 | Rencana ini ditulis seperti penonjolan peribadi atau karangan pendapat bukannya perihal berbentuk ensiklopedia. (Julai 2024) |
 |
| Bahasa Melayu Selangor بهاس ملايو سلاڠور | |
|---|---|
| Bahase Selangow/Bahasa Selango | |
| Asli kepada |  Malaysia |
| Kawasan |  Selangor, Kuala Lumpur,  Putrajaya dan  Perak (sebagai subdialek Perak Selatan) |
| Etnik | Orang Melayu Selangor |
Penutur bahasa | 3,700,000 (2023) |
Austronesia
| |
| Dialek/loghat |
|
| Kod bahasa | |
| ISO 639-3 | – |
Bahasa Melayu Selangor (Tulisan Jawi: بهاس ملايو سلاڠور) atau bahase Selangow ialah salah satu bahasa Melayu setempat dituturkan di negeri Selangor dan Kuala Lumpur. Dialek ini mempunyai pelbagai ragam. Kepelbagaian ini berkait rapat dengan keadaan penuturnya yang terdiri daripada penutur pendatang dari pelbagai kawasan dialek Melayu lain di Semenanjung. Sebagai tempat pertembungan pelbagai penutur dialek Melayu, maka tentu sahaja sukar bagi kita untuk memastikan ragam yang manakah yang mencirikan dialek asli Melayu Selangor sebenar. Terdapat 2 subdialek Selangor iaitu subdialek Selangor Barat dan subdialek Kuala Lumpur. Bahasa Melayu Selangor dengan Bahasa Melayu Johor-Riau tidak banyak berbeza. Hal adalah kerana, kedua-duanya tidak banyak menerima pengaruh daripada negara luar.
Asal usul Dialek Selangor
Sepertimana dialek-dialek Melayu yang lain, Selangor pada hakikatnya mempunyai dialek sendiri. Berasaskan kajian bertajuk Susur Galur Bahasa Melayu oleh Prof. Emeritus Dato’ Asmah Haji Omar (1985), beliau menggunakan kajian fonologi iaitu penyebutan huruf dan pola bunyi sesuatu perkataan dalam subdialek Selangor Barat dan Kuala Lumpur.
Kawasan Timur di Selangor iaitu dari Petaling Jaya dan Ulu Langat di Selatan, meliputi wilayah Kuala Lumpur dan dari Utara hingga ke Ipoh dan dinamakan subdialek Kuala Lumpur. Seterusnya, kawasan Barat dari Selatan Sungai Selangor hingga ke Selatan meliputi daerah Kuala Langat namakan subdialek Selangor Barat.
Sebut sahaja mengenai dialek Selangor mesti berkait rapat dengan “cakap KL” iaitu bahasa standard kelainan pepet (bahasa pasar). Sebelum kemerdekaan, ramai orang dari negeri lain berhijrah ke Kuala Lumpur untuk bekerja dan ketika itu juga Bahasa Melayu belum menjadi bahasa rasmi negara. Hal ini mencetuskan dua subdialek di Selangor iaitu subdialek Kuala Lumpur dan subdialek Selangor Barat.
