengan dua tarikh. Bahagian pertama diadakan pada 21 Januari 2019 merupakan pengesahan Undang-undang Asas Bangsamoro, piagam perundangan bagi wilayah ini, manakala bahagian kedua pula untuk menetukan bidang kuasa akhir yang boleh diperluaskan oleh penguasaan wilayah ini. 21 Januari 2019 diiktiraf sebagai Hari Pengasasan Bangsamoro sebagaimana dinyatakn dalam Kod Pentadbiran Bangsamoro. ↑ Pembubaran yang lancar melibatkan wilayah autonomi sebelumnya, Wilayah Autonomi Islam Mindanano dan perolehan urus tadbir kepada sebuah badan interim, Penguasa Peralihan Bangsamoro.

Bangsamoro, secara rasminya Wilayah Autonomi Muslim Mindanao Bangsamoro (BARMM) (Filipina: Rehiyong Awtonomo ng Bangsamoro sa Muslim Mindanaocode: fil is deprecated ; Arab: منطقة بانجسامورو ذاتية الحكمcode: ar is deprecated , Manṭiqah banjisāmūrū dhātiyyah al-ḥukm), ialah sebuah wilayah autonomi yang terletak di selatan Filipina.

Menggantikan Wilayah Autonomi Islam Mindanao (ARMM), BARMM dibentuk dengan pengesahan undang-undang tubuhnya sendiri, Undang-undang Asas Bangsamoro disusuli dua bahagian referendum di Selatan Mindanao diadakan pada 21 Januari dan 6 Februari 2019. Pengesahan undang-undang ini disahkan beberapa hari kemudian iaitu pada 25 Januari oleh Suruhanjaya Pilihan raya Filipina (COMELEC).

Penubuhan Bangsamoro ini ialah kemuncak kepada perbincangan damai yang dilakukan beberapa tahun antara pemerintah Filipina dan beberapa kumpulan pejuang autonomi; seperti Barisan Pembebasan Islam Moro (MILF), yang menolak keabsahan ARMM dan menyeru penubuhan sebuah wilayah dengan lebih kuasa diberikan oleh pemerintah negara. Sebuah perjanjian rangka yang dikenali sebagai Perjanjian Komprehensif Bangsamoro yang merupakan perbincangan antara pentadbiran Aquino dan MILF pada 2014. Selepas bersambungnya rundingan dan debat melibatkan beberapa peruntukan dalam perjanjian tersebut, Kongres Filipina telah mencipta dan mengesahkan undang-undang asas bagi wilayah tersebut, yang kini dirujuk sebagai Undang-undang Asas Bangsamoro; rang undang-undang telah diluluskan oleh Presiden Rodrigo Duterte pada 26 Julai 2018.

Walaupun terdapat persoalan-persoalan mengenai perlembagaan wilayah, memandangkan ia akan menggunakan sistem berparlimen dalam sebuah kawasan bagi negara yang menggunakan sistem berpresiden, tiada ketetapan kehakiman dibuat bertentangan undang-undang asas dan akibatnya COMELEC mengadakan referendum dua bahagian: Bahagian pertama melibatkan rakyat di ARMM untuk menentukan sama ada ARMM akan dibubarkan dan digantikan segera dengan Bangsamoro, dan diikuti dengan kemenangan undi Ya di bahagian pertama ini.^[4]^[5]^[6] Bahagian kedua pula melibatkan perbandaran dan barangay yang berjiran di provinsi Lanao del Norte dan Cotabato mengenai penyerahan kawasan mereka ke dalam wilayah Bangsamoro.^[7]^[8]^[9]^[10] Hasilnya, 63 barangay di provinsi Cotabato dipindahkan ke pentadbiran Bangsamoro, menambah penguasaan kawasan autonomi tersebut.^[11]^[7]

Bangsamoro menggantikan ARMM sebagai satu-satunya wilayah autonomi majoriti Muslim di Filipina.^[12] Kini dalam proses peralihan sehingga 2022, pemerintah Bangsamoro telah membuka ruang ujian untuk perdebatan yang lebih luas mengenai reformasi perlembagaan dan federalisme di Filipina

Penamaan

Istilah Bangsamoro berasal dari perkataan Melayu, "bangsa" dan "Moro" (istilah bagi nama kumpulan etnoagama Muslim di Filipina).

