Pemodulat reseptor atau ligan reseptor ialah istilah umum bagi bahan, endogen atau eksogen, yang mengikat dan mengawal aktiviti reseptor kimia. Ia merupakan ligan yang boleh bertindak pada bahagian reseptor yang berlainan dan mengawal aktiviti ke arah positif, negatif atau neutral dengan tahap keberkesanan yang berbeza-beza. Kategori modulator ini termasuk agonis reseptor dan antagonis reseptor, serta agonis separa reseptor, agonis songsang, pemodulat ortosterik, dan pemodulat alosterik,[1] Contoh pemodulat reseptor dalam perubatan moden termasuk modulator CFTR,[2] modulator reseptor androgen terpilih (SARM), dan modulator reseptor asetilkolina muskarinik.
Agonis
[sunting | sunting sumber]Agonis reseptor
[sunting | sunting sumber]Agonis reseptor ialah bahan kimia yang mengikat kepada reseptor dengan hasil akhir secara langsung mendorong perubahan konformasi dalam reseptor terikat dan mengaktifkan kesan hiliran. Beberapa contoh biasa ialah terbitan candu, seperti heroin dan agonis reseptor seperti Tol.[3] Heroin berfungsi dengan cara ini, bersama-sama dengan opioid lain apabila terikat pada reseptor µ-opioid.[4] Cara tindakan opioid adalah bergantung kepada kepekatan dan reseptor, yang memberikan perbezaan utama antara agonis dan agonis separa. Contoh lain ialah insulin yang mengaktifkan reseptor sel untuk merangsang pengambilan glukosa darah.[5]
Agonis separa
[sunting | sunting sumber]Agonis separa ialah sebarang bahan kimia yang boleh mengikat kepada reseptor tanpa menimbulkan tindak balas hiliran maksimum berbanding dengan tindak balas daripada agonis penuh. Perkaitan agonis separa tertentu untuk reseptor tertentu juga tidak berkaitan dengan kesan akibatnya. Contohnya ialah buprenorfina, agonis reseptor opioid separa yang digunakan untuk merawat ketagihan opioid dengan menggantikannya secara langsung tanpa kekuatan kesan yang sama.
Antagonis reseptor
[sunting | sunting sumber]Antagonis reseptor ialah mana-mana ligan tertentu yang mengikat kepada reseptor dalam beberapa cara tanpa menyebabkan sebarang tindak balas segera atau hiliran, pada asasnya meneutralkan reseptor sehingga sesuatu yang mempunyai pertalian yang lebih kuat mengeluarkan antagonis atau antagonis itu sendiri terlepas. Secara amnya, antagonis boleh bertindak salah satu daripada dua cara: 1) mereka boleh sama ada menyekat reseptor secara langsung, menghalang ligan biasa daripada mengikat, seperti dalam kes atropina apabila ia menyekat reseptor asetilkolina tertentu untuk memberikan manfaat perubatan yang penting. Ini adalah antagonisme kompetitif, kerana mereka bersaing untuk tapak pengikatan yang sama pada reseptor.[6] Jenis satu lagi bertindak dengan mengikat kepada reseptor di tapak selain tapak reseptor yang ditetapkan, mendorong perubahan konformasi untuk menghalang ligan biasa daripada mengikat dan mengaktifkan lata hiliran. Antagonis reseptor yang biasa dilihat dan digunakan ialah nalokson, antagonis kompetitif opioid lain yang biasanya digunakan untuk merawat dos berlebihan opioid dengan menyekat reseptor secara langsung.[7]
Agonis songsang
[sunting | sunting sumber]Agonis songsang berbeza daripada agonis biasa kerana ia memberi kesan kepada reseptor yang mana agonis biasa mengikat supaya reseptor terikat menunjukkan aktiviti yang berkurangan berbanding ketika ia biasanya tidak aktif.[8] Dalam erti kata lain, antagonis songsang mengehadkan keberkesanan reseptor terikat dalam beberapa cara. Ini diperhatikan sebagai bermanfaat dalam keadaan di mana ekspresi reseptor atau sensitiviti reseptor terkawal boleh memudaratkan, sekali gus menjadikan penindasan tindak balas sebagai jalan terbaik. Sebilangan kecil contoh penggunaan agonis songsang dalam terapi termasuk penghalang beta, antihistamin, ACP-103 untuk merawat penyakit Parkinson, dan hemopresin, ubat untuk merawat obesiti.[9]
Rujukan
[sunting | sunting sumber]- ^ "Chemical, target, and bioactive properties of allosteric modulation". PLOS Computational Biology. 10 (4): e1003559. April 2014. Bibcode:2014PLSCB..10E3559V. doi:10.1371/journal.pcbi.1003559. PMC 3974644. PMID 24699297.
- ^ "CFTR Modulator Therapies". Cystic Fibrosis Foundation. Dicapai pada 2020-12-08.
- ^ "Pharmacological Treatment | Medication Assisted Recovery". Opioids (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2022-12-15.
- ^ "What effects does heroin have on the body?". National Institute on Drug Abuse (dalam bahasa Inggeris). June 2018. Dicapai pada 2022-12-15.
- ^ Thota, Sushmita; Akbar, Aelia (2022-07-12). "Insulin". StatPearls (dalam bahasa Inggeris).
- ^ "Agonists and Antagonists". UTS Pharmacology (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2022-12-15.
- ^ "Naloxone". www.samhsa.gov (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2022-12-15.
- ^ Khilnani, Gurudas; Khilnani, Ajeet Kumar (2011). "Inverse agonism and its therapeutic significance". Indian Journal of Pharmacology. 43 (5): 492–501. doi:10.4103/0253-7613.84947. ISSN 0253-7613. PMC 3195115. PMID 22021988.
- ^ Khilnani, Gurudas; Khilnani, Ajeet Kumar (2011). "Inverse agonism and its therapeutic significance". Indian Journal of Pharmacology. 43 (5): 492–501. doi:10.4103/0253-7613.84947. ISSN 0253-7613. PMC 3195115. PMID 22021988.