Contoh perbezaan
Bahasa Melayu Selangor yang paling asli ialah Subdialek Selangor Barat
| Bahasa Melayu Piawai | Dialek Selangor |
|---|---|
| Kenapa | Kenape |
| Besar | Besaw/Besow |
| Pahit | Pait |
| Kamu, Kau | Kau, Ko |
| Runtuh | Runto |
| Hantar | Antaw |
| Langit | Langet |
| Langsir | Langsew |
| Almari | Almari |
| Hari | Ari |
| Sentuh | Sento |
| Hijau | Ijau/Ijo |
| Merah | Meyrah |
| Hitam | Itam |
| Atau | Atau/Ataw |
| Warna | Wane |
| Penuh | Peno |
| Dinding | Dindeng |
| Kerja | Keje |
| Kukuh | Kuko |
| Satu | Satuw |
| Dua | Duwe |
| Tiga | Tige |
| Empat | Pat |
| Lima | Limew |
| Enam | Nam |
| Tujuh | Tujo |
| Lapan | Lapan |
| Sembilan | Semilan |
| Sepuluh | Sepulo |
| Dua belas | Doblas/Duweblas |
| Dua puluh | Doploh/Duweploh |
| Air | Aiw/Ae |
| Hujan | Ujan |
| Ambil | Amek/Amik |
| Kejap | Jap |
| Hati | Ati |
| Pergi | Pegi/gi |
| Apa | Ape/Apew |
| Tidur | Tidow |
| Katil | Katel |
| Beca | Bece |
| Kuala Lumpur | Kolumpo |
| Dengkil | Dengkel |
| Kuala Selangor | Kolselangow |
| Kita Selangor | Kite Selangow |
| Sungguh | Sunggo |
| Syukur | Syukow |
| Hulu Langat | Ulu Langek |
| Hadiah | Adiah |
| Siapa | Siape/Sape |
| Kalendar | Kalendow |
| Gaduh | Gado |
| Belajar | Belajow/Belajaw |
| Dapur | Dapow |
| Kuning | Kuneng |
| Senjata | Senjate |
| Luar Bandar | Luow Bandow/Luaw Bandaw |
| Baik | Baek |
| Hampir | Ampew |
| Hendak | Endak |
| Hapus | Apuz |
| Harus | Arus |
| Hentam | Entam |
| Salin | Salen |
| Meja | Meje |
| Seluar | Seluaw/Seluow |
| Takut | Takot |
| Basuh | Baso |
| Sana | Sane |
| Mana | Mane |
| Sebelas | Seblas |
| Hutan | Utan |
| Satu Juta | Sejuta/Sejute |
| Gatal | Miang |
| Oren | Oreng |
| Rusuh | Ruso |
| Sofa | Sofe |
| Biji | Bijik |
| Mata | Mate |
| Lancar | Lancow/Lancaw |
| Musuh | Muso |
Kata Penguat Selangor
Loghat Selangor juga mempunyai beberapa kata penguat yang unik bagi menunjukkan peri pentingnya sesuatu sifat atau keadaan tersebut. Contoh:
Warna
Meyrah Menyale - Merah Terang
Itam Pekat - Hitam Pekat
Ijo Cae - Hijau Cair
Biru Tue - Biru Tua
Pengiraan
Satuw/Sato - Satu
Duwe - Dua
Tige - Tiga
Pat - Empat
Limew - Lima
Nam - Enam
Tujo - Tujuh
Lapan - Lapan
Semilan - Sembilan
Sepulo - Sepuluh
Rasa
Masen - Masin
Manes - Manis
Tawo Meleseh - Sangat Tawar
Pait - Pahit
Sifat
Burok - Buruk
Baek - Baik
Kuko - Kukuh
Bahye - Bahaya
Suke- Suka
Contoh Ayat
| Bahasa Melayu Piawai | Bahasa Melayu Selangor |
|---|---|
| Kamu sedang buat apa? | Ko buat ape? |
| Mak kau hijau! | Mak ko ijau/ijo! |
| Kamu hendak pergi ke mana? | Ko nak gi mane? |
| Hari ini hari Selasa ke? | Ari ni ari selase ke? |
| Manalah telefon aku di meja ini, sudah hilang ke? | Manelah telefon aku kat meje ni, dah ilang ke? |
| Tolong ambilkan baru kurung saya yang berwarna hijau | Tolong amekkan baju kurung saye wane ijau/ijo |
| Mimi suka memakai baju berwarna hitam | Mimi suke pakai baju wane itam |
| Kau ini, pergilah mandi! Sudah macam orang penat aku tengok | Ko ni, gi mandi! Dah klabu asap aku tengok |
| Kita hendak pergi ke Kuala Selangor | Kite nak gi Kolselangow |
Jenis-jenis subdialek
Penggunakan Subdialek Selangor Barat dan Subdialek Kuala Lumpur telah berkembang sebelum Merdeka.
