Bangsa Malaysia ialah konsep identiti nasional inklusif yang diperkenalkan oleh Perdana Menteri keempat Malaysia, Tun Dr. Mahathir Mohamad, pada tahun 1991 sebagai sebahagian daripada Wawasan 2020. Konsep ini bertujuan untuk membentuk kesatuan bangsa yang merangkumi semua penduduk Malaysia tanpa mengira etnik, agama atau latar belakang budaya, dengan menekankan pengenalan diri dengan negara, penggunaan Bahasa Malaysia sebagai bahasa rasmi, dan penerimaan Perlembagaan Persekutuan. Ia merupakan usaha untuk menggantikan Dasar Kebudayaan Kebangsaan yang lebih menekankan identiti etnik Melayu sebagai teras budaya nasional.
Sejarah
Konsep Bangsa Malaysia telah dibangkitkan dalam usaha pembinaan negara selepas kemerdekaan Malaysia pada tahun 1957. Walau bagaimanapun, ia secara rasmi diperkenalkan oleh Mahathir Mohamad pada tahun 1991, sebagai elemen utama dalam Wawasan 2020 yang bertujuan menjadikan Malaysia negara maju menjelang tahun 2020. Mahathir menghuraikan konsep ini sebagai "satu bangsa, satu rakyat" di mana semua warganegara boleh mengenali diri mereka sebagai rakyat Malaysia yang bersatu padu. Ia dibangunkan sebagai respons terhadap cabaran perkauman yang wujud sejak era kolonial, termasuk rusuhan kaum pada tahun 1969, dan bertujuan untuk mengukuhkan perpaduan nasional di tengah-tengah kepelbagaian etnik yang unik di Malaysia. [1]
Pada awal pentadbiran Mahathir (1981–2003), konsep ini mendapat sokongan daripada segelintir tokoh, termasuk Menteri Perdagangan Dalam Negeri dan Luar Negeri, Tan Sri Lim Keng Yaik, yang mengesahkan bahawa ia adalah dasar kerajaan rasmi. Namun, pada tahun 2006, konsep ini mencetuskan kontroversi apabila Menteri Besar Johor, Datuk Seri Abdul Ghani Othman, mengkritiknya sebagai konsep yang "kabur" dan bertentangan dengan Perlembagaan, dengan menekankan bahawa Melayu harus kekal sebagai "bangsa pusat". Timbalan Perdana Menteri, Datuk Seri Najib Tun Razak, kemudiannya mengesahkan bahawa konsep ini tidak mempengaruhi hak istimewa Bumiputera dan menyeru supaya perbahasan dihentikan.
Pada tahun-tahun kemudian, konsep ini terus dibahaskan, dengan aktivis sosial seperti yang dilaporkan pada tahun 2020, menyeru semakan semula kemajuan Malaysia ke arah identiti nasional yang bersatu. Pada tahun 2021, Presiden Angkatan Belia Islam Malaysia (ABIM), Muhammad Faisal Abdul Aziz, menyokong pemulihan konsep ini melalui pendekatan kosmopolitanisme dan multikulturalisme.
Kepentingan
Bangsa Malaysia memainkan peranan penting dalam usaha pembinaan negara dengan mempromosikan perpaduan di kalangan pelbagai kaum utama di Malaysia iaitu Melayu, Cina, India dan Bumiputera Sabah serta Sarawak. Ia bertujuan untuk mengatasi pembahagian etnik yang diwarisi daripada era kolonial British, di mana masyarakat dibahagikan mengikut garis kaum untuk tujuan ekonomi. Melalui konsep ini, kerajaan berharap dapat membentuk identiti nasional yang kuat, di mana kesetiaan kepada negara mengatasi ikatan etnik. Mahathir sendiri mendefinisikannya sebagai "rakyat yang boleh mengenali diri dengan negara, bercakap Bahasa Malaysia dan menerima Perlembagaan."
Kritikan
Walaupun mempunyai matlamat mulia, konsep Bangsa Malaysia telah menghadapi kritikan daripada pelbagai pihak, terutamanya daripada nasionalis Melayu yang bimbang ia akan mengurangkan hak istimewa Melayu seperti yang dijamin oleh Perkara 153 Perlembagaan. Abdul Ghani Othman menggelarkannya sebagai konsep "rojak" (campur aduk) yang tidak dapat "menangkap hati rakyat Malaysia" dan bertentangan dengan idea kenegaraan tradisional, di mana Melayu bersatu dan memberikan keistimewaan kepada kaum lain untuk kewarganegaraan dan perkongsian kuasa. Beliau membandingkannya dengan konsep "Malaysian Malaysia" Lee Kuan Yew pada tahun 1960-an, yang ditolak oleh kerajaan. [2]
Kritikan lain termasuk pandangan bahawa konsep ini terlalu idealistik dan tidak mengambil kira realiti politik perkauman di Malaysia. Pada tahun 2016, konsep "Bangsa Johor" yang dicadangkan oleh Sultan Johor, Sultan Ibrahim Iskandar, dilihat sebagai reaksi terhadap kegagalan dasar Bangsa Malaysia, di mana identiti negeri ditekankan berbanding identiti nasional. Selain itu, pada tahun 2023, ahli politik dan pengkaji menyatakan bahawa ahli politik sering membahagikan rakyat berdasarkan kaum, menghalang pencapaian Bangsa Malaysia sepenuhnya. Mahathir sendiri kemudiannya dilihat menjauh daripada konsep ini apabila menghadapi tentangan, seperti yang dilaporkan pada tahun 2016. [3]
Satu lagi kritikan daripada perspektif akademik ialah pertentangan semantik perkataan "bangsa", yang boleh bermaksud "kaum" atau "bangsa" (nation). Ahli akademik mencadangkan tafsiran sebagai "bangsa Malaysia" yang bermaksud nation Malaysia akan lebih sesuai untuk mengelakkan salah faham.
Status Semasa
Sehingga tahun 2025, konsep Bangsa Malaysia terus menjadi topik perbahasan dalam kalangan aktivis, ahli politik dan masyarakat. Ia dilihat sebagai aspirasi yang belum tercapai sepenuhnya, dengan cabaran seperti politik identiti dan polarisasi kaum yang masih wujud. Beberapa inisiatif, seperti kempen pendidikan dan dialog antara kaum, telah diambil untuk memulihkan semangat ini. [4]
Rujukan
- ^ Ishak, Mustafa. "Managing Ethnicity and Constructing the Bangsa Malaysia (A United Malaysian Nation)*". Malaysian Management Journal. doi:10.32890/MMJ.6.1-2.2002.8599.
- ^ Mandal, Sumit K. (2008-01-01). "The National Cultural Policy and Contestation over Malaysian identity". Globalisation and National Autonomy: The Experience of Malaysia.
- ^ "My Say: Bangsa Johor and Bangsa Malaysia Need Not Be Antithetical". Carnegie Endowment for International Peace (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2025-10-03.
- ^ "Ethnic Diversity and Climate Change Education in Malaysia". International Journal of Research and Innovation in Social Science (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2025-10-03.