Bahagian pentadbiran

Bangsamoro mengandungi 3 bandar raya komponen, 116 buah perbandaran, dan 2,590 buah barangay. Bandar raya Isabela, walaupun menjadi sebahagian daripada Basilan, tidak berada di bawah bidang kuasa pentadbiran wilayah autonomi ini. Begitu juga, 63 barangay di Cotabato Utara juga sebagaian daripada wilayah Bangsamoro walaupun Cotabato Utara dan perbandaran utamanya tidak berada di bawah bidang kuasa wilayah autonomi tersebut.^[13]

Demografi

Kependudukan
Bangsamoro
Tahun	Pend.	±% setiap tahun
1903	194,271	—
1918	308,024	+3.12%
1939	517,695	+2.50%
1948	677,520	+3.03%
1960	1,167,928	+4.64%
1970	1,466,414	+2.30%
1975	1,484,424	+0.25%
1980	1,648,272	+2.12%
1990	2,234,781	+3.09%
1995	2,509,079	+2.19%
2000	2,966,894	+3.66%
2007	4,379,948	+5.52%
2010	3,527,926	−7.57%
2015	4,080,825	+2.81%
2020	4,944,800	+3.85%
Ref: Lembaga Perangkaan Filipina ^[14] ^[15] ^[16]

Ekonomi

Kadar kemiskinan

Ref: Lembaga Perangkaan Filipina^[17]^[18]^[19]^[20]^[21]^[22]^[23]^[24]^[25]

Rujukan

^ "Bangsamoro Autonomy Act No. 13" (PDF). Bangsamoro Parliament. Dicapai pada February 24, 2021. The seat of the Bangsamoro Government shall be in Cotabato City, unless otherwise provided by the Bangsamoro Parliament in a subsequent law.^{[pautan mati kekal]}
^ Arguilas, Carolyn (February 27, 2019). "Murad vows a government "free of all the ills of governance;" names 10 ministers". MindaNews. Dicapai pada February 27, 2019.
^ Ul Khaliq, Riyaz (18 January 2021). "Philippines: Bangsamoro begins anniversary celebrations". Anadolu Agency. Dicapai pada 24 February 2021. Last year, the BARMM passed the Bangsamoro Administrative Code, which marks Jan. 21 as the Bangsamoro Foundation Day and declared it a non-working holiday.
^ Depasupil, William; TMT; Reyes, Dempsey (January 23, 2019). "'Yes' vote prevails in 4 of 5 provinces". The Manila Times. Dicapai pada January 23, 2019.
^ Galvez, Daphne (January 22, 2019). "Zubiri: Overwhelming 'yes' vote for BOL shows Mindanao shedding its history of conflict". Inquirer.net. Dicapai pada January 22, 2019.
^ Esguerra, Christian V. (January 25, 2019). "New era dawns for Bangsamoro as stronger autonomy law ratified". ABS-CBN News. Dicapai pada January 25, 2018.
^ ^a ^b Sarmiento, Bong S. "21 of 67 villages in North Cotabato join BARMM". newsinfo.inquirer.net.
^ Suson, Divina. "'No' wins in 13 Lanao del Norte towns; 'Yes' wins in only 9 towns". newsinfo.inquirer.net.
^ Jennings, Ralph (July 27, 2018). "Historic Autonomy Deal for Philippine Muslims Takes Aim at 50 Years of Strife". Voice of America. Dicapai pada July 28, 2018.
^ Esguerra, Anthony Q. (July 27, 2018). "EU expresses support for Bangsamoro Organic Law". Inquirer.net. Dicapai pada July 28, 2018.
^ Fonbuena, Carmela. "63 out of 67 barangays in Cotabato to join Bangsamoro region". Rappler.
^ Kapahi, Anushka D.; Tañada, Gabrielle (2018). "The Bangsamoro Identity Struggle and the Bangsamoro Basic Law as the Path to Peace". Counter Terrorist Trends and Analyses. 10 (7): 1–7. JSTOR 26458484.
^ Arguilas, Carolyn (February 8, 2019). "Pikit's fate: 20 barangays remain with North Cotabato, 22 joining BARMM". Minda News. Dicapai pada February 9, 2019.
^ Census of Population (2015). Highlights of the Philippine Population 2015 Census of Population. PSA. Dicapai pada 20 Jun 2016.
^ Census of Population and Housing (2010). Population and Annual Growth Rates for The Philippines and Its Regions, Provinces, and Highly Urbanized Cities (PDF). NSO. Dicapai pada 29 Jun 2016.
^ Censuses of Population (1903–2007). Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Region: 1903 to 2007. NSO.
^ "Kadar kemiskinan:". Lembaga Perangkaan Filipina. Dicapai pada 28 Disember 2020.
^ "Estimation of Local Poverty in the Philippines" (PDF). 29 November 2005.
^ "2009 Official Poverty Statistics of the Philippines" (PDF). 8 Februari 2011.
^ "Annual Per Capita Poverty Threshold, Poverty Incidence and Magnitude of Poor Population, by Region and Province: 1991, 2006, 2009, 2012 and 2015". 27 Ogos 2016.
^ "Annual Per Capita Poverty Threshold, Poverty Incidence and Magnitude of Poor Population, by Region and Province: 1991, 2006, 2009, 2012 and 2015". 27 Ogos 2016.
^ "Annual Per Capita Poverty Threshold, Poverty Incidence and Magnitude of Poor Population, by Region and Province: 1991, 2006, 2009, 2012 and 2015". 27 Ogos 2016.
^ "Annual Per Capita Poverty Threshold, Poverty Incidence and Magnitude of Poor Population, by Region and Province: 1991, 2006, 2009, 2012 and 2015". 27 Ogos 2016.
^ "Updated Annual Per Capita Poverty Threshold, Poverty Incidence and Magnitude of Poor Population with Measures of Precision, by Region and Province: 2015 and 2018". 4 Jun 2020.
^ "2021 Full Year Official Poverty Statistics of the Philippines" (PDF). 15 Ogos 2022. Dicapai pada 28 April 2024.