Masyarakat Melayu Selangor disebut A bertukar menjadi E pepet dan ikut kelompok dialek selatan Semenanjung.
| Bahasa Selangor | Bahasa Melayu Piawai |
|---|---|
| Ape | Apa |
| Ade | Ada |
| Kerane | Kerana |
| Lupe | Lupa |
| Muke | Muka |
| Gi | Pergi |
| Jap | Kejap/Sebentar |
Penukaran vokal i kepada e contohnya:
| Bahasa Selangor | Bahasa Melayu Piawai |
|---|---|
| Dindeng | Dinding |
| Langet | Langit |
| Cermen | Cermin |
| Langsew | Langsir |
| Kuneng | Kuning |
| Balek | Balik |
Perbezaan ketara antaranya sebutan H tidak kedengaran bagi subdialek Selangor Barat, Tidak seperti subdialek Kuala Lumpur mengikut Bahasa Stardard.
| Subdialek Selangor Barat | Subdialek Kuala Lumpur | Bahasa Melayu Piawai |
|---|---|---|
| Abis | Habis | Habis |
| Ijau | Hijau | Hijau |
| Itam | Hitam | Hitam |
| Ari | Hari | Hari |
| Ujan | Hujan | Hujan |
| Utang | Hutang | Hutang |
Persamaan bagi kedua subdialek ini menggantikan huruf U kepada O,namun huruf di hujung tidak disebut dalam subdialek Selangor Barat.
| Subdialek Selangor Barat | Subdialek Kuala Lumpur | Bahasa Melayu Piawai |
|---|---|---|
| Pelo | Peloh | Peluh |
| Pulo | Puloh | Puluh |
| Jato | Jatoh | Jatuh |
| Tujo | Tujoh | Tujuh |
| Gado | Gadoh | Gaduh |
| Sembo | Semboh | Sembuh |
Yang ketiga dalam subdialek Kuala Lumpur, perkataan huruf R akan dibuang manakala subdialek Selangor Barat akan menukarkan huruf R kepada W seperti dialek Melaka.
| Subdialek Selangor Barat | Subdialek Kuala Lumpur | Bahasa Melayu Piawai |
|---|---|---|
| Besaw | Besa | Besar |
| Ulaw | Ula | Ular |
| Sedaw | Seda | Sedar |
| Khabaw | Khaba | Khabar |
| Tukaw | Tuka | Tukar |
| Kejaw | Keja | Kejar |
Dalam ketiga-tiga kajian ini, subdialek Selangor Barat boleh dikatakan mempunyai persamaan dengan dialek Melaka manakala subdialek Kuala Lumpur mempunyai persamaan dengan dialek Johor. Hal ini bersangkut-paut dengan masa yang silam terdapat banyak dialek yang meluas secara selari dalam paksi Utara-Selatan
Penggunaan dialek Johor digunakan oleh orang dari kawasan Melaka Tengah sekarang ini hingga ke Sungai Selangor. Oleh itu, Negeri Selangor hanya menjadi tumpuan penduduk-penduduk dari kawasan-kawasan lain sebagai satu kawasan bahasa yang penuh dengan ciri kepelbagaian maka terciptalah subdialek-subdialek seperti Selangor Barat dan Kuala Lumpur.
Namun, kami ingin menekankan kepada subdialek Selangor Barat kerana subdialek ini tidak ramai orang tahu.
Dialek Daerah Kuala Langat
Dialek Melayu Jugra dan Dialek Melayu Langat masing-masing memiliki keunikan tersendiri. Dialek-dialek ini memperlihatkan ciri-ciri linguistik yang berbeza.
