Syed Zin bin Mohamed Puteh al-Habshi | |
|---|---|
 | |
| Kelahiran | Abad ke-19 |
| Meninggal dunia | Tidak diketahui |
| Warganegara | Arab Hadhrami – Melayu |
| Pekerjaan | Pegawai kerajaan, ahli perniagaan, pemilik tanah |
| Terkenal kerana | Orang kanan Tengku Kudin semasa Perang Saudara Selangor (1867–1873); Ketua Jabatan Kerja Raya Selangor |
| Saudara | Abang kepada nakhoda kapal layar Sultan Ahmad Tajuddin |
Syed Zin bin Mohamed Puteh al-Habshi (Jawi: سيد زين بن محمد ڤوتيه الحَبشي) ialah seorang tokoh Melayu berketurunan Arab dari Pulau Pinang yang berperanan penting dalam politik, pentadbiran, dan perniagaan di Selangor dan Pulau Pinang pada akhir abad ke-19 hingga awal abad ke-20. Beliau dikenali sebagai orang kanan Tunku Kudin semasa Perang Saudara Selangor (1867–1873) dan kemudiannya aktif sebagai pegawai kerajaan serta usahawan.
Latar Belakang
Syed Zin berasal daripada keluarga Arab al-Habshi yang berhijrah dan menetap di Melaka sebelum berpindah ke Pulau Pinang, di mana mereka menjadi sebahagian masyarakat Melayu tempatan. Beliau merupakan abang kepada nakhoda kapal layar Sultan Ahmad Tajuddin dan mempunyai hubungan rapat dengan Tengku Kudin sehingga awal 1880-an.
Peranan dalam Perang Saudara Selangor
Syed Zin berkhidmat sebagai setiausaha Tengku Kudin dan kemudian sebagai ketua kakitangan kepada Tengku Kudin semasa Perang Saudara Selangor. Beliau memainkan peranan lebih besar daripada Raja Ismail atau adik-adiknya, dan selepas perang, Syed Zin menerima pencen tetap sebanyak $200 sehingga akhir hayatnya.
Terdapat teori bahawa kongsi gelap Melayu Bendera Merah Putih terlibat dalam pemulihan dinasti Kedah pada 1842, tetapi kaitan langsung dengan Syed Zin tidak jelas. Namun, bendera merah putih pernah dipamerkan oleh kumpulan Melayu Pulau Pinang yang menyokong Tengku Kudin di Klang, yang mungkin berkaitan dengan kongsi gelap atau hanya kebetulan.
Perayaan di Klang 1876
Pada 1876, Syed Zin turut mengiringi Tengku Kudin dalam sebuah jamuan rasmi yang dianjurkan oleh Residen British di Klang bersempena Hari Raya. Beliau dilihat hadir bersama ketua-ketua Melayu dan saudagar Cina, menandakan kedudukannya yang rapat dengan elit politik dan pentadbiran ketika itu.
Kerjaya dalam Pentadbiran Selangor
Selepas perang, Syed Zin dilantik sebagai Ketua Jabatan Kerja Raya (JKR) Selangor. Ketua Keraninya ialah Thamboo Samy. Jabatan itu mengendalikan kerja-kerja awam, ukur, dan tanah. Walaupun tiada bukti beliau mempunyai kelayakan profesional dalam bidang pembinaan, beliau dipercayai memiliki pengetahuan praktikal.
Pada 1876, Residen Selangor, W. B. Douglas, meminta Syed Zin mengurus pembinaan Residensi baharu di Klang. Rekaan rumah itu, dengan ruang bawah sebagai bilik biliard, gereja, ruang rehat dan bilik penonton, manakala tingkat atas mempunyai enam bilik tidur dan lima bilik mandi, merupakan rekod pertama penglibatan separa profesional beliau dalam rekabentuk.
Pada 1882, pengurusan JKR berpindah kepada juruukur Australia, D. D. Daly. Siasatan rasmi kemudian mendapati tiada struktur organisasi yang jelas dalam jabatan itu.