Pautan luar

Rencana berkenaan geografi dan tempat di Filipina ini ialah rencana tunas. Anda boleh membantu Wikipedia dengan mengembangkannya.

[barmmBAC-1] "Bangsamoro Autonomy Act No. 13" (PDF). Bangsamoro Parliament. Dicapai pada February 24, 2021. The seat of the Bangsamoro Government shall be in Cotabato City, unless otherwise provided by the Bangsamoro Parliament in a subsequent law.^{[pautan mati kekal]}

[muradvows-2] Arguilas, Carolyn (February 27, 2019). "Murad vows a government "free of all the ills of governance;" names 10 ministers". MindaNews. Dicapai pada February 27, 2019.

[3] Ul Khaliq, Riyaz (18 January 2021). "Philippines: Bangsamoro begins anniversary celebrations". Anadolu Agency. Dicapai pada 24 February 2021. Last year, the BARMM passed the Bangsamoro Administrative Code, which marks Jan. 21 as the Bangsamoro Foundation Day and declared it a non-working holiday.

[4] Depasupil, William; TMT; Reyes, Dempsey (January 23, 2019). "'Yes' vote prevails in 4 of 5 provinces". The Manila Times. Dicapai pada January 23, 2019.

[5] Galvez, Daphne (January 22, 2019). "Zubiri: Overwhelming 'yes' vote for BOL shows Mindanao shedding its history of conflict". Inquirer.net. Dicapai pada January 22, 2019.

[6] Esguerra, Christian V. (January 25, 2019). "New era dawns for Bangsamoro as stronger autonomy law ratified". ABS-CBN News. Dicapai pada January 25, 2018.

[21ahoy-7] Sarmiento, Bong S. "21 of 67 villages in North Cotabato join BARMM". newsinfo.inquirer.net.

[rejectsix-8] Suson, Divina. "'No' wins in 13 Lanao del Norte towns; 'Yes' wins in only 9 towns". newsinfo.inquirer.net.

[9] Jennings, Ralph (July 27, 2018). "Historic Autonomy Deal for Philippine Muslims Takes Aim at 50 Years of Strife". Voice of America. Dicapai pada July 28, 2018.

[10] Esguerra, Anthony Q. (July 27, 2018). "EU expresses support for Bangsamoro Organic Law". Inquirer.net. Dicapai pada July 28, 2018.