Dialek Melayu Langat
Majoriti penduduk di Kuala Langat terdiri daripada komuniti Melayu berketurunan Jawa, yang berkomunikasi menggunakan pencampuran dialek dikenali sebagai varian koine. Komuniti ini sering dirujuk sebagai Jawa-Melayu. Namun, terdapat satu dialek yang berasal daripada penduduk Melayu di kawasan ini, iaitu dialek Melayu Langat. Dialek ini dikenalpasti sebagai varian kepada dialek Melayu Negeri Sembilan berdasarkan faktor geografi, memandangkan kawasan Hulu Langat bersempadan dengan Negeri Sembilan. Hubungan geografi ini memberikan pengaruh linguistik yang signifikan terhadap perkembangan dialek Melayu Langat.
| Bahasa Melayu Piawai | Dialek Melayu Langat |
|---|---|
| Silau | Silae |
| Payau | Payae |
| Ular | Ulae |
| Besar | Besae |
| Semak | Elukae |
| Sebelas | Sebelah |
| Nipis | Nipih |
Dialek Melayu Jugra
Dialek Melayu Jugra ialah dialek unik yang berasal dari kawasan Jugra, Selangor. Ia tidak dipengaruhi oleh mana-mana dialek lain atau pencampuran dialek (koine). Menurut kajian, dialek ini mempunyai tiga varian utama, iaitu varian Sungai Buaya, varian Pulau Nyatoh, dan varian Kelanang, yang masing-masing memperlihatkan perbezaan dalam aspek sebutan dan kosa kata.
Berikut adalah simbol vokal dan konsonan utama yang digunakan dalam kajian mengenai dialek ini:
- ə: Sebutan vokal e taling. Contohnya: kedai, helang, emak, belut.
- ʔ: Hentian glotis, yang merujuk kepada ketiadaan sebutan penuh pada akhir perkataan. Contohnya: tidak, jimak, istinjak.
- x: Sebutan bagi bunyi huruf “kh”. Contohnya: khabar, khazanah, akhir.
Vokal depan dalam dialek Melayu Jugra merangkumi bunyi [i, e, a]. Bunyi-bunyi ini menunjukkan fleksibiliti tinggi kerana boleh muncul di posisi awal, tengah, atau akhir suku kata, sama ada dalam suku kata terbuka mahupun tertutup. Keunikan ini memberikan identiti tersendiri kepada dialek Melayu Jugra dan membezakannya daripada dialek-dialek Melayu yang lain.
| Glos | Varian Sg. Buaya | Varian Pulau Nyatoh | Varian Kelanang |
|---|---|---|---|
| Siapa | Sapə | Sapə | Sapə |
| Lama | Lamə | Lamə | Lamə |
| Ubat | Obat | Oba? |
Bunyi-bunyi bagi vokal belakang yang terdapat dalam dialek Melayu Jugra merangkumi dua fonem vokal, iaitu [u, o]. Vokal ini terdiri daripada vokal belakang tinggi [u] dan vokal belakang separuh tinggi [o]. Kedua-dua vokal belakang ini boleh muncul pada posisi awal kata, tengah kata, dan akhir kata dalam dialek ini.
Berikut adalah contoh penggunaannya:
| Glos | Varian Sg. Buaya | Varian Pulau Nyatoh | Varian Kelanang |
|---|---|---|---|
| Ular | Ula | Ula | Ula |
| Boleh | Buleh | Buleh | Buleh |
| Ubat | Obat | Oba? |
Vokal tengah [ǝ] ini dilihat mempunyai bahagian yang lengkap kerana boleh muncul pada semua posisi kata misalnya pada posisi suku kata tengah, dan posisi akhir kata. Penyebaran vokal tengah [ǝ] dalam dialek Melayu Jugra boleh dilihat dalam contoh jadual yang berikut:
| Glos | Varian Sg. Buaya | Varian Pulau Nyatoh | Varian Kelanang |
|---|---|---|---|
| Siapa | Sapə | Sapə | Sapə |
| Lama | Lamə | Lamə | Lamə |
| Sepuluh | Səpuloh | Səpuloh |