Selain itu, Syed Zin terus menguruskan hal ehwal dan kebun Tunku Kudin selepas tokoh itu bersara dari Selangor. Pada lewat 1870-an dan 1880-an, beliau sendiri pernah menerima pinjaman untuk menanam kopi dan tanaman lain.
Kehidupan Selepas Bersara
Perniagaan dan Pertanian
Selepas meninggalkan pentadbiran kerajaan, Syed Zin menjadi ahli perniagaan dan pemilik tanah yang prolifik. Beliau pernah memohon beberapa konsesi tanah termasuk:
- 2000 ekar di Sungai Rasau
- 100 ekar pokok bakau
- 500 ekar di Sijangkang, Sungai Langat
Beliau mengusahakan ladang lada, gambir, tebu, sagu dan padi. Antara projek utama:
1883 – membuka 6,000 ekar tanah di Klang untuk penanaman padi dan sagu.
1886 – mengembangkan pertanian kepada penanaman lada dan gambir. Kira-kira 350 ekar tanah dibersihkan dan ditanam, tetapi akhirnya gagal dan dijual pada 1889 kepada Lim Swee Keng dan Ong Chee Siew dengan harga $6,000.
Ladang Tremellye – seluas 516 ekar di Klang, ditanam gambir 350 ekar di bawah “Gambier and Pepper Company, Limited” di bawah pengurusannya, tetapi gagal kerana salah urus.
Syarikat besar lain yang dikendalikannya ialah Syarikat Sagu dan Padi Selangor, yang mengambil 6,000 ekar tanah tetapi hanya berjaya menanam 350 ekar sebelum gagal.
Walaupun beberapa perusahaan gagal, usaha Syed Zin membuktikan keterlibatannya dalam dunia perniagaan Melayu ketika ekonomi kolonial Selangor berkembang pesat.
Pinjaman dan Urusniaga
Syed Zin menjalankan pelbagai urusniaga kewangan, termasuk pinjaman besar daripada Tunku Kudin. Antaranya:
- $2000 (1883) dengan faedah 10%
- $3000 untuk kerja-kerja Istana
Beliau juga terlibat dalam gadai janji harta, menjual hotelnya di Klang (1888), memohon monopoli kayu api, serta lesen menangkap ikan di Jeram (1885).
Aktiviti Awam
Dalam mesyuarat Majlis Negeri Selangor (14 Jun 1884 di Jugra), beliau mencadangkan agar penghulu diwajibkan memastikan penduduk hadir ke kebun masing-masing.
Beliau juga memiliki ladang bersama Raja Muda Selangor dalam tanaman lada, gambir dan tebu.
Kembali ke Pulau Pinang
Sekitar 1890, Syed Zin meninggalkan Selangor dan kembali ke Pulau Pinang. Di sana, beliau meneruskan peranan sebagai ahli perniagaan, pemilik hartanah, serta dermawan.
Beliau terlibat dalam pembangunan institusi Islam, menyokong pendidikan, seni, dan pelbagai kegiatan kebajikan. Sumbangan beliau dikenang sebagai jambatan budaya antara masyarakat Arab dan Melayu di Pulau Pinang.
Legasi
Syed Zin bin Mohamed Puteh al-Habshi dikenang sebagai seorang tokoh Melayu berketurunan Arab yang berperanan penting dalam:
- Pentadbiran Selangor (terutama semasa Perang Saudara Selangor)
- Pembangunan awal pertanian dan perniagaan di Klang
- Kehidupan sosial dan kebudayaan masyarakat Melayu dan Arab di Pulau Pinang
Kehidupannya memperlihatkan hubungan erat antara elit Melayu-Arab dengan pentadbiran kolonial British, serta usaha masyarakat Melayu menyertai ekonomi moden pada abad ke-19.
Rujukan
- Aku Budak Telok (2024-08-07). Kisah Penglibatan Tunku Kudin dan Syed Zin di Selangor. Dicapai pada 2025-09-22.