[63ahoy-11] Fonbuena, Carmela. "63 out of 67 barangays in Cotabato to join Bangsamoro region". Rappler.

[12] Kapahi, Anushka D.; Tañada, Gabrielle (2018). "The Bangsamoro Identity Struggle and the Bangsamoro Basic Law as the Path to Peace". Counter Terrorist Trends and Analyses. 10 (7): 1–7. JSTOR 26458484.

[13] Arguilas, Carolyn (February 8, 2019). "Pikit's fate: 20 barangays remain with North Cotabato, 22 joining BARMM". Minda News. Dicapai pada February 9, 2019.

[PSA15–19-14] Census of Population (2015). Highlights of the Philippine Population 2015 Census of Population. PSA. Dicapai pada 20 Jun 2016.

[NSO10–19-15] Census of Population and Housing (2010). Population and Annual Growth Rates for The Philippines and Its Regions, Provinces, and Highly Urbanized Cities (PDF). NSO. Dicapai pada 29 Jun 2016.

[NSO07-19-16] Censuses of Population (1903–2007). Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Region: 1903 to 2007. NSO.

[17] "Kadar kemiskinan:". Lembaga Perangkaan Filipina. Dicapai pada 28 Disember 2020.

[18] "Estimation of Local Poverty in the Philippines" (PDF). 29 November 2005.

[19] "2009 Official Poverty Statistics of the Philippines" (PDF). 8 Februari 2011.

[20] "Annual Per Capita Poverty Threshold, Poverty Incidence and Magnitude of Poor Population, by Region and Province: 1991, 2006, 2009, 2012 and 2015". 27 Ogos 2016.

[21] "Annual Per Capita Poverty Threshold, Poverty Incidence and Magnitude of Poor Population, by Region and Province: 1991, 2006, 2009, 2012 and 2015". 27 Ogos 2016.

[22] "Annual Per Capita Poverty Threshold, Poverty Incidence and Magnitude of Poor Population, by Region and Province: 1991, 2006, 2009, 2012 and 2015". 27 Ogos 2016.

[23] "Annual Per Capita Poverty Threshold, Poverty Incidence and Magnitude of Poor Population, by Region and Province: 1991, 2006, 2009, 2012 and 2015". 27 Ogos 2016.

[24] "Updated Annual Per Capita Poverty Threshold, Poverty Incidence and Magnitude of Poor Population with Measures of Precision, by Region and Province: 2015 and 2018". 4 Jun 2020.

[25] "2021 Full Year Official Poverty Statistics of the Philippines" (PDF). 15 Ogos 2022. Dicapai pada 28 April 2024.

a

b

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

l b s Wilayah Filipina
Ibu kota	Manila · Daerah Ibu Kota Nasional
Wilayah	Abra · Agusan del Norte · Agusan del Sur · Aklan · Albay · Antique · Apayao · Aurora · Basilan · Bataan · Batanes · Batangas · Benguet · Biliran · Bohol · Bukidnon · Bulacan · Wilayah Pergunungan · Cagayan · Camarines Norte · Camarines Sur · Camiguin · Capiz · Catanduanes · Cavite · Cebu · Cotabato · Cotabato Selatan · Davao de Oro · Davao Oriental · Davao del Norte · Davao del Sur · Guimaras · Ifugao · Ilocos Norte · Ilocos Sur · Iloilo · Isabela · Kepulauan Dinagat · Kalinga · La Union · Laguna · Lanao del Norte · Lanao del Sur · Leyte Utara · Leyte Selatan · Maguindanao · Marinduque · Masbate · Misamis Occidental · Misamis Oriental · Negros Occidental · Negros Oriental · Nueva Ecija · Nueva Vizcaya · Occidental Mindoro · Oriental Mindoro · Palawan · Pampanga · Pangasinan · Quezon · Quirino · Rizal · Romblon · Samar · Samar Timur · Samar Utara · Sarangani · Siquijor · Sorsogon · Sultan Kudarat · Sulu · Surigao del Norte · Surigao del Sur · Tarlac · Tawi-Tawi · Zambales · Zamboanga del Norte · Zamboanga del Sur · Zamboanga Sibugay
Wilayah yang dipertikaikan	Sabah · Scarborough Shoal · Kepulauan Spratly