Imam Ibn Àtaillah as-Sakandari (wafat 709H) merupakan seorang tokoh ulama sufi yang hidup pada akhir kurun ketujuh dan awal kurun kelapan Hijrah bersamaan akhir kurun ke-11 dan awal ke-12 Masihi. Tokoh kelahiran Mesir ini pada mulanya amat menentang ilmu tasawuf serta mengecam ahli sufi, namun perkenalannya dengan gurunya al-Syeikh al-Mursiy telah menyebabkan beliau jatuh cinta kepada ilmu tasawuf. Beliau telah meninggal dunia di kota Qahirah, Mesir pada tahun 709 Hijrah.
Al-Imam Al-Arifbillah Al-Faqih Ahmad ibn Muhammad ibn ‘Abd al-Karim ibn ‘Ata’ Allah As-Sakandari | |
|---|---|
 | |
| Peribadi | |
| Kelahiran | sekitar akhir kurun ke-11 dan awal ke-12 Masihi bandar Iskandariah, Mesir |
| Kematian | wafat sekitar tahun 709H Qahirah, Mesir |
| Agama | Islam |
| Mazhab akidah | Ahli Sunnah Wal Jamaah |
| Mazhab fikah | Bermazhab Maliki |
| Akidah | Asyairahwamutaridi |
| Kecenderungan utama | • Ilmu Fiqh • ilmu tafsir |
| Tarekat | Tareqat Syaziliyyah |
| Pekerjaan | • Ulama • pengarang kitab |
| Pemimpin Islam | |
Pelajar
| |
kehidupan
[sunting | sunting sumber]Beliau dilahirkan di Iskandariah dan mengajar di Masjid al-Azhar dan madrasah Mansuriyyah di Kaherah . Nama sebenar al-Syeikh Ibn ‘Ata’ Allah al-Sakandariy ini ialah Ahmad ibn Muhammad ibn ‘Abd al-Karim ibn ‘Ata’ Allah. Laqab atau gelaran beliau ialah Taj al-Din dan kunyah beliau pula ialah Abual-Fadl atau Abu al-‘Abbas. Kebanyakan kitab-kitab tarajum hanya menyebut nama beliau secara ringkas sahaja. Hanya Ibn ‘Ajibah yang menyebut nama beliau secara penuh iaitu Abu al-Fadl Ahmad ibn Muhammad ibn ‘Abd al-Karim ibn ‘Abd al-Rahman ibn ‘Abd Allah ibn Ahmad ibn ‘Isa ibn al-Husayn ibn ‘Ata’ Allah. Bapa beliau ialah Muhammad ibn ‘Abd al-Karim ibn ‘Ata’ Allah. Bapa beliau telah hidup sezaman dengan al-Syeikh Abu al-Hasan al-Syadhiliy (w656H), pengasas tarekat Tareqat Syaziliyyah. Hal ini dapat difahami dari petikan yang ditulis sendiri oleh al-Syeikh Ibn ‘Ata’ Allah al-Sakandariy dalam karyanya Lata’if al-Minan di mana beliau menyatakan bahawa bapanya memberitahunya bahawa dia pernah menemui al-Imam Abu al-Hasan Asy-Syaziliyyah.
Imam Ibn ÀtaIllah bertanggungjawab untuk mensistemkan doktrin fahaman Tareqat Syaziliyyah dan merekodkan biografi pengasas tarekat itu, Imam Abu Hassan Asy-Syaziliyyah, dan penggantinya, Abu al-Abbas al-Mursi . Imam Ibn ÀtaIllah dipuji kerana telah mengarang yang ssistematik tentang zikir, Kunci Keselamatan (Miftāḥ al-Falāḥ ), tetapi kebanyakannya terkenal dengan karya kata-kata mutiaranya, Ḥikam al-ʿAtā'iyya .
Imam Ibn ÀtaIllah adalah salah seorang daripada mereka yang berdepan dengan agamawan kontroversi kebanggaan Kaum Muda atau Wahabi iaitu Ibn Taymiyya dizamannya yang telah dipenjarakan beberapa kali kerana pandangannya tentang isu-isu agama yang jauh menyimpang dari ajaran Ahli Sunnah Wal Jamaah.
Perjalanan beliau menuntut ilmu
[sunting | sunting sumber]Perjalanan al-Syaykh Ibn ‘Ata’ Allah al-Sakandariy telah melalui suatu proses pembelajaran yang panjang menerusi manhaj pengajian secara Talaqqi dan berguru. Sistem atau manhaj ini adalah suatu manhaj yang sudah menjadi kelaziman dalam sistem pembelajaran pada zaman tersebut yang mementingkan kualiti ilmu. Beliau telah berguru dengan sebilangan besar guru-guru yang masyhur pada zamannya dalam pelbagai bidang. Antara guru-guru beliau ialah:
(1) Al-Faqih Nasir al-Din Ibn al-Munir al-Jarawiy al-Judhamiy al-Iskandariy (w683H).Beliau adalah seorang imam yang handal dalam fiqh dan Bahasa Arab dan merupakan ‘alamah al-Iskandariyyah pada zamannya dan meninggal dunia di Iskandariah pada tahun 683H.[34] Al-Faqih Nasir al-Din Ibn al-Munir (w683H) inilah tokoh ulama besar dalam bidang fiqh mazhab Maliki di Iskandariah, malah di Mesir yang menerajui Madrasah al-Malikiyyah. Beliau adalah seorang yang sangat alim di Iskandariah pada zamannya sehingga ‘Izz al-Din Ibn ‘Abd al-Salam (577-660H) menyifatkannya sebagai salah seorang daripada dua orang tokoh ulama kebanggaan Mesir; Ibn al-Munir dan Ibn Daqiq al-‘Id (w702H). Al-Syaykh Ibn ‘Ata’ Allah al-Sakandariy pernah menyebut beberapa kali perihal gurunya Ibn al-Munir itu dalam kitabnya Lata’if al-Minan.
(2) Al-Syaykh al-Abarquhiy, iaitu al-Syaykh Syihab al-Din Abu al-Ma‘aliy Ahmad ibn Ishaq ibn Muhammad ibn al-Mu’ayyad (w701H) yang merupakan tokoh ulama besar Mesir dan meninggalkan dunia di Mekah semasa mengerjakan haji pada tahun 701H ketika berusia 87 tahun. Al-Syaykh Ibn ‘Ata’ Allah al-Sakandariy telah meriwayatkan bahawa beliau pernah mempelajari atau mengambil hadith daripada tokoh ini.[38] Ibn Hajar al-‘Asqallaniy (773H-852H) ada menyebut bahawa beliau pernah mendengar (sami‘a) daripada al-Syaykh al-Abarquhiy dan belajar ilmu nahw daripada al-Syaykh al-Muhyi al-Mazuniy
(3) Al-Syaykh al-Muhyi al-Mazuniy Beliau merupakan guru kepada al-Syaykh Ibn ‘Ata’ Allah al-Sakandariy dalam ilmu nahw. Al-Imam al-Suyutiy telah menyebutnya ketika beliau menulis biodata al-Syaykh Muhammad ibn Ibrahim ibn al-Nahhas al-Halabiy al-Nahwiy (w698H). Al-Mazuniy dan Ibn al-Nahhas adalah dua orang tokoh ilmu nahw yang dianggap sama setaraf atau setanding di mana kedua-duanya telah digelar sebagai Syaykh al-Diyar al-Misriyyah pada zaman mereka. Kenyataan Ibn Syakir ketika menulis biodata Ibn al-Nahhas dapat difahami bahawa beliau adalah ulama yang bermukim di bandar Iskandariah.
(4) Al-Syaykh al-Imam al-Hafidh Syaraf al-Din Abu Muhammad ‘Abd al-Mu’min ibn Khalaf ibn Abial-Hasan al-Dimyatiy (613H-705H) yang disifatkan oleh al-Imam al-Suyutiy sebagai seorang imam yang sangat ‘alim, hafidh, hujjah dan faqih dan beliau terkenal sebagai Syaykh al-Muhaddithin. Berkenaan dengan gurunya ini, al-Syaykh Ibn ‘Ata’ Allah al-Sakandariy pernah menyebut perihal qira’ahnya dan sama‘nya akan hadith al-syafa‘ah daripada gurunya ini dalamLata’if al-Minan lengkap dengan sanadnya. Beliau juga ada memuji gurunya itu sebagai al-syaykh al-imam al-hafidh baqiyyat al-muhaddithin.[44]
(5) Al-Syaykh Muhammad ibn Mahmud ibn Muhammad ibn ‘Abbad yang masyhur dengan gelaran Syams al-Din al-Asbahaniy. Menurut Al-Taftazaniy, adalah dipercayai bahawa al-Syaykh Ibn ‘Ata’ Allah al-Sakandariy telah mempelajari ilmu usul fiqh, ilmu kalam dan semua ilmu logik seperti falsafah dan mantiq daripada gurunya yang masyhur ini. Andaian ini dibuat oleh al-Taftazaniy berdasarkan sepotong petikan kenyataan al-Syaykh Ibn ‘Ata’ Allah al-Sakandariy yang memperihalkan tokoh ini dan al-Syaykh al-‘Allamah Syams al-Din al-Aykiy yang datang menemui gurunya al-Mursiy dan duduk di hadapan al-Mursiy dengan cara duduk seolah-olahnya mereka berdua adalah murid al-Mursiy. Dalam kenyataan itu, al-Syaykh Ibn ‘Ata’ Allah al-Sakandariy menyebut tentang beliau sebagai Syaykhuna al-Imam al-‘Allamah sedangkan untuk al-Syaykh Syams al-Din al-Aykiy beliau tidak menyebut ungkapan tersebut. Ungkapan syaykhuna yang bererti syaykh kami atau tuan guru kami ini membayangkan bahawa al-Syaykh Syams al-Din al-Asbahaniy adalah guru beliau. Berkenaan dengan tokoh ini, al-Imam al-Subkiy menyifatkannya sebagai seorang imam dalam ilmu mantiq, ilmu kalam, usul dan jadal.
Kitab karangan beliau
[sunting | sunting sumber]Pautan luar
[sunting | sunting sumber]- Contoh terjemahan daripada kitab al-Hikam al-'Ataiyyah boleh dilihat di laman web Warisan Asy-Syaikh Ibn 'Ataillah klik di sini
- https://muftins.gov.my/tareqat-tasauwuf/al-syaykh-ibn-ata-allah-al-sakandariy-satu-pengenalan-tokoh-al-syaykh-ibn-ata-allah-al-sakandariy-satu-pengenalan-tokoh/ (Credit/rujukan utama dalam web ini)